14.9.14

Την γλώσσα μου έδωσαν ελληνικήν

Ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

Μια σπουδαία προτεραιότητα της πνευματικής και κοινωνικής μας ζωής, γιατί όχι και της καθημερινότητάς μας, είναι το συνεχές και ασίγαστο ενδιαφέρον όλων μας για την σωστή χρήση της γλώσσας μας τόσο στον προφορικό όσο και στον γραπτό λόγο. Η γλώσσα είναι φορέας και εκφραστής του ανθρωπίνου πνεύματος.
Πέραν της ανάγκης συνεννοήσεως μεταξύ μας ως λογικών υπάρξεων, ο λόγος καλύπτει και μιαν άλλη πλευρά, την αισθητική, η οποία είναι έκδηλη στη ζωή μας, κυρίως με τη λογοτεχνία, θέατρο, ποίηση, δημοσιογραφία, κ.λ.π. Συνεπώς, η ορθή χρήση της θεσπέσιας ελληνικής γλώσσας και η ανάπτυξη του λόγου σε όλα τα είδη και μορφές εκφράσεως είναι εκ των πρώτων στοιχείων για τον βαθμό πολιτισμού, τον οποίον βιώνουμε και διανύουμε.
Με αυτήν την σκέψη συνεχίζω στην φιλοξενούσα εφημερίδα ΟΔΟΣ με μια προσπάθεια γύρω από λεκτικά φαινόμενα και εκφράσεις, τόσο στον τύπο όσο και στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, επισημαίνοντας το κατά την ταπεινή μας γνώμη ορθόν. Ενίοτε, με αφορμή από γλωσσικά φαινόμενα, ίσως να γίνεται και κάποιο σχόλιο σε κοινωνικά θέματα ή με ευρεία έννοια κοινωνικοπολιτικά, καθότι η πολιτική για κάθε ανθρώπινη κοινωνία – πόσο μάλλον για μας του Έλληνες - επηρεάζει όλα τα έργα μας και όλη τη ζωή μας. Σημειωτέον όμως εκ των προτέρων, διαχωρίζουμε σαφώς και αναφανδόν την πολιτική από την κομματική διάθεση και θέση – εκάς από την στήλη αυτή παρομοία πρόθεση ή σκοπός.

  • 30/5/2014 τοπικός τύπος: Η επιθυμία για προσφορά με την διάθεση για το φαίνεσθαι (το φαίνεσθαι = έναρθρο απαρέμφατο της αρχαίας ελληνικής. Η έκφραση ως κατάλοιπο από την αρχαία και την καθαρεύουσα). Παρόμοια φράση: Έκανε την καλή αυτή χειρονομία, αλλά για το θεαθήναι(επίσης απαρέμφατο του ρήματος θεώμαι, εθεάθην, θεαθήναι). Δια + το + απαρέμφατο δηλώνει το σκοπό. Δια το θεαθήναι = για να τον ιδούν!
  • στην ίδια εφημερίδα: υποψήφιοι ετερόκλητοι χαρακτήρες ανεξαρτήτου ηλικίας. Το ορθόν: ανεξαρτήτως ηλικίας, ανεξάρτητα από την ηλικία. Δεν είναι ανεξάρτητη η ηλικία (!) αλλά γίνεται ή επιτρέπεται κάτι ανεξαρτήτως ηλικίας.
  • Από πρακτικά συνεδρίου: Σε διάλεξή του ιστορικός επιστήμων μίλησε για «εσνάφια». Άλλη λέξη για τα συνάφια. Η λέξη μάλλον είναι αντιδάνειο. Στην τουρκική το ελληνικό συναφής (και η συνάφεια) πέρασε κατά παρετυμολογία ως εσνάφ. Εν συνεχεία, πέρασε στην Νεοελληνική ως συνάφι, εσνάφι = συντεχνία, μια κοινωνική τάξη. Φράση: Με θέλουν του συναφιού τους μα δεν θα τους περάσει. 
  • 2/6/2014 τοπικός τύπος: Ασυδωσία. Το ορθόν: Η ασυδοσία, όπως προδοσία, λογοδοσία και ο ασύδοτος (α στερητικό + δοτός). Αρχικά σήμαινε ο απαλλαγμένος από φορολογία. Σήμερα: ο δρων με λόγια και πράξεις ανεξέλεγκτα. Αγανακτούμε σφόδρα για την ασυδοσία μερικών δημοσίων υπαλλήλων. (από το αρχαίο δίδωμι δύο θέματα: δο & δω. Από το δο: δόσις, δοτός, προδότης, ανένδοτος. Από το δω: Το νεοελληνικό έδωσα, θα δώσω.)
  • εφημερίδα, 4/6/2014 Από που αντλούμε δύναμη; Το πού (τονιζόμενο, ως ερωτηματικό.). Το αναφορικό που άτονο, π.χ. αυτός, που θέλει να είναι πρώτος... Στην ίδια εφημερίδα: Στην υλοφρόνα και ταραγμένη εποχή μας. Το ορθόν: Στην υλόφρονα. 
  • 2/6/2014 Στην μακρά περίοδο των 3000 ετών της ελληνικής γλώσσας είναι γνωστό ότι σε πλείστες λέξεις κατά καιρούς έχομε αλλαγή σημασίας. Π.χ. Υπουργός για τους αρχαίους είναι ο υπό το έργον, ο υπηρέτης, ο εργάτης. Σήμερα είναι μέγα πολιτικό αξίωμα. Έτσι, διαβάζουμε την Προς Εβραίους επιστολή Παύλου, ιβ, 5: Μη εκλύου υπό Κυρίου ελεγχόμενος. 

Μη παραλύεις, όταν (αν) σε ελέγχει ο Κύριος. Σήμερα η έκλυση (ηθών) = ελευθεριότητα, χαλάρωση. Βέβαια, σε μεταφορική σημασία είναι η παραλυσία (ηθική), η εξαχρείωση. Παρόμοια φράση: ον αγαπά Κύριος, παιδεύει. Εδώ το παιδεύει, όχι τον βασανίζει, αλλά τον διαπαιδαγωγεί (έστω δια των θλίψεων η παιδαγωγία). Ενώ σήμερα: Τι με παιδεύεις; (γιατί με ταλαιπωρείς;)

Ο Γλωσσαμύντωρ
Λάζαρος Γ. Νικηφορίδης


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26 Ιουνίου 2014, αρ. φύλλου 746


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