4.5.16

ΟΔΟΣ: Ήδη ζούμε


ΟΔΟΣ 26.11.2015 | 813

Ούτε μια, ούτε δυο, ούτε μόνο οι μεγάλες και ήδη πολιτιστικά γνωστές και αναγνωρισμένες πόλεις της Ελλάδος, αλλά περισσότερες από 17 πόλεις μεταξύ των οποίων τα Ιωάννινα, η Σπάρτη, η Ερμούπολη(*) έχουν ήδη εκδηλώσει ενδιαφέρον και έχουν υποβάλλει υποψηφιότητα να ανακηρυχθούν «πολιτιστική πρωτεύουσα» της Ευρώπης για το έτος 2021.

Είναι βέβαια κάτι περισσότερο από (ολο)φάνερο, ότι αν όχι όλες, αρκετές από τις πόλεις αυτές, στην πραγματικότητα δεν έχουν καμμιά απολύτως ελπίδα να κερδίσουν τον πολυπόθητο τίτλο. Και ότι η υποψηφιότητά τους, δεν μπορεί να είναι τίποτε περισσότερο από μια έκφραση υπερβολικής αυτοεκτίμησης. Από αυτοπεποίθηση, με ισχυρή δόση πολιτικής αδρεναλίνης δημοτικών ηγεσιών που απλά θέλουν να συμπληρώσουν τα «επιτεύγματά» τους με μια ακόμη «επιτυχία»: την υποψηφιότητα.

 Με τον τίτλο, για τους γνώστες των απαιτήσεων και δυσκολιών ενός τέτοιου εγχειρήματος, να παραμένει στην καλύτερη περίπτωση άπιαστο όνειρο. Ή μια ακόμη επιπολαιότητα για όσους δεν γνωρίζουν και δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν τι εστί σήμερα πολιτισμός στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ωστόσο, ακόμη και έτσι, τώρα που λήγει η προθεσμία υποβολής αιτήσεων (την Δευτέρα 30 Νοεμβρίου), το αίσθημα μιας ακόμη υστέρησης της Καστοριάς, είναι αναπόφευκτο. Όχι για άλλο λόγο, αλλά επειδή η Καστοριά έχει πολιτιστικό υπόβαθρο. Και υπό διαφορετικές συνθήκες θα ήταν περίπου αυτονόητη η υποψηφιότητά της, ίσως μάλιστα και να ήταν υποψηφιότητα με ελπίδες.




Αλλά και επειδή, στην σημερινή Καστοριά, κανενός το αυτί δεν αντιλήφθηκε ούτε καν ίδρωσε, από προσπάθεια ή ντροπή έστω για την απουσία της Καστοριάς από ένα τέτοιο γεγονός, μια απλή υποψηφιότητα. Μια υποψηφιότητα σαν την αντίστοιχη ανάλογων πόλεων και δήμων της επικράτειας.

Με δεκάδες ναούς να χρονολογούνται από την βυζαντινή και μεταβυζαντινή εποχή και να αποτελούν από μόνες τους ιστορικά κοσμήματα, ιστορίας, πολιτισμού, αρχιτεκτονικής και σε μερικές περιπτώσεις, με αριστουργήματα της αγιογραφίας και των τοιχογραφιών στο εσωτερικό τους.

Σε αυτές περιλαμβάνονται σπουδαίες εκκλησίες, όπως οι Άγιοι Ανάργυροι, η Παναγία Κουμπελίδικη, ο Άγιος Στέφανος, ο Άγιος Νικόλαος του Κασντίτζη, ο Άγιος Αθανάσιος του Μουζάκη και άλλες όπως η Παναγία Μαυριώτισσα. Η ΟΔΟΣ κατ’ επανάληψη επισημαίνει την δυνατότητα της Καστοριάς να αποτελέσει μια ελληνική Ραβέννα, ένα βόρειο Μυστρά.

