30.1.16

ΟΔΟΣ: Γίνονται θαύματα στις μέρες μας;


ΟΔΟΣ 24.9.2015 | 804

Η απόφαση της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος να εξαιρέσει την Καστοριά, από την Έκθεση Ζωγραφικής του  Νίκου Δραγούμη, την οποία φαίνεται να μετακινεί σε διάφορες πόλεις της χώρας, αλλά όχι στην περιοχή από την  οποία κατάγεται η οικογένεια Δραγούμη (από το Βογατσικό) είναι αδικαιολόγητη. Και αποδεικνύει την συστηματική άγνοια ενός γεγονότος, ώστε σε μια ούτως ή άλλως περιοδεύουσα και κινητή έκθεση, θα έπρεπε να συμπεριληφθεί οπωσδήποτε η Καστοριά, ή έστω το Άργος Ορεστικό δεδομένου ότι το Βογατσικό υπάγεται στον δήμο του. Αλλά και την επαναλαμβανόμενη αδικία της Καστοριάς από ένα μεγάλο πιστωτικό και δημόσιο ίδρυμα, όπως την Εθνική Τράπεζα.

Υπενθυμίζεται ότι μερικά χρόνια πριν, η διοίκηση της Εθνικής Τραπέζης άδειασε το κατάστημα Καστοριάς (*) από τα εξαιρετικά έργα ζωγραφικής και γλυπτικής τέχνης διάσημων ελλήνων καλλιτεχνών (όπως Γαλάνη, Κεφαλληνό, Γαΐτη, Απέργη, Μόραλη, Μυταρά, Τσαρούχη κ.ά.) που διακοσμούσαν τους χώρους ενός καταστήματος, μιας πόλης σαν την Καστοριά, που τα χρόνια παντοδυναμίας της γούνας συνέβαλε στην ακμή της Εθνικής Τράπεζας . Η ΟΔΟΣ είχε προβεί σε σχετικό αφιέρωμα (αρ. φύλλου 503 / 30 Ιουλίου 2009, Η κακοδαιμονία της τέχνης στην Καστοριά»).

Για μια ακόμη φορά, οι πολιτιστικοί σύλλογοι και οι φορείς της αυτοδιοίκησης της Καστοριάς, δεν έδειξαν κανένα ενδιαφέρον και έτσι έμεινε να αποτελεί μυστήριο ο λόγος και ο τόπος μεταφοράς των έργων τέχνης, που έστω κι’ αν ήταν περιουσία της Εθνικής Τράπεζας, είχαν γίνει αν όχι απόκτημα, τουλάχιστον στοιχείο της Καστοριάς.

Με αφορμή την έκθεση ζωγραφικής του Νίκου Δραγούμη που πραγματοποιήθηκε τους τελευταίους μήνες στην Αθήνα, και μεταφέρεται την επόμενη εβδομάδα στην Θεσσαλονίκη, θα περίμενε κάποιος και πάλι, σύλλογοι εκπολιτιστικοί, εξωραϊστικοί, πνευματικοί και ό,τι άλλο τέλος πάντων είναι, όπως και ο Δήμος Καστοριάς και η τοπική αυτοδιοίκηση, να ενεργήσουν αυτή την φορά ό,τι απαιτείται.

Για κάτι που είναι εύκολο, δεν θέλει προφανώς τίποτε περισσότερο παρά βούληση και 1-2 υπογραφές. Ώστε η έκθεση ζωγραφικής του Ν. Δραγούμη να φιλοξενηθεί και στην περιοχή, της καταγωγής της οικογένειας Δραγούμη, τονώνοντας με τον τρόπο αυτό την σχέση του τόπου με την τέχνη και την ιστορία του.
Αλλά γίνονται θαύματα στις μέρες μας;


Γ. Γαΐτης, Ανθρώπινο Τοπίο, μεταξοτυπία 1977-78, ένα από τα πολλά έργα που υπήρχαν στο κατάστημα της  Εθνικής Τραπέζης στην Καστοριά. 


Η έκθεση «Νίκος Δραγούμης, ο  ζωγράφος 1874-1933» που εγκαινιάζεται την προσεχή Τετάρτη 30 Σεπτεμβρίου 2015 στις 20:00 στο Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνκής Τραπέζης - ΜΙΕΤ (Βίλα Καπαντζή - Βασ. Όλγας 108) και θα διαρκέσει έως τις 29 Νοεμβρίου 2015, πρωτοπαρουσιάστηκε με μεγάλη επιτυχία στο Μέγαρο Εϋνάρδου στην Αθήνα τον Μάϊο του 2015. Παράλληλα θα παρουσιαστεί και η έκθεση «Lydia Borzek, μια ρωσίδα ζωγράφος από το Παρίσι στην Ελλάδα» που εγκαινιάζεται την αμέσως επόμενη μέρα, Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2015 στο βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ (Τσιμισκή 11), παρουσιάζεται για πρώτη φορά και αποτελεί θεματολογική επέκταση και κατά κάποιον τρόπο αναπόσπαστο συμπλήρωμα της έκθεσης του Νίκου Δραγούμη, καθώς οι δυο τους υπήρξαν ζευγάρι στη ζωή και στην τέχνη.

