ΜΠΕΣΣΗ ΜΙΧΑΗΛ: Ελληνικότητα: Αυτογνωσία εναντίον αυταρέσκειας

Όλα ξεκίνησαν νωρίτερα. Το ποτήρι όμως ξεχείλισε από την αηδία για τον πλήρη εκχυδαϊσμό της αγοραίας αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης από όλους, μέσα και έξω από τη χώρα. Το τελευταίο αφόρητο χτύπημα ήρθε από το γερμανικό περιοδικό FOCUS. H εικόνα του αριστουργήματος της διαχρονικά ελληνικής ομορφιάς, της Αφροδίτης της Μήλου, να παρουσιάζεται ως μέσον πρόκλησης με την ασχήμια μιας χυδαίας χειρονομίας με εξόργισε σαν καλαίσθητο άτομο, με απογοήτευσε σαν Ευρωπαία, με λύπησε αφάνταστα σαν Ελληνίδα. Και πρακτικά, δεν μπορώ να φανταστώ τι ακριβώς θέλουν οι «δημιουργοί» να σημαίνει, αυτός ο τερατώδης ρύπος που πρόβαλαν σαν τιμωρία τίνων, (δική μας ή δική τους ;) έξω από την έσχατη κακογουστιά. Πώς έχει φθάσει να λοιδορείται με αυτόν τον ανεκδιήγητο ποταπό τρόπο, το πολυτιμότερο κι ωραιότερο ξενιτεμένο αρχέτυπο έκφρασης της τέχνης της συλλογικής μας ταυτότητας; Και η σειρά που δεν λέει να κοπάσει, των συναισθημάτων οργής, απέχθειας, οδύνης, που πιστεύω ότι μοιράζομαι με πολλούς, με βάζει σε βαθειά σκέψη για το τί σημαίνει για μένα και τους άλλους, έλληνες και ξένους η ελληνικότητά μου.

Η Ζακλίν ντε Ρομιγύ, μια από τις πιο άδολες θαυμάστριες της αρχαίας ελληνικότητας, υποστηρίζει στο έργο της «Γιατί η Ελλάδα», ότι «η ελληνική πρωτοτυπία έγκειται.... στην απομυθοποίηση, που επιβάλλει συνεχές άνοιγμα προς την αυτόνομη υπαρξιακή οντότητα, στη μοναδική επιθυμία κατανόησης του Ανθρώπου... [που] εγκαθίδρυσε τον πολιτισμό του Λόγου, ξεπερνώντας σε περιέργεια άλλους ανθρώπους, σε άλλους τόπους... [όπου] εκθειάζονται η «θεϊκή μεγαλειότητα των αναμνήσεων... [ή] η εμπνευ- σμένη σοφία των ιερέων και προφητών». Το άνοιγμα στους άλλους, « η παραπομπή στην καθολικότητα των ανθρωπίνων καταστάσεων, γίνεται πηγή ανεκτικότητας, συμπάθεια ς και σε συνδυασμό με το διάλογο, την πειθώ, την προσωπική ελευθερία κι ανεξαρτησία υπό την σκέπη της δημοκρατικής υπεύθυνης αλληλεγγύης... είναι γνωρίσματα όχι απλώς της επιστήμης και της φιλοσοφίας αλλά και των πρακτικών της καθημερινότητας προς την οποία κατευθύνεται φανερά στη βαθύτερη ουσία του, ο πολιτισμός των Ελλήνων.... η φιλοσοφία του Οντος του Παρμενίδη... οι μυθικές οντότητες της Ευνομίας και Δυσνομίας του Σόλωνος... η Παίδευσις του Περικλή στον αιώνα των Φώτων, υπαγορεύει... να μη διακόψουμε αυτή τη μακρά ωρίμανση... γιατί μια τέτοια ρήξη θα ήταν απαίσια, εγκληματική, και επικίνδυνη».

Η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, αυτή η ζωντανή απόδειξη της κοσμοπολίτικης «παγκοσμιοποιημένης» ελληνικότητας, παίρνει τη σκυτάλη για να μας απαντήσει με τη σειρά της στο πρόσφατο βιβλίο της «Γιατί το Βυζάντιο» συνιστά συνέπεια και συνέχεια της ελληνικής –ελληνιστικής εποχής, όχι μόνο χρονικά και τοπικά αλλά κυρίως πολιτισμικά. Γιατί οργάνωσε και συντήρησε για 1100 χρόνια τη μεγαλοπρεπέστερη αυτοκρατορία του κόσμου. Γιατί πολιτισμικά αποτελεί μοναδικό στην ιστορία σύστημα στη παρακμή του, να μεταλαμπαδεύει όλη την ικμάδα του δισχιλιόχρονου πολιτισμού αρχαίου και βυζαντινού και να γίνεται ουσιαστικά η μαγιά της Αναγέννησης. Και σε επίρρωση του λόγου της Αρβελέρ έρχεται η βυζαντινολόγος Αβεριλ Κάμερον από την Οξφόρδη να επιβεβαιώσει τη ρυθμιστική επίδραση της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην εγκαθίδρυση του δυτικού πολιτισμού, συνυφασμένου με τη διαιρεμένη Χριστιανοσύνη.