Με εκατοντάδες λατρευτικές εικόνες, αριστουργήματα εκκλησιαστικής τέχνης να εκτίθενται όπως εκτίθενται, στο μάλλον σιωπηλό  και μοναχικό βυζαντινό μουσείο, που δεν έχει καταστεί κύτταρο της σύγχρονης Καστοριάς, με την έννοια ότι δεν είναι ενταγμένο στην καθημερινότητα και την ουσία των σημερινών κατοίκων της πόλης.

Ούτε στο dna της, καθώς εξακολουθεί βεβαίως να υπάρχει. Αλλά μοιαζει με απλή υπηρεσία. Και όχι για φάρο της πόλης και της ιστορίας της. Με αποτέλεσμα να είναι περίπου βέβαιο, ότι οι περισσότεροι σημερινοί κάτοικοι της Καστοριάς, αγνοούν την ύπαρξή της και φυσικά το περιεχόμενό του.

Και βεβαίως με άλλες τόσες (εικόνες) να είναι φυλασσόμενες σε γνωστές ή όχι αποθήκες. Που θα μπορούσαν να εμπλουτίσουν την ήδη υπάρχουσα συλλογή, ίσως ακόμη ένα μουσείο. Σχετική μάλιστα είναι και η επιστολή ανώνυμου αναγνώστη που δημοσιεύεται στις εσωτερικές σελίδες του σημερινού φύλλου.

Αλλά και με τα υπολείμματα των τειχών της, και κάποια ιδιωτικά κτήρια, θα μπορούσε η Καστοριά από χρόνια τώρα να αποτελεί πανίσχυρο πολιτιστικό κέντρο πανελλήνιας εμβέλειας. Αναγνωρισμένη στην Ευρώπη ως ελληνική πόλη – μνημείο της βυζαντινής τέχνης και εποχής.



ΟΔΟΣ 26.11.2015 | 813 | σελ. 3


Αλλά παρά ταύτα η Καστοριά, δεν είναι τίποτε απ’ όλα αυτά. Και όχι μόνο δεν είναι τίποτε απ’ αυτά, αλλά είναι η πόλη που νομίζει ότι είναι βυζαντινή, επειδή παντού κυματίζουν  βυζαντινές σημαίες. Βυζαντινή γραμματοσειρά στις επιγραφές και ο γνωστός δικέφαλος αετός σε κίτρινο πανί και σε ιστό, να λειτουργούν ως συνειδησιακό υποκατάστατο της συλλογικής ευθύνης. Για την άγνοια και την αδιαφορία.

Σήμερα μάλιστα μοιάζει ακόμη πιο εξωπραγματικά ρομαντική η προσπάθεια  - ευχή που είχε καταβληθεί πριν από 35 χρόνια περίπου για την προστασία της πόλης από την Unesco, και εκφράζονται ήδη απαισιόδοξες εκτιμήσεις σχετικά με την πορεία της αποδοχής της Καστοριάς στο πρόγραμμα της Εuropa Nostra.

Η Καστοριά, εσωστρεφής, αμαθής έως ημιμαθής, χωρίς  ευαισθησία για τα μνημεία της και χωρίς γνώση γι’ αυτά, πορεύεται ως τόπος αναψυχής της νότιας παραλίας, της γουρουνοχαράς, της τσιπουρογιορτής και των αμέτρητων πανηγυριών τα οποία στήνουν στα χωριά κυρίως, αφελείς, απλά ρομαντικοί της βαλκανικής μουσικής, ή κανονικοί πράκτορες των απόψεων των Σκοπίων.

Για την κατάσταση αυτή ευθύνη έχουν οι φορείς της παιδείας που δεν εμπνέουν στους Καστοριανούς επιθυμία για μάθηση, γνώση και ανάδειξη.

Και βεβαίως ο Δήμος Καστοριάς, όχι φυσικά μόνο τώρα, αλλά διαχρονικά. Μιας και τα τελευταία περίπου 15 τουλάχιστον χρόνια έχει σχεδόν εγκαταλείψει κάθε ουσιαστικό ενδιαφέρον στην πλούσια μνημειακή υποδομή της πόλης. Που δεν είναι πια στην στρατηγική και το δόγμα του δήμου.

