ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Ευνομούμενη πολιτεία και ανεξιθρησκία

Σκέψεις
ύστερα από την πυρπόληση
της Συναγωγής των Χανίων

Στον κυκεώνα της θύελλας οικονομικών μέτρων και της συζήτησης για την πορεία της χώρας, που τελματώνεται στην κυβερνητική αβουλία και την παραπλανητική διαβούλευση, κάποια γεγονό - τα περνούν απαρατήρητα από τους πολλούς, καίτοι η σημασία τους είναι μεγάλη και πολλαπλή.
Διότι βεβαίως τα δικαιώματα των πολιτών και εν γένει τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι κατά την κρίση τουλάχιστον του γράφοντος, σημαντικότερα από την πρόοδο των τραπεζικών δεικτών και την επίπλαστη οικονομική ευμάρεια. Με άλλα λόγια είναι προτιμητέα μια κοινωνία φτωχότερων πολιτών με πλήρως σεβαστά πολιτικά δικαιώματα, από μια άλλη όπου η δημοκρατία καταπατάται κάτω από τις ρόδες πολυτελών τζίπ και χάνεται μέσα στην άσκοπη κατανάλωση.

Υποτίθεται λοιπόν ότι στη χώρα μας είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο το δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας των πολιτών και η έννοια της ανεξιθρησκίας. Υποτίθεται – διότι η κατοχύρωση θα αποδεικνυόταν στην πράξη εάν π.χ. επιχειρούσε μια ομάδα πολιτών – ημεδαπών ή αλλοδαπών – να ανοίξει και να λειτουργήσει ένα ισλαμικό τέμενος όχι στη μικρή μας Καστοριά, αλλά στη μεγάλη Θεσσαλονίκη και το κατάφερνε απρόσκοπτα και αδιαμαρτύρητα. Δεν αναφέρομαι στην Αθήνα διότι η περιπέτεια της δημιουργίας τεμένους, που γνώρισε αρκετή δημοσιότητα, απλώς εκθέτει και ρεζιλεύει τη χώρα για μια ακόμη φορά. Είναι νομίζω προφανές ότι μια τέτοια απόπειρα θα στρεφόταν από πλήρη αποτυχία.
Όμως το θέμα μας δεν είναι τα ισλαμικά τεμένη – ούτε οι μουσουλμάνοι μετανάστες της Καστοριάς.

* * *

Στην άλλη άκρη της Ελλάδας, στα Χανιά της Κρήτης, υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων μια σημαντική Ισραηλιτική κοινότητα. Τα μέλη της στην πλειοψηφία τους εξοντώθηκαν από τους Γερμανούς τον Ιούνιο του 1944. Στην παλιά πόλη των Χανίων είχε απομείνει ερειπωμένο ένα σπουδαίο μεσαιωνικό μνημείο – η Συναγωγή Ετς Αχαϊμ. Ύστερα από πολλές προσπάθειες, πολύ κόπο και πολλά έξοδα, η Συναγωγή των Χανίων επισκευάστηκε – σε πείσμα της λυσσαλέας αντίδρασης τοπικών φορέων (του μισαλλόδοξου και αντισημίτη τότε Νομάρχη Κατσανεβάκη και του Μητροπολίτη Κυδωνίας Ειρηναίου) – και ξαναλειτούργησε στα 1999. Δεδομένου ότι ο αριθμός των Ιουδαϊκού θρησκεύματος Χανιωτών είναι πολύ μικρός, η Συναγωγή λειτουργούσε περιστασιακά για αμιγώς θρησκευτικούς σκοπούς, ενώ κατά βάση ήταν ένα πολιτιστικό κέντρο και τόπος διαθρησκευτικού διαλόγου και προσέγγισης. Παράλληλα αποτελούσε ένα εξαιρετικό μνημείο και κόσμημα για την παλιά πόλη των Χανίων, που προσέλκυε πλήθος επισκεπτών.
Τα πρόσφατα γεγονότα ήρθαν ως καταιγίδα, προκαλώντας σημαντικές ζημιές στο ιστορικό μνημείο και δημιουργώντας μια αιμάσσουσα πληγή στις έννοιες της συνύπαρξης, της αλληλοκατανόησης και της θρησκευτικής ελευθερίας.