Ο Κορνήλιος Καστοριάδης αποτελεί θαυμάσιο δείγμα συμπλήρωσης της αυτογνωσίας με τα έργα του συνολικά, ιδιαίτερα όμως το ειλικρινέστατο στη διερεύνηση της ελληνικότητας «Η ελληνική ιδιαιτερότητα». Ανάγλυφη παρελαύνει εδώ η αυτοσαρκαστική του διάθεση στην απόδοση του ιδιαίτερου ελληνικού χαρακτήρα, στη θέση της υγιούς περιέργειας για την αναζήτηση νοήματος και αλήθειας, στην εγκατάσταση της παρακμιακής ευκαιριακής «πονηρής δράσης» για απόκτηση αποκλειστικά υλικών αγαθών. Συνολικότερα η κριτική του σκέψη απευθύνεται στην Ευρωπαϊκή κοινότητα, αποδίδοντας συλλογικά σε όλους τη κατηγορία ότι επιλέξανε αντί της θέσμισης του αυτονομούμενου κοινωνικού φαντασιακού, μια φαντασιακή κοινωνία καταναλωτισμού, έχοντας ήδη ξεγράψει το πείραμα των Σοβιέτ ως γραφειοκρατικό καπιταλισμό. Μια άμεση και προφητική διάσταση της βαρβαρότητας δηλαδή αντί του Σοσιαλισμού. Αλλά πέρα από τη γενική σχετικότητα του έργου του με την ελληνικότητα, υπάρχει το έργο «Η άνοδος της ασημαντότητας», όπου τονίζεται όχι μόνο η προβολή της ασημαντότητας από τα ΜΜΕ σε κάθε έκφανση της ζωής, αλλά και ο συστηματικός ευτελισμός κάθε σοβαρού, προσώπου, ιδέας, πράγματος. Οι επιπτώσεις υποστηρίζει, πλήττουν καίρια την αισθητική μας, υπονομεύουν τη κριτική μας ικανότητα, σχετικοποιούν τα ηθικά μας πρότυπα, με ένα κρίσιμο αποτέλεσμα : την κρίση της κριτικής μας ικανότητας, με συνέπεια ακόμη και βαρύτατα σκάνδαλα να συγκαλύπτονται μέσω του ευτελισμού τους.

Η πρώτη ομάδα ερωτήσεων που αναδύεται από τη σύντομη αναφορά στους πιο πάνω, είναι, πώς αντιμετωπίζουμε όλοι, αυτό το καίριο στοιχείο της συλλογικής μας ταυτότητας, όπως όλοι αποδεχόμαστε ελαφριά τη καρδία, την ελληνικότητά μας; Υπάρχει αυτογνωσία στην χρήση των προνομίων που προσδίδει η ελληνικότητα, ως μακραίωνη παρακαταθήκη φαντασίας, τέχνης, γνώσης, πολιτισμού; Υπάρχει υπευθυνότητα στην αντιμετώπιση του χρέους που αυτή η κληρονομιά συνιστά; Ή έχει πάψει να υπάρχει οποιοσδήποτε σεβασμός σε οτιδήποτε μέσα στον μηδενιστικό καταναλωτισμό που με μανία έχουμε επιδοθεί;

Η δεύτερη ομάδα ερωτήσεων, αναφέρεται στην συμπεριφορά όλων που σηματοδοτεί την έκφραση της ελληνικότητας στη πράξη: Πόσο αγαπούμε τον τόπο και τους ανθρώπους, όταν κυριαρχεί η αυταρέσκεια της προγονολατρείας αντί της γνώσης στην ταλαίπωρη, ανύπαρκτη παιδεία; Πόσο αγαπούμε την πανέμορφη χώρα μας, όταν κυριολεκτικά τη καταστρέφουμε μέσα στην απληστία τα σκουπίδια και τη διαφθορά; Πόσο αγαπούμε τα παιδιά μας όταν σε βαθμό εγκληματικό υποθηκεύουμε το μέλλον τους; Πόσο αυτοσεβασμό διαθέτουμε όταν επιτρέπουμε με τις πράξεις ή παραλείψεις μας να γινόμαστε αντικείμενο κοροϊδίας, χλεύης, ζητιανιάς για να μη χάσουμε τα δανεικά κεκτημένα; Πόσο σοβαροί είμαστε όταν αρνιόμαστε τις συνέπειες των δικών μας λαθών και επιρρίπτοντας σε φανταστικούς εχθρούς και συνομωσίες τα αδιέξοδα που οι ίδιοι προκαλέσαμε, διεκδικούμε όχι μόνο συνέχεια της ατιμωρησίας αλλά και επιβράβευση;

Οι απαντήσεις είναι λογικά και ειλικρινά εύκολες και καθαρσιογόνες, με μια προϋπόθεση: Να παρατήσουμε την ανόητη αυτοκαταστροφική αυταρέσκεια και συστηματικά, ειλικρινά κι έντιμα, μέσα από το δρόμο της επίπονης αυτογνωσίας να αποδείξουμε, σε φίλους και εχθρούς, τη βαθειά ανθρώπινη, ουσιαστική, δίκαια αλληλέγγυα, δημοκρατική και διαχρονική ελληνικότητά μας. Όλοι μαζί.