Ο Νίκος Δραγούμης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1874, πρωτότοκος γιός του πρωθυπουργού Στέφανου Δραγούμη (με καταγωγή από το Βογατσικό) και αδερφός του πολιτικού και συγγραφέα Ίωνα Δραγούμη. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του, θα φτάσει στο Παρίσι το 1891 για να προετοιμαστεί για τις εισιτήριες εξετάσεις για τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Θα αποτύχει. Εγγράφεται στη συνέχεια στη Νομική Σχολή της Σορβόννης, από όπου θα αποφοιτήσει, με πολλές δυσκολίες, στα τέλη του 1897. Θα εγκαταλείψει τα νομικά, που ποτέ δεν αγάπησε, αλλά αναγκάστηκε, από την οικογένειά του, να σπουδάσει. Αυτή την περίοδο, έχουμε μόνο λίγα σχέδιά του, που αν και σχέδια ενός πρώιμου αδιαμόρφωτου ακόμα ταλέντου, διαγράφουν σε γενικές γραμμές τις αρχές που θα επικρατήσουν στον ώριμο ζωγραφικό του βίο: την αγάπη στη λεπτομέρεια και τις ευαίσθητες γραμμές του σχεδίου. Ξεκινάει μαθήματα στην ιδιωτική σχολή τέχνης Académie Julian, όπου θα φοιτήσει από το 1900 έως 1902. Εκεί θα διδαχθεί την τεχνική: οι μαθητές μάθαιναν πως να σχεδιάζουν την ανθρώπινη φιγούρα, πως να χειρίζονται τους όγκους, πως να δημιουργούν την εντύπωση του βάθους, πως να εστιάζουν στην προοπτική και την ορθή ανατομική πιστότητα. Αλλά οι μαθητές της σχολής ήταν ελεύθεροι να ασπαστούν τις νέες αισθητικές της ζωγραφικής.

Τα χρόνια που ακολουθούν μέχρι το 1911 είναι τα πλέον παραγωγικά και χαρακτηριστικά για εκείνον. Σταδιακά εγκαταλείπει το Παρίσι για την Προβηγκία, όπου διαμένει για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Από την περίοδο αυτή είναι και ο μεγαλύτερος αριθμός των σωζόμενων έργων του. Μελετώντας τα διαπιστώνουμε με ευκολία τα σημεία εκκίνησής του: ο Βαν Γκογκ, οι Ναμπί, η Γιαπωνέζικη Ξυλογραφία και, εν μέρει, ο πουαντιγισμός. Οι κύριες συνιστώσες των «ώριμων» αυτών ετών είναι οι αναπάντεχες οπτικές γωνίες, η διακοσμητική, απέριττη και διακριτική χρήση των επίπεδων –πλακάτων– χρωμάτων, η άκρα ακρίβεια και ευαισθησία του νευρώδους σχεδίου, η εμμονικά επιμελημένη αγάπη στη λεπτομέρεια. Ακόμα, σαφής η προτίμησή του να ταυτίζεται συχνά με θέματα εργατικά/αγροτικά που ξεφεύγουν από την απεικόνιση αστικών ή μεγαλοαστικών προτύπων (ιδιαίτερα μετά τη ρήξη με την οικογένειά του, οπότε θα ζήσει με πενιχρά οικονομικά μέσα). Το 1911, εκδηλώνεται με πιεστικό τρόπο ψυχικό νόσημα και θα νοσηλευτεί σε διάφορα ψυχιατρικά ιδρύματα, αλλά τη διετία 1912-1914, εμφανίζοντας σχετική ύφεση των συμπτωμάτων, θα κατορθώσει να δουλέψει για λίγο στην Αττική και την Άνδρο. Αν και δεν είναι πια κύριος και απόλυτος κάτοχος των εκφραστικών του μέσων, θα δώσει ενίοτε λαμπρά σχέδια που κάνουν ακόμα οδυνηρότερη την οριστική του καλλιτεχνική απώλεια από το 1914 και μετά. Θα πεθάνει το 1933, μετά από εικοσαετή εγκλεισμό στη Γενεύη και την Αθήνα.

