Λόγος & αντίλογος: Περί «Ανατολής» VIΙ

«Αν σε διακατέχει έμμονα μια ιδέα, την βρίσκεις να εκδηλώνεται παντού. Μπορείς ακόμα και να τη μυρίσεις»
Thomas Mann, 1875-1955,
γερμανός συγγραφέας [Νόμπελ 1929]


Θεωρώ υποχρέωσή μου να απαντήσω στο επιθετικό κείμενο πολεμικής του ανωνύμου Α.Λ., στο οποίο διακρίνω άμεσα -και όχι κρυμμένες πίσω από τις λέξεις- σκόπιμες παρερμηνείες, συκοφαντίες, αλλά και την παραποίηση στο κείμενό μου.
Όμως, οφείλω να υπερτονίσω, πως όλα τα ανακριβή και ψευδή -κατά τη γνώμη μου ως ένα μεγάλο βαθμό σκοταδιστικά- που διάβασα στο κείμενο του φύλλου 687 (αλλά και στα προηγούμενα) εξηγούνται με βάση την εμμονή και μανία του ανώνυμου Α.Λ. να ταυτίζει τη χρήση της τουρκικής γλώσσας με τον τουρκικό πολιτιστικό ιμπεριαλισμό. Αν κάποιος υποστηρίζει αυτή τη θέση, θα πρέπει πρώτα από όλα να απαντήσει ανοιχτά στο ερώτημα: τι συμβαίνει με τα επώνυμα χιλιάδων Ελλήνων που έχουν είτε ένα συνθετικό τουρκικής γλώσσας είτε είναι αμιγώς τουρκικές λέξεις; Τι συμβαίνει με τις τουρκικές λέξεις που έχουν ενσωματωθεί στο ελληνικό λεξιλόγιο και χρησιμοποιούμε καθημερινά; Πρόκειται για ένδειξη εκτουρκισμού και φιλοτουρκισμού; Η δική μου θέση: Φυσικά και όχι. Σαφής και απόλυτα αρνητική απάντηση. Θα πρέπει, όμως, να προσέξει πολύ καλά ο ανώνυμος Α.Λ. μήπως και το επώνυμό του αποτελεί λέξη τουρκικής προελεύσεως. Διότι κινδυνεύει έτσι άμεσα να κατηγορηθεί -πρώτα από τον ίδιο, από μένα ποτέ!- ως φιλότουρκος ή εκτουρκισμένος.

Οι απόψεις του ανώνυμου Α.Λ. έχουν πλέον διολισθήσει σε ακραίες και επικίνδυνες θέσεις. Τις φαιδρότητες της κριτικής του περί του βυζαντινού μέλους του αγίου Ιωάννου Κουκουζέλη τις αντιπαρέρχομαι, είναι πια ανάξιες λόγου, η διατύπωσή τους και μόνο προκαλεί γέλωτα και οίκτο για το συγκεχυμένο των απόψεών του. Ακόμα διερωτώμαι πώς κατάφερε να μπλέξει το εκκλησιαστικό μέλος του αγίου υμνογράφου Κουκουζέλη με την τουρκική προπαγάνδα. Το είπε απλά ο Thomas Mann, «αν σε διακατέχει έμμονα μια ιδέα…».

Και προχωρώ στα περί παραποίησης των γραφόμενών μου από τον ανώνυμο Α.Λ.:
-Πότε και πού αναφέρω εγώ και πώς βγάζει το απόλυτα ψευδές και συκοφαντικό συμπέρασμα για «την παρουσίασή τους [των εκατομμυρίων Μικρασιατών]» στο κείμενό μου «ως πολιτιστικά υποτελών στους Τούρκους»; Αυτός δεν είναι, που, χλευάζοντας τα παιδιά που χόρευαν -ενδεχομένως άκομψα, άρρυθμα ή ακαλαίσθητα-, τους αποκαλεί «μουσουλμανίτσες» και «περιστρεφόμενους Δερβίσηδες» και άλλα απαξιωτικά τινά;

-Πότε και πού αναφέρω εγώ το απόλυτα ψευδές και συκοφαντικό, πως «αν μη τι άλλο, ο τουρκικός πολιτισμός αποτελούσε το κυρίαρχο στίγμα των κοινοτήτων τους», αναφερόμενος στους ελληνικούς πληθυσμούς της Μικράς Ασίας; Και ας μάθει επιτέλους, ότι ο Πόντος είναι γεωγραφική περιοχή της Μικράς Ασίας, και όχι ξεκομμένο από αυτήν τμήμα.

