Η Γνώση λοιπόν, που την είχαμε δεχθεί μέσα μας κάποτε, έμενε κοιμισμένη ώσπου μια μέρα μια σειρά από εντυπώσεις των αισθήσεων προκάλεσαν τη διαδικασία της συγκρίσεως, του συσχετισμού και την ξύπνησαν μέσα στην συνείδησή μας. Έτσι π.χ. με την θέα μιας ωραίας μορφής ξυπνά στην ψυχή μας η ανάμνηση του πρωταρχικά Ωραίου, που κάποτε είχαμε δει, και μας γεμίζει με μια ακατανίκητη νοσταλγία προς το αιώνιο Αρχέτυπο.Από αυτή τη σκοπιά εξηγείται και η καταγωγή της αληθινής αγάπης, του «πλατωνικού έρωτα», που δεν είναι άλλος από τον πόθο της ψυχής για το Αιώνιο, από τον αγώνα του φιλοσόφου για την αληθινή γνώση των όντων.
Τι είναι όμως πραγματικά ο έρωτας για τον Πλάτωνα; Μελετώντας τα έργα του αντιλαμβανόμαστε τη συνολική λειτουργικότητα του έρωτα ως μια ορμή, μια επιθυμία που ενεργοποιεί την ανοδική, βαθμιαία πορεία από την αισθητή ομορφιά στην μοναδικότητα και τη σοφία του υπερβατικού κάλους.
Έτσι προσδιορίζεται η ιδιότητα της ερωτικής μανίας να εκδηλώνεται μεταξύ του θεϊκού και του ανθρώπινου πεδίου, τείνοντας, στο πλαίσιο της επικοινωνίας ανάμεσα στους δύο κόσμους, προς ό,τι συμπληρώνει και ταυτόχρονα υπερβαίνει την θνητότητα.
Στο πλαίσιο της εν λόγω ιδιότητάς του, ο έρωτας είναι δαίμων, δηλαδή ούτε θεός ούτε άνθρωπος και προβάλλει πολύμορφα τη δημιουργική του φύση. Ως καρπός της ένωσης του Πόρου και της Πενίας, καλύπτεί την ένδεια, που εκφράζεται από την δεύτερη, με την δραστηριότητα και την επινοητικότητα του πρώτου.
Ως «φιλόσοφος μανία και βακχεία» (στίχ. 218b) αναπτύσσεται προς τα πάνω, τείνοντας από την αμάθεια στη σοφία. Ο φιλόσοφος επιθυμεί τη σοφία γιατί δεν την κατέχει πλήρως αλλά ταυτόχρονα έχει μια ιδέα του τι ψάχνει δεν είναι δηλαδή αδαής. Εδώ φαίνεται η φύση της επιθυμίας. Τι επιθυμούμε όταν επιθυμούμε ερωτικά αν μη τι άλλο αυτό που δεν έχουμε; Άρα η επιθυμία είναι έλλειψη. Και αφού ο φιλόσοφος επιθυμεί τη σοφία, ένας καλός τρόπος για να φτάσεις σ’ αυτήν είναι δια μέσου του έρωτα όπου ξεπερνώντας τον εξωτερικό και συναισθηματικό κόσμο του εραστή προσεγγίζει την ιδέα του Ωραίου μετασχηματίζοντάς το διανοητικά μεταφερόμενος σε άλλο υψηλότερο επίπεδο. Χρησιμοποιεί σαν αφορμή το ερωτικό υποκείμενο για να μάθει να ερωτεύεται και να μετασχηματίζεται αυτός και ο τρόπος σκέψης του. Μυείται έτσι σε μία νέα διανοητική κατάσταση και παύει να εξαρτάται από τα πάθη του. Τελικός σκοπός είναι η κατάκτηση της ιδέας του Ωραίου.
Γιατί σύμφωνα με τον Πλάτωνα η Ιδέα του κάλλους, μόνον αυτή, έχει το προνόμιο να εξακολουθεί να εμφανίζεται στις εικόνες των ωραίων σωμάτων. Η ερωτική συγκίνηση που νιώθει η ψυχή προκαλείται από την ασυνείδητη ανάμνηση του οράματος του υπερβατικού κάλλους που είχε η ψυχή στην προηγούμενη ύπαρξή της.
Συναντάμε δηλαδή ξανά αυτή τη σχέση σοφού-αδαή, εραστή-ερώμενου. Όπως ο φιλόσοφος βρίσκεται σε εσωτερική ανισορροπία έτσι και ο εραστής διασπαράσεται ανάμεσα στη επιθυμία του να ενωθεί σαρκικά με το ερώμενο αντικείμενο και να φτάσει στο υπερβατικό κάλλος μέσω αυτού του αντικειμένου. Έτσι και ο φιλόσοφος θα προσπαθήσει να εξιδανικεύσει τον έρωτά του προσπαθώντας να κάνει καλύτερο το αντικείμενο του έρωτά του το οποίο με τη σειρά του θα του δώσει την πνευματική γονιμότητα για να προσεγγίσει τη σοφία.
Γίνεται η φιλοσοφία τότε μία βιωματική εμπειρία. Από τη εμπειρία της παρουσίας του ερώμενου μεταφερόμαστε στην εμπειρία της υπερβατικής παρουσία. Και αυτό δεν ισχύει μόνο για την φιλοσοφία αλλά και για όλες τις επιστήμες γιατί χρειάζεται στην πορεία κατάκτησης της Γνώσης να επιστρατεύεται και η ψυχή, και η ψυχή έχει άμεση σχέση με τον έρωτα, την επιθυμία και τον ενθουσιασμό.
Σύμφωνα μάλιστα με αυτήν την οπτική της βιωματικής φιλοσοφίας η αυτοσυνειδησία και η εγκράτεια των παθών είναι μια πράξη ουσιωδώς ηθική, χάρη στην οποία αλλάζει ο τρόπος ύπαρξης και θέασης των πραγμάτων. Και η ηθική αυτή μεταφέρεται και στη σχέση δασκάλου-μαθητή σε αντιστοιχία με το ζεύγος εραστή-ερώμενου. Η φιλοσοφία μπορούσε να πραγματωθεί παρά μόνο με τη κοινή ζωή ανάμεσα σε δασκάλους και μαθητές.
Καταλήγοντας βλέπουμε ότι ο έρωτας είναι η κινητήρια δύναμη για να μπορεί ο άνθρωπος να ζει με τρόπο φιλοσοφικό και να στραφεί προς μια ζωή πνευματική και διανοητική πραγματοποιώντας έτσι μια μεταστροφή που να αφορά όλη τη ψυχή του δηλ. την ηθική ζωή εξ ολοκλήρου.
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 19.2.2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.