26.9.16

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

-25.4.2016 ΝΕΤ2. Ντυμένοι με ριχτούς τηβέννους. Το ορθόν: με ριχτές τηβέννους (η τήβεννος). Είναι η λατινική toga (Toga) η τήβεννος, ένδυμα επίσημο των ρωμαίων αρχόντων και δικαστών, μακρύς μανδύας, η γνωστή ελληνική λέξη χλαμύδα. Σήμερα φορούν στις επίσημες τελετές οι πανεπιστημιακοί την τήβεννον.

-Στην προηγούμενη στήλη (τροπάριο 3ο) σχολιάσαμε την αρχαία λέξη την δυσείμονα (μορφήν)= την κακοντυμένη, την δύσμορφη όψη…ο,η δυσείμων (δυς+ είμα= το ένδυμα, από το αρχαίο ρήμα έννυμι= ενδύω). Το αναφέρω, γιατί από την λέξη: το είμα (με αποσιώπηση του ε (ψιλον) έχουμε το υποκοριστικό: το ιμάτιο (ν), δηλαδή λέξη ομηρική μέχρι σήμερα! «Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου και επί τον ιματισμόν μου έβαλον κλήρο» θα ακούσομε την Μ. Παρασκευή το εσπέρας.

-Σε αναγνώσματα και τροπάρια της Μ. Εβδομάδος ακούμε την λέξη ευθηνία. Από την αρχαία ελληνική η ευθηνία= η αφθονία σε ένα είδος (π.χ η ευθηνία κτημάτων). Επειδή η αφθονία προσφέρει άνεση, χαρά και ικανοποίηση, η λέξη σήμαινε και την καλοπέραση, την καλή κατάσταση, την ευδαιμονία. Από την λ. είχαμε και το επίθετο ευθηνός (με την σημερινή έννοια), που στην δημώδη εξελίχθηκε σε φθηνός, φτηνός, φτηνά πράγματα στην αγορά (με υποχώρηση τιμών στα είδη). Τα είδη φτηναίνουν.

-26.4.2016 (Συμπλήρωση στο 7ο τροπάριο της προηγούμενης στήλης):…ίνα συντρίψω αυτούς ως σκεύη κεραμέως (σαν τα αγγεία, τις στάμνες…). Υπάρχει και άλλη γραφή: ίνα συντρίψω αυτούς, ως τέχνην κεραμέως. Εδώ ο υμνογράφος ποιητής χρησιμοποιεί το σχήμα λόγου : την αφηρημένη έννοια αντί του συγκεκριμένου: για να συντρίψει αυτούς σαν την τέχνη του κεραμοποιού αντί να ειπεί το αποτέλεσμα της τέχνης, που είναι οι πήλινες στάμνες.

-14.4.2016 Τοπικός τύπος (από συνέντευξη): Οι συνέργειες που πρέπει να γίνουν για τον τουρισμό. Η λ. συνέργεια (στην κοινή ομιλουμένη) και πιο σωστά η συνεργία (καθαρεύουσα και αρχαία) από το επίθετο ο συνεργός, χρησιμοποιείται κυρίως στην σημασία υλικής ή ηθικής βοήθειας και υποστηρίξεως ενός αυτουργού σε πράξη που επισύρει ποινή. Συμμετοχή σε αξιόποινη πράξη χωρίς να φαίνεται ο…ηθικός αυτουργός. Συνεπώς, αντί συνέργειες ταιριάζει η λέξη συνεργασίες, η συμμετοχή σε μια ή πολλές δράσεις. Επίσης, ο όρος συνεργία χρησιμοποιείται για επιστημονική συνεργασία. Μέση λέξη (δηλαδή και θετική και αρνητική έννοια).

-20.4.2016 Mega. Δημ/φος: Δεν θέλω να προκαταβάλω (achtung!) τι θα λεχθεί στην συνάντηση αυτή. (Και κάποιες άλλες φορές ακούω από ανθρώπους των media αυτόν τον αναγραμματισμό…Lapsus eloquaentiae? Ολίσθημα γλώσσης;) το ορθόν : Δεν θέλω να προκαταλάβω τι θα λεχθεί (με την έννοια : να ειπώ και να υπονοήσω κάτι από πριν, δηλ. να προδιαθέσω τους ακροατές).

-16.4.2016 ΣΚΑΙ. Η δημ/φος: Δύσκολα θα μεταχειριστούν αυτοί οι άνθρωποι αυτοί οι άνθρωποι…Χρησιμοποίησε ατυχώς το ρήμα ως μεσοπαθητικό, θέλοντας να τονίσει: Δυσκόλως οι πρόσφυγες θα είναι…διαχειρίσημοι.

-16.4.2016 ΝΕΤ (Συνάντηση των θρησκευτικών Ηγετών στην Λέσβο) Η δημ/φος: Την ώρα αυτή ασπάζονται. Πληρέστερη η διατύπωση: Ασπάζονται αλλήλους, ασπάζεται ο ένας των άλλο. Μόνο του το ασπάζονται; Τι ασπάζονται;

Ο Γλωσσαμύντωρ
Λάζαρος Νικηφορίδης


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 28 Απριλίου 2016, αρ. φύλλου 833


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