ΣΤΙΣ ΑΡΧΕΣ του φθινοπώρου το Βροντερό μετρά λίγες δεκάδες κατοίκους. Τον χειμώνα, φαντάζομαι, ακόμα πιο λίγους. Έχει μια υποτυπώδη πλατειούλα. Ένα κεντράκι αναφοράς. Μικρό καφενείο-ταβερνάκι θα το ’λεγα. Με φως και μια σόμπα με ξύλα που κρατάει ζεστασιά. Οι δυο τρεις πελάτες του είναι τοπικοί κάτοικοι. Μικρο-συνταξιούχοι ίσως του ΟΓΑ. Που εργάζονται στα χωράφια τους την ημέρα. Και στα κοπάδια τους επίσης -γιδοπρόβατα κυρίως. Με ρούχα που θυμίζουν 1950.
ΗΡΕΜΟΙ Σκυθρωποί. Κουρασμένοι από τη μέρα και τη ζωή. Την απομόνωση. Την πίκρα ότι η άλλη Ελλάδα τους έχει ξεχάσει. Το βλέπεις καθαρά στα πρόσωπά τους, αν και οι λίγες γυναίκες που είδαμε έδειχναν πιο «δυνατές». Βλάχοι φερμένοι από τη Θεσπρωτία της Ηπείρου οι περισσότεροι στην δεκαετία του ’50. Εσωτερικοί μετανάστες με τα προγράμματα της Πρόνοιας τότε της βασίλισσας Φρειδερίκης, για επάνδρωση των συνόρων, μετά την λαίλαπα του τρίτου γύρου του πολέμου με τους κομμουνιστές το 1946-1949. Το καλό να λέγεται. Αυτά για αρχή.
ΔΕΝ ΕΙΔΑΜΕ νέους. Τι να κάνουν άλλωστε εκεί. Μερικά σκόρπια παιδιά μόνο. 500-1000 μέτρα από τα σύνορα με την Αλβανία. Στρατό επίσης δεν είδαμε. Ούτε ίχνος αστυνομίας.
ΦΤΑΣΑΜΕ λίγο αργά στο Βροντερό από την Καστοριά. Τρεξίματα και δουλειές, ομιλίες και φίλοι, μας έφαγαν το χρόνο εκεί. Ήμασταν δύο. Senior citizens. «Μεγάλης» ηλικίας πολίτες, σε μετάφραση. Κάτοικοι Αθηνών. Με ενδιαφέροντα και ειδική «δύναμη» ο καθένας. Με αυτοκίνητο «αντοχής». Και πολύ θέληση. Ο ένας, ο γιατρός, με πλούσιο βιογραφικό και προσφορά στην κοινωνία, γεννημένος στην Καστοριά. Ο άλλος, ο λόγιος, συγγραφεύς.
ΤΟ ΒΡΟΝΤΕΡΟ έχει ιστορία. Πολλοί προσπαθούν να την ξεχάσουν. Άλλοι να την υπερτιμήσουν. Έχει δυο τρεις εκκλησίες που άντεξαν στο χρόνο και τις καταστροφές του πολέμου. Το χωριό αυτό έχει σήμερα πρόβλημα με... αρκούδες το καλοκαίρι και... «Αλβανούς» όλο το χρόνο. Έχει μια μεγάλη πινακίδα που γράφει «Προς σπηλιά του Κόκκαλη». Πώς λέμε στην Πεντέλη στην Αθήνα «Σπηλιά του Νταβέλη»; Μόνο που ο Νταβέλης έμενε στη σπηλιά με τη συμμορία του, ενώ ο Κόκκαλης έμεινε λίγες μόνο μέρες με τους συντρόφους του – αν έμεινε. Έτσι χτίζονται οι θρύλοι! Είδαμε κι ένα είδος μνημείου που έγραφε... Δημοκρατικός Στρατός. Το προσπεράσαμε.
