28.9.16

ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: «Ό,τι και να κάμω...



«Ό,τι και να κάμω, πάντοτε έχω 
κάτι τι εντός μου το οποίο με λυπεί»

Νίκος Δραγούμης, ζωγράφος (1874-1933)


Αυτή η φράση που ειπώθηκε από τον σπουδαίο και τελείως αφανή ως τώρα Έλληνα ζωγράφο με καταγωγή από το δικό μας Βογατσικό με έβαλε σε πολλή σκέψη. Αυτό το «ό,τι και να κάμω», που όπως είναι διατυπωμένο περιλαμβάνει ακόμη και τις στιγμές της ζωγραφικής και της δημιουργίας, πολύ με προβλημάτισε. Όμως αυτή η πάντοτε παρούσα εντός του λύπη, μήπως αυτή είναι και η αιτία που τον ώθησε στην υψηλή του δημιουργία; Κακά τα ψέματα, μου είχε πει κάποτε άνθρωπος της Τέχνης, όσοι ασχολούμαστε μια πληγή έχουμε κι αυτήν παλεύουμε να ξεχάσουμε δημιουργώντας. Μια πληγή που άλλοτε είναι πολύ συγκεκριμένη, άλλοτε ακαθόριστη, όμως πάντα πληγή είναι που γυρεύει τη γιατρειά της.

Την εβδομάδα αυτήν, όμως, στο Σχολείο μας είναι απλωμένη μια μεγάλη χαρά. Βλέπετε, ετοιμαζόμαστε να πάμε στην Έκθεση των έργων του, που ήρθε, ευτυχώς, κι εδώ, στον τόπο καταγωγής του, μετά την επιτυχία που σημείωσε στην Αθήνα και στη Θεσ/νίκη, με την καθοριστικότατη συμβολή του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης.

Το Μ.Ι.Ε.Τ., λοιπόν, κι ένας γιατρός, ο κ. Νίκος Παΐσιος, που στον ελεύθερο χρόνο του ασχολείται με την Τέχνη κι ορκίστηκε να βρει όλα τα στοιχεία της ζωής του ζωγράφου που μας διέφευγαν ως πρόσφατα, κατάφεραν αυτό το θαύμα. Από κοντά κι ο ανιψιός του ζωγράφου, ο γνωστός μουσικολόγος Μάρκος Δραγούμης, που είχε τους πίνακες του καλλιτέχνη θείου του, αλλά και αρκετές σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή του, μας έφεραν τον ζωγράφο πιο κοντά μας -τους ευχαριστούμε γι’ αυτό το αληθινό δώρο.

Υπέροχο να περιπλανάσαι στον χώρο της Τέχνης σε μιαν εποχή που όλοι και όλα μιλούν για την κρίση (για την οικονομική κυρίως κρίση μιλάμε, αποσιωπώντας ή αγνοώντας –ακόμα!- τις άλλες κρίσεις που αυτές μας οδήγησαν στην οικονομική). Προσωπικά απολαμβάνω ιδιαιτέρως τις συζητήσεις μέσα στην τάξη με θέμα την Τέχνη, τον τελευταίο καιρό πολύ περισσότερο απ’ όσο πριν. Η Τέχνη είναι ένα από τα ελάχιστα καταφύγιά μας, όσο πιο νωρίς το καταλάβουν τα παιδιά μας τόσο το καλύτερο γι’ αυτά και για όλους μας.

Προετοιμάζοντας, λοιπόν, τους μαθητές δύο τάξεων για την επίσκεψή μας στην Έκθεση του ζωγράφου, θέλησα σήμερα να μπω στο θέμα, ζητώντας να μου πουν κάποιον σπουδαίο άνθρωπο του πολιτισμού και της Τέχνης από τον τόπο μας. «Ο Διαμαντίδης», μου είπαν μόνο και δεν έφταιγαν γι’ αυτό, μια που όντως πρόκειται για πολύ σπουδαίο πρόσωπο, από τον χώρο τους αθλητισμού όμως κι όχι της Τέχνης. Κι ας έχει η Καστοριά και τον Αθανάσιο Χριστόπουλο, στον οποίο έχουμε αναφερθεί κάποιες φορές, και τον Λουκά Σαμαρά, που ο πατέρας του Δαμιανός ήταν από το χωριό μας, και τον Βασίλειο Χατζή, τον ζωγράφο της θάλασσας και...

Γρήγορα αποκαλύψαμε το πρόσωπο του Ν. Δραγούμη, μιλώντας τους για τη ζωή του και συσχετίζοντάς τον με πρόσωπα ήδη οικεία γι’ αυτά: Ναταλία Μελά, Παύλος Μελάς, Ίων Δραγούμης. Μα αμέσως ακολούθησε η δική του δύσκολη ιστορία η περιέχουσα τη μεγάλη του αγάπη για τη θάλασσα, τα ταξίδια, την αγροτική ζωή, την ελευθερία. Πώς θα μπορούσαν να «συγχωρεθούν» κάποιες από αυτές τις αγάπες, όταν ο Νίκος ήταν γιος ενός πρωθυπουργού που «έπρεπε» να ακολουθήσει κάτι ανάλογο με το έργο του πατέρα; Δύσκολη η απάντηση και την κάνει ακόμα πιο δύσκολη η εποχή όπου έζησε. Αλλά μήπως και σήμερα, στην πιο προχωρημένη εποχή μας, εύκολα οι γονείς δέχονται επιλογές των παιδιών τους που ξεφεύγουν από ό,τι οι ίδιοι ονειρεύτηκαν για αυτά; Και μήπως δεν ξέρουμε όλοι πόσοι πολλοί είναι οι γονείς που παλεύουν για την αυτοπραγμάτωσή τους μέσα από τη ζωή των παιδιών τους; Όχι γιατί είναι κακοί ή απαράδεκτα αυστηροί, αλλά γιατί αλλιώς ονειρεύονται την πετυχημένη ζωή των παιδιών τους αυτοί και συχνά αλλιώς τα ίδια.