-Πώς και από πού βγάζει το ψευδές και συκοφαντικό συμπέρασμα ότι οι θέσεις μου αποτελούν «ενορχηστρωμένο άγημα της φιλοτουρκικής μουσικής»;

-Πώς είναι δυνατόν να ρίχνει μομφές ότι εγώ επιχειρηματολογώ «αποκλειστικά μέσα από τα οικογενειακά μου τραύματα και την καταγωγή μου» [ο αναγνώστης ας καταλάβει διαβάζοντας το προηγούμενο κείμενό μου], όταν αυτός στην ισοπεδωτική του πολεμική χρησιμοποιεί ως γνώμονα ένα και μοναδικό κριτήριο: την καταγωγή του;

-Δεν μου προκάλεσε δύσοσμη αίσθηση το μουσικό γούστο του ανωνύμου Α.Λ., αλλά η προσπάθειά του να δικαιολογήσει τις ελαφρότητες του πρώτου του άρθρου. Η διατύπωσή μου ήταν σαφής, παρερμηνεύτηκε και αυτή. Κατά τα άλλα, ενδεχομένως, το μουσικό μας γούστο να είναι κοινό, π.χ. στη συμφωνική μουσική ή στην όπερα, είδη που λατρεύω και μελετώ, και δεν στέκομαι μόνον στον ψυχαγωγικό τους χαρακτήρα.

Οφείλω επίσης να ξεκαθαρίσω τα παρακάτω:
-Πώς μπορεί κάποιος που ισχυρίζεται πως «ο προβληματισμός του εστιάζεται στη μουσική καλλιέργεια και αισθητική», να προβάλει ως κριτήριο γνήσιας τέχνης και αισθητικής τη γλώσσα και την προέλευση της μουσικής και του χορού;

-Η ελληνική γλώσσα δεν αποτελεί το «βασικό στοιχείο του αυτοπροσδιορισμού των υπόλοιπων εκατομμυρίων Ελλήνων», ούτε αποτέλεσε κριτήριο εθνικού προσδιορισμού στη Συνθήκη της Λωζάννης. Ας μην ξεχνούμε τους εξισλαμισμένους Ελληνόφωνους της Δυτικής Μακεδονίας, τους Βαλαάδες, που λόγω του θρησκεύματός τους εξαναγκάστηκαν να φύγουν στην Τουρκία, τους Ελληνόφωνους μουσουλμάνους από την Κρήτη και την Κύπρο, αλλά και ανάποδα, τους Ελληνόφωνους μουσουλμάνους της Μικράς Ασίας που γλύτωσαν τον ξεριζωμό επειδή δεν ήταν «αλλόδοξοι». Να θυμηθούμε και τους Έλληνες Σλαβόφωνους ήρωες και αγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα, τους Αρβανιτόφωνους και τους Βλαχόφωνους Έλληνες της Επαναστάσεως του ’21 και πολλούς άλλους.

-Από πού αντλεί ο ανώνυμος Α.Λ. την ιδιότητα του να αποφαίνεται πως είναι «μάλλον κακό» αν οι τουρκόγλωσσοι Μικρασιάτες οργανώνουν χορούς και πανηγύρια με τουρκικά τραγούδια; Με ποιο δικαίωμα προτρέπει τους νέους μικρασιατικής καταγωγής να εγκαταλείψουν τη μουσική παράδοση των παππούδων τους, όταν αυτή περιέχει στίχους στην τουρκική γλώσσα; Πώς αντιλαμβάνεται το ρόλο του ως κριτή της «καθαρής» ελληνικής τέχνης και κουλτούρας και από πού πηγάζει η αρμοδιότητά του αυτή;

-Δεν πρόκειται για μια «τουρκόφωνη ισχνή μειοψηφία μεταξύ των Ελλήνων», όπως θέλει να πιστεύει, αλλά για έναν διόλου αμελητέο και ευκαταφρόνητο αριθμό Μικρασιατών Ελλήνων τουρκόγλωσσων. Δεν προσέχει όμως και πάλι καθόλου τη διατύπωσή του, διότι το επίθετο «ισχνός» εμπεριέχει και έννοιες αρνητικής και υποτιμητικής χροιάς.

-Αν εγώ «βαπτίζω “πρόσφυγες” τους έως το 1925 υποχρεωτικά ανταλλαγέντες λόγω της Συνθήκης της Λωζάννης», ας μας πει ο ανώνυμος Α.Λ. πώς τους «βαφτίζει» αυτός. Μήπως… «υποχρεωτικά ανταλλαγέντες πληθυσμούς»;… Διότι, εγώ ξέρω πως “πρόσφυγας” είναι “αυτός που αναγκάζεται ή εξαναγκάζεται να εγκαταλείψει την πατρίδα του ή τον τόπο της μόνιμης κατοικίας του”, όπως συνέβη δηλαδή και με τους κατ’ αυτόν «υποχρεωτικά ανταλλαγέντες πληθυσμούς».