Ο αδερφός του Φίλιππος Στ. Δραγούμης έγραψε για αυτόν:
"Ο Νίκος, άκακος, ευγενικός κι αξιαγάπητος άνθρωπος, αν κι επαναστατικής ιδιοσυγκρασίας –και κάποτε θυμώδης– είναι πιθανόν ο πρώτος που έφερε στην Ελλάδα την ιμπρεσιονιστική τεχνοτροπία και το χωρίς βαθμιαία φωτοσκίαση σχεδόν διακοσμητικό σχεδίασμα με νερόχρωμα και gouache (πηχτό, συνήθως άσπρο, χρώμα) πάνω σε σκοτεινό αδρό χαρτί (στρατσόχαρτο).

[...] Ήταν φιλόσοφος, στωικός, κάθε άλλο όμως παρά αυστηρός, αντίθετα χαρούμενος, αμέριμνος και ειρωνικός, χωρίς κακία, που αγαπούσε στο έπακρο την ελευθερία και που μισούσε κάθε συμβιβασμό ηθικό και κοινωνικό, κάθε υποκρισία και κάθε επιτήδευση, που λάτρευε τη φύση κι απεχθανόταν θανάσιμα τις προόδους της τεχνικής και της μηχανικής. Υπεραγαπούσε την ελεύθερη φύση και προσπαθούσε με μεγάλη ασκητικότητα να προσαρμόζεται στους φυσικούς νόμους. Δεν τον ένοιαζε τι λέγουν ή τι κάνουν οι αστοί, ή μάλλον με τα φερσίματα και το ντύσιμό του περιφρονούσε και κορόιδευε τους συμβατικούς των κανόνες ζωής και τρόπους συμπεριφοράς, αν και πάντα το έκανε με ευγένεια, χωρίς να τους προσβάλλει και χωρίς κακία για κανένα. Αγαπούσε την απλοϊκή κι αβίαστη φυσικότητα των χωρικών, τον εύρωστο κι ανεπηρέαστο από τον μηχανικό πολιτισμό τρόπο ζωής των κοντά στην ελεύθερη φύση.[...]

Ο Νίκος ποτέ δεν θέλησε να πουλήσει κανένα του πίνακα, γιατί πίστευε πως η αληθινή τέχνη είναι ιερή και μη εμπορεύσιμη. Επίσης πως δεν είναι σωστό με την τέχνη να επιδιώκεται η απόδειξη καμμιάς ιδέας η θεωρίας μη αυστηρά καλλιτεχνικής. Ήταν οπαδός της αρχής του «L’art pour l’art», του ότι δηλαδή η τέχνη αποτελεί απλή έκφραση του ψυχικού αισθητικού κόσμου του καλλιτέχνη και τίποτε περισσότερο."

Η έκθεση συνοδεύεται από κατάλογο με τίτλο «Νίκος Δραγούμης, ο ζωγράφος 1874-1933» με κείμενα των Μάρκου Φ. Δραγούμη, Φίλιππου Στ. Δραγούμη, και Νίκου Π. Παΐσιου, καθώς και με εικονογραφημένο χρονολόγιο και μαρτυρίες για τη ζωή του. Στο χώρο της έκθεσης θα προβάλλεται το ντοκυμαντέρ της Κλεώνης Φλέσσα "Νίκος Δραγούμης, ένας ζωγράφος στη σκιά της ιστορίας".


Για την έκθεση «Lydia Borzek. Μια ρωσίδα ζωγράφος. Από το Παρίσι στην Ελλάδα» 

Ελάχιστα πράγματα γνωρίζουμε για τη Λύντια Μπορζέκ. Τα βιογραφικά της στοιχεία παραμένουν σκοτεινά, ελλιπή και αδιερεύνητα. Γεννιέται στη Ρωσική Αυτοκρατορία και σε νεαρή ηλικία πηγαίνει στο Παρίσι, όπου σπουδάζει ζωγραφική και συμμετέχει στο μεγάλο κύμα της καλλιτεχνικής μετανάστευσης που προετοιμάζει τον μοντερνισμό. Γνωρίζει τον Νίκο Δραγούμη και, παρόλο που έργα της είχαν ήδη γίνει δεκτά στις ομαδικές επίσημες εικαστικές Εκθέσεις (Salons) της εποχής, η Μπορζέκ εγκαταλείπει κάθε ελπίδα σταδιοδρομίας προκειμένου να τον ακολουθήσει στην Ελλάδα και στην οδό του μαρτυρίου, δηλαδή τον εγκλεισμό του σε ψυχιατρικά ιδρύματα. Θα τον περιμένει καρτερικά να αναρρώσει, αλλά η ανάρρωση δεν θα έρθει ποτέ. Η Λύντια Μπορζέκ θα πεθάνει στη θετή της πατρίδα, την Ελλάδα, στις αρχές της Κατοχής.

