αίσθηση, ότι μια άλλη ζωή, μυστική,
προϊόντος του χρόνου το ενοικίζει…
Η. Παπαμόσχος Η ταφή του ήρωος Παύλου Μελά
Πολλοί φαίνεται –το δείχνουν άλλωστε και τα, «δοξαστικά» παρά θρηνητικά, κείμενα που πλημμύρισαν την ΟΔΟ αυτές τις μέρες- είχαμε τη χάρη και την ξεχωριστή χαρά να μοιραστούμε με το Γιώργο Γκολομπία τον ενθουσιασμό και το λαμπερό πετάρισμα στα μάτια του σαν έβλεπε πράγματα που ξεπηδούσαν από το παρελθόν. Φωτογραφίες, έγγραφα, βιβλία πολυκαιρισμένα και σπάνια, επιγραφές, έργα τέχνης, θυμητάρια, σπίτια κλειστά παραληρούσαν μπρος στη ματιά του. Ο χρόνος διαρκής, ευκίνητος, σε ζωηρά flash back, ατελεύτητος. Παρελθόν και παρόν ένα σφιχτοδεμένο συνονθύλευμα συγκινήσεως πάντοτε υψηλής.
Ο Γερμανός Καραβαγγέλης σε επιστολή του προς τον Ίωνα Δραγούμη1, της 20 Οκτωβρίου 1904, περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια την ταφή του ακέφαλου σώματος του Παύλου Μελά:
Τη δε επαύριον Κυριακή, όρθρου βαθέος, περιέδεσα τας μαρτυρικάς χείρας του με εν μετάξινον μαντίλιον μου, κατέθεσα επί τους στήθους του εν Ευαγγέλιον, ένα σταυρόν και μιαν Εικόνα και πριν αρχίση η λειτουργία ετελέσαμεν την κηδείαν του. Πεπνιγμένος εν λυγμοίς ανέγνωσα τας ευχάς εντός του μητροπολιτικού ναού και μη υπάρχοντος εν αυτώ νεκροταφείου, μετέφερα ο ίδιος εις τον παρακείμενον περίβολον του βυζαντινού ναού των Ταξιαρχών το σεπτόν σκήνος του, τον κατέβρεξα με πύρινα δάκρυα και απελθών έπεσα επί της στρώμνης μου, όπως θρηνώ τον αοίδημον ήρωα…
Ο καστοριανός συγγραφέας Ηλίας Παπαμόσχος γράφει2 σε κάποιο από τα κείμενά του:
Είναι μια τέμπερα με την ταφή του Παύλου Μελά. Τρεις καταλυπημένοι ρασοφόροι παραστέκουν τον νεκρό, δείχνουν εξαντλημένοι, λόγω της βαθύτατης οδύνης και της κούρασης –τα πρόσωπά τους ωχρά, φέγγουν σαν χάρτινα λευκά φαναράκια–, καθώς, όπως βεβαιώνει κι η γραπτή μαρτυρία του συμπαριστάμενου μητροπολίτη Γερμανού Καραβαγγέλη, ξενύχτησαν το σώμα στην εκκλησιά, κι εδώ, με την αυγούλα, ετοιμάζονται να το θάψουν.
...............................................................................
Στην εκφραστική δύναμη του έργου, σκέφτομαι, δεν συνετέλεσε μόνον η φύση των υλικών του, στη ζωντάνια και την υποβλητικότητα της σκηνής δεν συνέτεινε μόνον η καθαρότητα και η ένταση των χρωμάτων, μια ξερή τεχνική θα ‘ταν όλα αυτά, αν, όπως μου ‘πε ο φίλος μου ο Γιώργος, που είναι πια ο κάτοχος της τέμπερας, ο πατήρ Αναστάσιος, ενόσω τη ζωγράφιζε, δεν έκλαιγε και δεν μοιρολογούσε αδιάλειπτα του ήρωος το σώμα, που θάφτηκε, λες, έτσι, δίχως κεφάλι, για να σημαίνει εσαεί το, κατά βάση, απρόσωπο μυστήριο κάθε ηρωικής φύσεως, καθώς, συχνά, άγνωστα (παραμένουν) των ηρώων τα πρόσωπα, για να λουλουδίζει η μνήμη.