-Αν μιλούσα σε μουσικολογικό ύφος, αφού, όπως ισχυρίζεστε, κύριε Α.Λ., έγραψα «υπερβαίνοντας τα μουσικολογικά, πολυσχιδή και άλλα επιστημονικά», πραγματικά σας λέω, δεν θα κατανοούσατε ούτε εσείς, κύριε ανώνυμε αρθρογράφε, αλλά ούτε και η πλειοψηφία του αναγνωστικού κοινού της εφημερίδας ΟΔΟΣ τα γραφόμενά μου. Και θα ήταν άκυρη και φυσικά απαράδεκτη κάθε τέτοια προσπάθειά μου.

Θα ήθελα να ρωτήσω τον ανώνυμο Α.Λ. τι θα κάνει, αν ανακαλύψει πως το επώνυμό του αποτελεί λέξη αμιγώς τουρκική. Δεν θα είναι περήφανος πια, θα το αλλάξει ή θα το διατηρήσει προσπαθώντας να μας πείσει -βασικά να πείσει τον εαυτό του, εγώ δεν χρειάζομαι καμία τέτοια πιστοποίηση- πως δεν είναι φιλότουρκος ή εκτουρκισμένος, επειδή πρόκειται για λέξη… ελληνική (!); Του προτείνω ως βοήθημα το βιβλίο του Δημήτρη Τομπαΐδη «Ελληνικά επώνυμα τουρκικής προέλευσης», όπως και το Τουρκο-Ελληνικό λεξικό από το Κέντρο Ανατολικών Γλωσσών και Πολιτισμού. [Το δικό μου επίθετο, πάντως, αποτελείται από την τουρκική λέξη “zor” και την αρχαία ελληνική κατάληξη -ίδης. Ίδιας περίπου ρίζας είναι και το Ζορμπάς. Τα επίθετα με κατάληξη -τζής είναι (εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων) αμιγώς τουρκικές λέξεις που περιγράφουν κυρίως επάγγελμα ή ιδιότητα.]

Θα ήθελα επίσης να τον ρωτήσω, πώς θα αντιδράσει αν η Καστοριά προβάλει τη ΜΕΤ με την «Απαγωγή από το Σεράϊ» του Μότσαρτ ή την «Απρόσμενη συνάντηση» του Χάϋντν ή τους «Προσκυνητές της Μέκκα» του Γκλουκ, ή κάποιος πιανίστας ερμηνεύσει στο πιάνο τού Δημαρχείου το «Rondo alla Turca» του Βολφγκάνγκερλ (όπως χαϊδευτικά αποκαλούσαν τον Μότσαρτ). Αν έρθει μια ορχήστρα που θα ερμηνεύσει την «Ενάτη» του Μπετόβεν με το «alla Turca» τμήμα ή την «Στρατιωτική» Συμφωνία αρ.100 του Χάϋντν. Είμαι πραγματικά πολύ περίεργος, διότι όλα αυτά τα έργα περιέχουν «τούρκικα» στοιχεία, κυρίως στο ζήτημα της ενορχήστρωσης, μιμούμενα τη μουσική των Γενιτσάρων, αλλά και στην θεματολογία και πλοκή του σεναρίου τους, όταν πρόκειται για όπερες.

Τον τουρκικό πολιτιστικό ιμπεριαλισμό ας αναζητήσει να τον βρει αλλού ο κύριος ανώνυμος Α.Λ., όχι στις παραδόσεις των ουκ ολίγων τουρκόγλωσσων Ελλήνων προσφύγων της Μικράς Ασίας.
Και το τελευταίο: μακάρι όλοι όσοι μιλούν ή μιλούσαν την ελληνική γλώσσα να ήταν, να ένιωθαν και να έπρατταν ως πραγματικοί Έλληνες.

Ευχαριστώ και πάλι για την φιλοξενία.

Ιωάννης Ζορπίδης

ioanniszorp@hotmail.com

* * *

Η ΟΔΟΣ υπενθυμίζει ότι ο κ. Α.Λ. πριν δύο εβδομάδες (στις 11 Απριλίου, αρ. φύλλου 687), ανέφερε ότι κατά την γνώμη του το θέμα εξαντλήθηκε και δεν θα επανέλθει σε οποιαδήποτε ανταπάντηση.

* * *

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 25 Απριλίου 2013, αρ. φύλλου 689