Τα λάδια και σχέδιά της που έχουν, μέχρι σήμερα, αναδυθεί από το πέλαγος της λήθης αναδεικνύουν ένα έργο που συγκεφαλαιώνει τη ζωγραφική στην Ευρώπη από το μεταϊμπρεσσιονισμό έως το φωβισμό: εξωτικός πριμιτιβισμός του Γκωγκέν, χρωματικές κλίμακες των Ναμπί, διακοσμητικός χαρακτήρας της αυστηρής, αλλά όλο χάρη, γραμμής της βιεννέζικης Αρ-Νουβώ. Όλα αυτά, μετά την έλευση και εγκατάσταση της Λύντιας στην Ελλάδα, θα εφαρμοστούν πάνω στο ελληνικό τοπίο, με ανάλογη θεματογραφία και σε συγχορδία με το έργο του Νίκου Δραγούμη.


(*) Η πόλη της Καστοριάς τότε, χάρη στην ροπή του τότε διευθυντή του καταστήματος της Εθνικής στην Καστοριά που εγκρίθηκε από την διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας, αποδείχθηκε κατάλληλος τόπος για να ενθαρρυνθεί η δημιουργία μιας τέτοιας έκθεσης σημαντικών καλλιτεχνών. Με αποτέλεσμα, πολλοί πελάτες της Εθνικής Τράπεζας στην Καστοριά, κυρίως γουνέμποροι, ανταποκριθέντες στην εξαιρετική αυτή ευαισθησία, να προβούν τότε σε δωρεές και χορηγίες για την αγορά των πινάκων και των εικαστικών δημιουργιών που εκτέθηκαν υπερήφανα στο εσωτερικό του καταστήματος. Μάλιστα σε λευκώματα και άλλες εκδόσεις της Εθνικής Τράπεζας, τα εκθέματα του καταστήματος Καστοριάς είχαν σταθερά την τιμητική τους, και τα σχετικά σχόλια ανέφεραν πάντοτε το κατάστημα Καστοριάς, με εγκώμια και για τους κατοίκους και πελάτες αυτής της πόλης.
Αιφνίδια και ανεξήγητα όλα τα έργα τέχνης που εκτίθονταν στην Εθνική Τράπεζα, στο κατάστημα Καστοριάς, και είχαν αποκτηθεί και με τις χορηγίες και δωρεές χρηματικών ποσών από Καστοριανούς, απομακρύνθηκαν στις αρχές καλοκαιριού του 2009.
Η ενέργεια της τράπεζας να αγνοήσει τους χορηγούς, καθώς και το γεγονός ότι ενώ τα έργα τέχνης αποκτήθηκαν για να κοσμούν το κατάστημα και την ίδια την Καστοριά, ξαφνικά εξαφανίστηκαν, προκάλεσε δυσφορία. Η τράπεζα βρήκε ένα πολύ «εύγλωττο» τρόπο για να αποδείξει την «υποβάθμιση» της Καστοριάς. 

* * *

  • Η έκθεση «Νίκος Δραγούμης. Ο ζωγράφος. 1874-1933» θα εγκαινιασθεί την Τετάρτη 30 Σεπτεμβρίου 2015, στις 20:00.
Διάρκεια:  Πέμπτη 1 Οκτωβρίου έως και Κυριακή 29 Νοεμβρίου 2015. Η είσοδος είναι ελεύθερη στο κοινό.
Ωράριο λειτουργίας: Τρίτη: 9.00-16.00 Τετάρτη & Πέμπτη: 14.00-21.00. Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή: 10.00-18.00. Δευτέρα: κλειστά
ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ: Πολιτιστικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, Βίλα Καπαντζή – Λεωφ. Βασ. Όλγας 108. Ταχ. διευθ.: Τ.Θ. 50742, 54014 Θεσσαλονίκης 22.
Πληροφορίες τηλ. 2310295170-1 καθημερινές 9.00-14.30 και 2310295 149 τις ώρες λειτουργίας της έκθεσης. ΟΑΣΘ: Αν κινείστε προς το κέντρο: 3, 5, 6, 8, 33, 39 (στάση Ανάληψη). Αν κινείστε προς τα νοτιοανατολικά: 5, 6, 8, 33 (στάση Πέτρου Συνδίκα).
  • Η έκθεση «Lydia Borzek, μια ρωσίδα ζωγράφος από το Παρίσι στην Ελλάδα» θα εγκαινιαστεί την Πέμπτη 1 Οκτωβρίου 2015 στις 20:00 
Διάρκεια: Παρασκευή 2 έως και Σάββατο 24 Οκτωβρίου 2015. Η είσοδος είναι ελεύθερη στο κοινό.
Ωράριο λειτουργίας: Δευτέρα, Τετάρτη, Σάββατο 10:00-15:00: Τρίτη, Πέμπτη, Παρασκευή 10:00-21:00. Βιβλιοπωλείο του ΜΙΕΤ, Τσιμισκή 11, τηλ. 2310288036. Η είσοδος είναι ελεύθερη στο κοινό. 


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 24 Σεπτεμβρίου 2015, αρ. φύλλου 804




Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