Στις 6 Ιανουαρίου 2010 έγινε μια πρώτη απόπειρα πυρπόλησης της Συναγωγής, οι συνέπειες της οποίας περιορίστηκαν από την επέμβαση δυο περιοίκων: ενός Αλβανού καθολικού κι ενός Μαροκινού μουσουλμάνου. Την ίδια ώρα η κοινωνία της πόλης κοιμόταν μακαρίως και η Αστυνομία περί άλλων τύρβαζε.
Κι ενώ θα περίμενε κανείς όχι βεβαίως τη σύλληψη των ενόχων, καθώς γνωρίζουμε καλά ότι το σύγχρονο άστυ δεν ευνομείται, αλλά τουλάχιστον τη στοιχειώδη εποπτεία του χώρου, εντούτοις ούτε αυτό συνέβη, προφανώς διότι οι ένστολοι υπάλληλοι του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη έπρεπε να προστατεύσουν περιουσίες και συμφέροντα άλλων πολιτών.
Έτσι τη νύχτα της 16ης Ιανουαρίου 2010 η Συναγωγή των Χανίων δέχτηκε δεύτερη επίθεση, αυτή τη φορά πλέον καίρια, που προκάλεσε σαφώς περισσότερες ζημιές – κάποιες από τις οποίες είναι μη αναπληρώσιμες, δεδομένου ότι κάηκαν πολύτιμα βιβλία και αρχειακό υλικό.
Εν τέλει, η Αστυνομία συνέλαβε τέσσερις αλλοδαπούς και έναν Έλληνα ως υπαίτιους των εμπρησμών – κατόπιν εορτής φυσικά και αφού οι εξελίξεις την είχαν υπερκεράσει. Κατά τα άλλα, το γεγονός πέρασε στις μέσα σελίδες του ελληνικού τύπου ως δεύτερη είδηση και οι όποιες αντιδράσεις επισήμων φορέων ήταν χλιαρές.

Δεν είχα βεβαίως αυταπάτες. Δεν πίστευα λοιπόν ότι θα ακολουθήσουν παραιτήσεις, π.χ. του Αστυνομικού διευθυντή Χανίων, ως ελάχιστη αποδοχή ευθυνών, γιατί αν μη τι άλλο, η Υπηρεσία της οποίας προΐσταται, δε στάθηκε ικανή να προστατεύσει τη Συναγωγή και κατ’ επέκταση τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των πολιτών, που οιωνεί αποτελούν εργοδότες της. Όμως στην Ελλάδα οι κατέχοντες δημόσια αξιώματα δε συνηθίζουν να παραιτούνται για λόγους ευθιξίας…
Στο ίδιο μοτίβο κινήθηκαν και οι αντιδράσεις της κεντρικής εξουσίας: οι τυποποιημένα επιβεβλημένες: δακρύβρεκτες καταδικαστικές δηλώσεις και η σελίδα γύρισε, για να συνεχιστεί η διαδικτυακή διαβούλευση για το λαμπρό μέλλον της χώρας… Όταν προ ετών είχαν υποστεί μικροζημιές από φωτιά κάποια τεμένη της Θράκης, το ελληνικό κράτος έσπευσε να αποκαταστήσει εξ ιδίων τις ζημιές. Είχα την αυταπάτη ότι θα συμβεί κι εδώ κάτι τέτοιο. Προς ώρας όμως όχι.

Αλλά το ζητούμενο δεν είναι η αποκατάσταση των υλικών ζημιών κι η εξεύρεση πόρων γι’ αυτό. Η επισκευή θα γίνει.
Το τραγικό είναι αυτό καθ’ αυτό το φαινόμενο. Το φοβερό όμως σε αυτή τη χώρα είναι πως τα τελευταία χρόνια ο υφέρπων ως τότε αντισημιτισμός πέρασε από τη γραφίδα των περιθωριακών εντύπων στην έμπρακτη δράση με σειρά χτυπημάτων σε βάρος εβραϊκών μνημείων, Συναγωγών και νεκροταφείων, με κατακλείδα το χτύπημα στα Χανιά. Τι άλλο πρέπει δηλαδή να περιμένουμε; Όταν καίγονται βιβλία και Συναγωγές, ακολουθεί το κάψιμο ανθρώπων. Η ιστορία το διδάσκει και το επιβεβαιώνει…
Με τις μελαγχολικότερες σκέψεις στο νου, ύστερα από την πυρπόληση της Συναγωγής Χανίων, το μόνο που αβίαστα μπορώ να συμπεράνω είναι ότι στην Ελλάδα τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι εν τοις πράγμασι ακατοχύρωτα και η ίδια η χώρα είναι προφανώς μη ευνομούμενη.