Τι έχει συμβεί εδώ; Ο Γιώργος Γκολομπίας, ιδιοκτήτης όχι μονάχα της τέμπερας αλλά και μέγας κάτοχος του κλειδωμένου της μυστικού, διηγείται στον Ηλία το εικονιζόμενο γεγονός καθώς επίσης και ολόκληρο το τελετουργικό της κατασκευής της εικόνας. Ύστερα από τη διήγηση το θρήνο του Μοναχού πάνω από το ακέφαλο σώμα του Παύλου Μελά σχεδόν τον ακούει και τον βλέπει κανείς. Έτσι ο συγγραφέας παρακινείται, εξωθείται, ενθαρρύνεται στη νέα εξιστόρηση (γιατί τι πέρα από προσωπικές εμπειρίες, ακούσματα και ξεκλειδωμένους κώδικες είναι η λογοτεχνία;). Ο θάνατος του ήρωα ξαναβιώνεται εκατό χρόνια μετά. Κάποιος άλλος ιερωμένος έχει ξανά το οδυνηρό χρέος να κλάψει μόνος ενώπιον του Θεού του. Ο συγγραφέας ωθούμενος από το πάθος και την περιγραφή του συλλέκτη καταγράφει τη στιγμή.
Ο Γιώργος Γκολομπίας είχε αυτή την ικανότητα. Να συνεπαίρνεται και να συνεπαίρνει, να συγκινεί-που σημαίνει να εισχωρεί στην βαθιά ουσία και σημασία των πραγμάτων- να ενθουσιάζεται και να διαχέει αυτόν τον ενθουσιασμό του στους γύρω. Κάποτε έναν ολότελα παιδικό ενθουσιασμό. Όμως απίστευτα δημιουργικό. Έτσι τίποτε από τα περασμένα δεν αντιστέκονταν και ήταν έτοιμο να ξαναζήσει. Και ήταν έτοιμο να επανέλθει.
Με το Γιώργο βρεθήκαμε να συζητάμε αρκετά συχνά, λίγο καιρό πριν να συμβεί αυτό που συνέβη, για το πιο σκοτεινό στάδιο της ζωής μας: αυτό του θανάτου. Και καταλήξαμε σε κάποια συμπεράσματα οριστικά. Σχεδόν με βεβαιότητα:
ΘΑΝΑΤΟΣ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ!
Αυτό ήταν και το μεγάλο δίδαγμα της ζωής του Γιώργου! Και μη μου πείτε πως κανείς από σας, βλέποντας την περίφημη συλλογή του με τις φωτογραφίες του αρχείου Λεωνίδα Παπάζογλου, σκέφτηκε έστω και μια στιγμή πως εκείνα τα ακίνητα βλέμματα που μας κοιτάνε με ζωηρή ευθύτητα ανήκουν σε πεθαμένους. Και πως στην ψυχή βαθιά, καθενός από σας όσων τον έχετε γνωρίσει, ο Γιώργος Γκολομπίας μπορεί ποτέ να πεθάνει!
Θα επανέρχεται: νυν και αιέν!
* Το κείμενο απετέλεσε την εισαγωγή της παρουσιάσης την 17.5.2009 στην Αίθουσα των Δυτικομακεδονικών Σωματείων στη Θεσσαλονίκη του βιβλίου του Κ. Δούφλια «Ο Καστοριέυς Αλέξανδρος-Μύθος και Λόγος».
-Η δημοσίευσή του σήμερα αποτελεί μια ευκαιρία για αναγγελία του 40νθήμερου μνημοσύνου του Γιώργου Γκολομπία που θα γίνει στη Θεσσαλονίκη 6 Ιουνίου ημέρα Σάββατο στις 11.30 π.μ. στην εκκλησία της Αγ. Παρασκευής στην Νέα Κρήνη.
Αναφορές
1. Ναταλίας Μελά, Παύλος Μελάς. Σύλλογος προς διάδοσιν των ελληνικών
γραμμάτων, Αθήνα 1963.
2. Ηλίας Παπαμόσχος Η ταφή του ήρωος Παύλου Μελά, ΟΔΟΣ 27.11.2008
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 28.5.2009
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.