ΟΔΟΣ: Τα βεγγαλικά (και οι φωτοβολίδες)

Αν κάποιος, σε άλλη, εκτός Καστοριάς πόλη, ή οπουδήποτε αλλού στον κόσμο, ισχυριστεί περίπου ότι η πόλη του ζει συναρπαστικές και σημαντικές στιγμές επειδή αναβιώνει έθιμα σαν τις μπουμπούνες και τον χάσκαρη, θα τον αντιμετωπίσουν αν μη τι άλλο με επιφύλαξη για την πολιτική υγεία ή την ωριμότητά του. Αλλά αυτά θα συνέβαιναν οπουδήποτε αλλού, εκτός από εδώ.

Διότι στην Καστοριά, αν κάποιος προβάλλει όλα αυτά τα «συναρπαστικά» χαρακτηριστικά και πολύ περισσότερο αν διαθέτει τις ιδιότητες οργάνωσης αλλά και συμμετοχής σε αυτού του είδους τις γραφικότητες, θεωρείται ότι είναι προικισμένος με υψηλά ιδανικά και χαρισμαστικές ικανότητες. Μετά το πατροπαράδοτο κόψιμο των δεκάδων βασιλόπιτων που ξεκίνησε αμέσως μετά τα καρναβάλια να έχει το κουράγιο ο κάποιος, να συμμετέχει ψυχή τε και σώματι στα έθιμα της Αποκριάς, είναι κάτι που δεν μπορεί να πράξει ο οποιοσδήποτε. Αυτός που μπορεί, κάλλιστα μπορεί να σταδιοδρομήσει στον ευγενή πολιτικό στίβο της πόλης και του νομού.

Πολλές μπουμπούνες σε όλα τα sizes, τα μήκη, ύψη και πλάτη και σε όλες τις γειτονιές και ραχούλες της ατάκτως εξαπλωθείσης πόλης, αλλά κυρίως η παραδοσιακή μπουμπούνα σε Ντουλτσό -η οποία απορρόφησε την μεγάλη δημοτική μπουμπούνα της Ομόνοιας (καθ’ ότι η πολυεπίπεδη νέα πλατεία αποδεικνύει έμπρακτα και με κάθε αφορμή την χρηστική της πρακτικότητα: ερημώνει κάθε μέρα και περισσότερο) προκάλεσαν εκείνη την νύχτα ένα είδος δέους και θαυμασμού. Συνέβαλαν βέβαια και τα βεγγαλικά καθώς και οι φωτοβολίδες, τα δοκιμασμένα κόλπα που είναι το εύκολο καταφύγιο σε κάθε ανάλογη περίσταση.

Αλλά το δέος και ο θαυμασμός δεν αφορούσαν μόνο τους (μέτρια) φανταχτερούς επουράνιους σχηματισμούς των φωτοβολίδων, ούτε το πυρ το απώτερο της μπουμπούνας, παρά την πολυπλοκότητα και τις αυξημένες υποχρεώσεις μιας δημοτικής σταδιοδρομίας σήμερα. Στην οποία η αφή της φωτιάς, και ιδίως ο χάσκαρης, κυριολεκτικά, μεταφορικά αλλά και εθιμικά ενσαρκώνουν το σημερινό Kastorian dream: Δεν κάνεις απολύτως τίποτε.

Από τον κανόνα αυτό εξαιρούνται βεβαίως μυστηρίως τα πολύπαθα πλατάνια της παραλίας, για τα οποία κάθε χρόνο ανελλιπώς, βαρύς είναι ο πέλεκυς και μεγάλη η δραστηριότητα του κλαδέματος. Με αυτούς τους απλούς τρόπους γίνεται πράξη και τρόπος ζωής η αυθεντικότητα και η παραδοσιακότητα. Αυτά κι’ αν είναι ιδανικά. Το πρωΐ υλοτόμος, το απόγευμα οι τελευταίες βασιλόπιτες, το βράδι συλλογή τσακάνων για τις μπουμπούνες. Και γύρω σου η μια πόλη με διογκούμενα προβλήματα. Μήπως έτσι δεν ζούσαν κάποτε και οι πρόγονοί μας; Αυτά κι’ αν είναι αναβίωση.

Μπορεί οι δηκτικές αυτές παρατηρήσεις να ακούγονται κάπως άκομψες, και να εγείρουν διαφωνίες σε όσους φίλους και αναγνώστες της ΟΔΟΥ βρίσκουν κάπως πεσιμιστική και αυστηρή την κρίση της εφημερίδας. Οι κρίσεις δεν αφορούν φυσικά ούτε το έθιμο της μπουμπούνας καθ’ εαυτό, ούτε την πλατεία Ντολτσού που παραδοσιακά πετυχαίνει τις μεγαλύτερες μπουμπούνες από δεκαετίες τώρα. Οι κρίσεις αφορούν την δημοτική πραγματικότητα που είναι ακόμη χειρότερη. Καθ’ ότι για πολλά χρόνια τώρα -το κακό είχε ξεκινήσει σε προηγούμενες τετραετίες και όχι μόνο στην περίοδο που δήμαρχος είναι ο κ. Ι. Τσαμίσης, τα κατά τα λοιπά ευτελή έθιμα της Αποκριάς, οι μπουμπούνες και ο χάσκαρης, έχουν αναγορευθεί σε φόρμουλα πιστοποίησης ενός κύκλου πολιτιστικών εκδηλώσεων και δημοτικής δράσης στα οποία προσδόθηκε κοσμογονική σημασία και εμβέλεια.