Τα παιδιά άκουγαν με πολλή προσοχή τα της ζωής του ζωγράφου. Τους έκανε εντύπωση το γεγονός πως αρρώστησε. Λες και η αρρώστια κάνει διακρίσεις και δε χτυπάει πόρτες ξεχωριστών ανθρώπων. Με την τάξη μου δε δυσκολεύτηκα τόσο. Είχε, βλέπετε, προηγηθεί «Το μόνο ταξίδι της ζωής του» του Γ. Βιζυηνού και τους είχα μιλήσει για τη δική του περίπτωση. Οπότε ξέρανε.

Έτσι αξιοποίησα και την περίπτωση του Ν. Δραγούμη, για να τους μιλήσω, όσο πιο τρυφερά μπορούσα, για την δύσκολη περίπτωση της ψυχικής ασθένειας, που, όσο κι αν ο αγαπητός μας ανιψιός του ζωγράφου Μάρκος λέει πως σε άλλες εποχές ήταν δυσβάστακτη για όλη την οικογένεια, προσωπικά συμβαίνει να γνωρίζω πως εξακολουθεί να είναι δυσβάστακτη και σήμερα ακόμη. Η τάση των ανθρώπων να στιγματίζουν ολόκληρες οικογένειες εξαιτίας συγκεκριμένης ασθένειας ενός μέλους τους είναι ανυποχώρητη, αυτή είναι που δε γιατρεύεται με τίποτα. Όσο κι αν οι οικείοι υποφέρουν και πονούν όσο οι άλλοι ούτε υποψιάζονται ούτε φαντάζονται. «…Το καημένο το αγόρι που λάτρευε την ελευτεριά του το έκλεισα σε φρενοκομείο, το σκλάβωσα…Και μένω θλιμμένο αδέλφι ενός που δεν έχει πια την ελευτεριά του, που ήταν η ζωή του…» σημειώνει ο αδερφός του Ίων στο ημερολόγιό του και αυτό φανερώνει όλη την τρικυμία της δικής του ψυχής.

Έκανα, λοιπόν, την περίπτωση του Ν. Δραγούμη ευκαιρία προβληματισμού, μιλώντας τους για τα απαράδεκτα ανέκδοτα όπου ένας τρελός κάνει τούτο ή το άλλο, για τις ταινίες όπου ένας ψυχικά ασθενής γίνεται αφορμή τρελού γέλιου, τελείως άθελά του και δίχως να φταίει. Και, αφού αναφερθήκαμε στα θέματα που αγαπούσε να ζωγραφίζει, σκηνές ήρεμες κι απλές της αγροτικής ζωής, της θάλασσας, τη Λύντιά του, όλα απλά και όμορφα, καθημερινά και σπουδαία, κλείσαμε με τον συσχετισμό που πρώτος έκανε ο επιστήθιος φίλος του ζωγράφος Ζαν Μπαλτίς: «Υπάρχουν συγκλονιστικές αναλογίες ανάμεσα στον Νίκο Δραγούμη και στον Βαν Γκογκ» είπε, για να ακολουθήσει ο χαρακτηρισμός του «ο Έλληνας Βαν Γκογκ», που πολύ ακούστηκε με αφορμή την Έκθεση των έργων του.

O Έλληνας Βαν Γκογκ, γιατί αρρώστησαν κι οι δυο τους από την ίδια αρρώστια, έζησαν απλά και φτωχικά και οι δυο τους, ύμνησαν και οι δύο με τον χρωστήρα τους την απλή ζωή, δεν πουλούσαν τους πίνακές τους ούτε ο ένας ούτε ο άλλος κι έτσι παρέμειναν απλοί και ταπεινοί και οι δύο αυτοί μεγάλοι της ζωγραφικής.

Aύριο Παρασκευή, τελευταία ημέρα της Έκθεσης των έργων του Νίκου Δραγούμη στην Καστοριά, θα ανηφορίσουμε, λοιπόν, με τους μαθητές μας ως εκεί, κυρίως για προσκύνημα. Θα σταθούμε απέναντι από τους πίνακές του και θα προσπαθήσουμε να αγγίξουμε την ψυχή του μέσ’ από τα έργα του. Θα φτάσουμε στον χώρο της Έκθεσης έχοντας αναμμένα όλα τα κεριά της δικής μας ψυχής.
Μόνο έτσι θα τον τιμήσουμε πραγματικά, αυτόν τον μεγάλο ζωγράφο που και τα παιδιά το κατάλαβαν πως ζει ακόμη μέσα στους πίνακές του.

Και το σπουδαιότερο απ’ όλα είναι η πεποίθηση όλων μας πως εκεί ψηλά, απ’ όπου είναι βέβαιο πως μας βλέπει, η λύπη της ψυχής του έχει δώσει τη θέση της στην απέραντη κι απέθαντη χαρά. Γιατί η Καστοριά όλη του έδειξε μια πρωτοφανή αγάπη, όχι περισσότερη απ’ όση του αξίζει, μα πρωτοφανή, γιατί πήγαν τόσοι πολλοί και είδαν τα έργα του. Κι η ψυχή του, απαλλαγμένη από κάθε λογής σκοτούρα, θα χαίρεται μαζί με όλους εμάς που χαρήκαμε τον ερχομό του εδώ, στον τόπο απ’ όπου κατάγεται αυτός ο μεγάλος Έλληνας ζωγράφος που ως πρόσφατα δε γνωρίζαμε…


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 12 Μαΐου 2016, αρ. φύλλου 835


Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