Και το τίμημα όλης αυτής της κατάστασης δεν είναι απλά μια ακόμη παράλειψη. Το κόστος θα πληρωθεί αργότερα και θα μεταφράζεται με κοινωνική, πνευματική και βεβαίως οικονομική υστέρηση. Ήδη ζούμε στην μοναξιά μας.



Φωτογραφίες: 
  • (εξώφυλλο) Νίκος Αλεξίου (1960-2011) «The End» (Το Τέλος), 2007, 52η Biennale Βενετίας,  εκτύπωση σε αρχειακό χαρτί, 152 Χ 152 εκ., εμπνευσμένο από το πλακόστρωτο της Μονής Ιβήρων Αγίου Όρους.
  • (σελίδα 3) Αμφιπρόσωπη ξυλόγλυπτη (εξαιρετικά σπάνια) και ζωγραφισμένη εικόνα του 13ου αιώνα (107 x 72 cm) από την Καστοριά, με τον άγιο Γεώργιο στην κύρια όψη και τις αγίες Μαρίνα και Ειρήνη (;) στην πίσω. Συνδυάζει στοιχεία βυζαντινής και δυτικής τέχνης. Σήμερα κόσμημα του Βυζαντινού-Χριστιανικού Μουσείου Αθηνών.
  • (σελίδα 4) Λουκάς Σαμαράς (1936- ), "Head, Number 35" (Κεφάλι Νούμερο 35) (1981), εμπνευσμένο από βυζαντινές αγιογραφίες της παιδικής του ηλικίας όταν ζούσε στην Καστοριά.

(*) Υποψήφιες ελληνικές πόλεις για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης του 2021 είναι: Ιωάννινα, Σπάρτη, Τρίπολη, Ελευσίνα, Καλαμάτα, Ναύπλιο, Λάρισα, Μυτιλήνη,  Ερμούπολη, Μεσολόγγι , Δήμος Δελφών, Ρόδος, Βόλος, Κέρκυρα, Πειραιάς,  Σάμος και Σαλαμίνα. Μέχρι την Δευτέρα υπάρχει πιθανότητα να καταθέσουν υποψηφιότητα και το Άργος, η Καβάλα, η Ξάνθη, Χαλκίδα και οι Σέρρες.
Το 1990 οι υπουργοί Πολιτισμού  ξεκίνησαν τον «Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Μήνα». Η έννοια της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Πόλης συνελήφθη το 1999 ως ένας τρόπος αλληλοπροσέγγισης των ευρωπαίων κατοίκων, στην συνέχεια μετονομάστηκε σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και ξεκίνησε στις 13 Ιουνίου 1985 από το συμβούλιο υπουργών με πρωτοβουλία της ελληνίδας υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη.
Ελληνικές πόλεις που διετέλεσαν Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης ήταν: η Αθήνα το 1985, η Θεσσαλονίκη το 1997 και η Πάτρα το 2006.
Τουλάχιστον μέχρι το 2019 κάθε χρόνο θα ορίζονται δύο πολιτιστικές πρωτεύουσες της Ευρώπης και κάθε κράτος θα έχει την ευκαιρία να φιλοξενήσει με τη σειρά του το γεγονός. Αυτό έγινε για να αποφευχθεί υπερβολικά σκληρός ανταγωνισμός μεταξύ κρατών για την απόκτηση του τίτλου. Χρηματοδοτείται από το «πρόγραμμα Πολιτισμός 2000».
Από το 2010, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε την χορήγηση σε κάθε Πολιτιστική Πρωτεύουσα και επιπλέον ενός βραβείου προς τιμήν της Μελίνας Μερκούρη. Το βραβείο δίνεται στην κάθε πόλη, όχι λιγότερο από τρεις μήνες πριν την έναρξη των εκδηλώσεων και είναι ύψους 1,5 εκατομμυρίου ευρώ. 

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26 Νοεμβρίου 2015, αρ. φύλλου 813


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