Προηγούνται τα καρναβάλια βεβαίως-βεβαίως, αλλά στον προθάλαμο της Άνοιξης, μπουμπούνες και χάσκαρης αποτελούν μια θαυμάσια ευκαιρία εσωτερικής ανάτασης, και εθνικής αναπτέρωσης. Είναι και που ξεκινά η Τεσσαρακοστή, οπότε ο συνδυασμός όλων, συμβάλλει στο να προκαλούνται αυτά τα μεγαλειώδη συναισθήματα. Χάνεται στο βάθος του παρελθόντος η εποχή που παρουσιάστηκε στην πόλη, κάποιος άλλος στόχος, ή ένα δημοτικό όραμα που να προχωρά την ιστορία προς τα εμπρός και να μην γυρνά στο παρελθόν.

Ειδικά φέτος, που αφίχθηκαν special guest stars, οι υψηλοί προσκεκλημένοι του ανεξάρτητου δημάρχου Καστοριάς, δηλαδή οι νομάρχης και δήμαρχος Θεσσαλονίκης -με αποτέλεσμα να δοθεί ένα ιδιαίτερο κομματικό γαλάζιο χρώμα στο κοινό για όλους έθιμο, αφού κοντά τους συναθροίσθηκαν, όπως ήταν… «επιβεβλημένο», η βουλευτής Καστοριάς και ο νομάρχης Καστοριάς καθώς και επίδοξοι γαλάζιοι πολιτευτές, το θέαμα είχε μια σπάνια διαύγεια της πλάνης.

Χόρευαν μόνο (ή περίπου μόνο οι ίδιοι), έκαναν «χάσκαρη» μεταξύ τους, ενώ ο νομάρχης Θεσσαλονίκης δεινός αοιδός των δημωδών κλαρινο-κατανύξεων ερμήνευ- σε σπάνιας ποιότητας δημοτικά τραγούδια απ’ όλα τα μήκη και πλάτη του ελληνισμού (άραγε είχε προηγηθεί πρόβα;) και με τα συνθήματά του περί Μακεδονίας, προσέδιδε και τον αναγκαίο εθνικό τόνο στο happening. Ο νομάρχης Καστοριάς μετά της βουλευτού Καστοριάς, απετέλεσαν σπάνιο χορευτικό ντουέτο συγκρατώντας ο ένας τον άλλον με θεαματικές πιρουέτες, και περιβεβλημένοι από αντιδημάρχους, συμβούλους και λοιπούς κυρίως σεμνούς και ταπεινούς Νεοδημοκράτες, χάρισαν όλοι μαζί ένα εικαστικό σύνολο, για το οποίο «δίκαια» διακρινόταν η υπερηφάνεια και ικανοποίηση του οικοδεσπότη, ρέκτη της παραδόσεως δημάρχου Καστοριάς.

Φυσικά στην υπόλοιπη Ελλάδα δεν είναι πολύ καλλίτερα από ότι εδώ, μια και τις ημέρες της Αποκριάς γιορτάζουν τα δικά τους καρναβάλια και αμέσως τα περιλάλητα «κούλουμα» με ένδοξες λαγάνες, καζάνια με αχνιστή νερόβραστη φασολάδα ή φακή, πατροπαράδοτους αλλά βρώσιμους χαλβάδες, χαρταετούς, τα λοιπά συναφή και φυσικά τις κλαρινο – λυρο- υπαίθριες ξινές μπουζουκοκατανύξεις για την υποδοχή της Σαρακοστής. Αλλά ο κάθε τόπος έχει τα δικά του προβλήματα που του αρκούν. Δεν χρειάζεται και δεν παρέχει δικαίωμα παρέμβασης σε ξένα χωράφια άλλωστε.

Και να τώρα στην Καστοριά, με τον χειμώνα σιγά-σιγά να υποχωρεί τέλειωσαν και κορυφώθηκαν τα μεγαλεία των χειμερινών πολιτιστικών εκδηλώσεων. Στον ορίζοντα δεν διαφαίνεται να ασχολείται με την πόλη ούτε και η «Κυριακή στο Χωριό», το γνωστό αποκούμπι για τα 5-10 λεπτά τηλεοπτικής διασημότητας κάθε απελπισμένης Κώμης ανά την Επικράτεια.

Από τώρα, και για τους επόμενους μήνες -μέχρι να ξεκινήσει και πάλι ο νέος κύκλος της αφόρητης αναβίωσης των εθίμων- οι δημοτικοί ιθύνοντες θα βρεθούν και πάλι ενώπιοι ενωπίων με τα προβλήματα της επικράτειάς τους. Τα οποία είναι ορατά και δια γυμνού οθφαλμού. Με βασικότερα όλων την ανία και τον χρόνο. Και το αίνιγμα της παρόδου του χρόνου σε ένα περιβάλλον χωρίς εκρήξεις, χωρίς αποδράσεις, χωρίς ενδιαφέροντα, χωρίς πρόγραμμα, στόχους και οράματα: Και το χειρότερο, για μερικούς μήνες χωρίς καρναβάλια μπουμπούνες, αποκριές και χάσκαρη.

Είναι προφανές ότι οι ιθύνοντες θα χρειαστούν χρόνο, χρήμα και οπωσδήποτε κατανόηση και ανοχή. Διότι κανείς δεν γνωρίζει τόσο καλά όσοι οι ίδιοι, το πόσο δύσκολο και τι προσπάθεια χρειάζεται να καταβάλλει κάποιος για να μην κάνει απολύτως, ή σχεδόν τίποτε. Να αναμένει απλώς πότε θα έλθει επόμενος κύκλος κοσμογονικής δραστηριότητας και αναβίωσης εθίμων. Γι’ αυτό χάσκαρης και πάλι χάσκαρης.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 5.3.2009