Η ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ στο Βροντερό ανύπαρκτη. Το βράδυ μόνο λίγα φώτα σ’ ένα κομμάτι του κεντρικού δρόμου. Είπαμε: άνθρωποι σχεδόν μηδέν. Είναι καιρός να σας αποκαλύψω γιατί πήγαμε εκεί. Δύο senior επιστήμονες. Απόφοιτοι του Κολλεγίου Αθηνών του... 1957 και του... 1962 αντίστοιχα. Τέρμα του ελληνικού θεού. Αργά κάπως το απόγευμα μιας ξεχασμένης Κυριακής. 1η Νοεμβρίου του 2015. 65 ολόκληρα χρόνια σχεδόν από τότε που το Βροντερό, βομβαρδισμένο και καμένο. Ερείπιο. Θύμα ενός πολέμου ύπαρξης και ιδεολογικής σύγχυσης μεταξύ φίλων και εχθρών της πατρίδος μας. Τελεία. Έστω χωρίς παύλα.
ΑΠΟΣΤΟΛΗ των δύο φίλων ήταν να βρουν ένα μονοτάξιο σχολείο στο χωριό, που είχαν χτίσει οι μαθητές του Κολλεγίου Αθηνών, στις αρχές του 1960, από το υστέρημά τους το προσωπικό, μ’ έναν χριστουγεννιάτικο έρανο που γινόταν τότε. Να χτίσουν το πρώτο, λένε, δημόσιο σχολείο στην Ελλάδα που είχε και νηπιαγωγείο! Η μαθητική κοινότητα του Κολλεγίου είχε φτιάξει μέχρι τότε 10 ακόμα σχολεία σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Απ’ το πολύ πρώτο – στα Καμπιά της Λαμίας – το 1952 και μετά. Ο γιατρός της παρέας είχε βρει δημοσιευμένες λεπτομέρειες σε περιοδικό του Κολλεγίου της εποχής. Το σχολείο στο Βροντερό δούλεψε για δεκάδες χρόνια. Οι κάτοικοι θυμούνται ακόμα τον πρώτο τους δάσκαλο.
ΤΕΛΙΚΑ βρήκαμε το παλιό σχολείο. Εγκαταλελειμμένο. Βρώμικο. Απαξιωμένο πλήρως.
ΗΜΙΚΑΜΕΝΟ Μάθαμε ότι είχε χτιστεί πολύ αργότερα ένα καινούργιο σχολείο πιο κάτω, το οποίο σήμερα κι αυτό δεν λειτουργεί! Μόλις προλάβαμε να τραβήξουμε μια δυο φωτογραφίες για να τις δείξουμε στους σημερινούς μαθητές του Κολλεγίου στην Αθήνα. Να τους θυμίσουμε ότι άφησαν να σβήσουν άδικα τα όνειρα των παλιών «συμμαθητών» τους. Ούτε ένας σοβάς από τότε. Ούτε μια εκδρομή. Μια βόλτα λίγων παιδιών μ’ έναν δάσκαλο από την Αθήνα. Για 60-70 χρόνια. Μόνο η σκεπή φαίνεται ότι κρατάει ακόμα στο παλιό σχολείο.
ΜΕΛΑΓΧΟΛΗΣΑΜΕ. Οι Senior. Junior (νεότερους) δεν βρήκαμε πουθενά. Ψάξαμε για καμιά ελπίδα. Πέρα από τα φωτογραφήματα του παλιού σχολείου και νυν ερειπίου. Στο τέλος του πουθενά. Στην Ελληνική μικρή Πρέσπα. Δείγμα γραφής μιας Ελλάδος του τότε (1962). Που προσπαθούσε να βοηθήσει τον βορρά της. Και που τώρα έχει χαθεί στα χρέη και στα μπαράκια και τους καφέδες του... νότου της. Γράψτε και τα νησιά... Με τα πουκάμισα έξω από το παντελόνι. Χωρίς γραβάτα!
ΑΠΟ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ τύχη ο γιατρός -ο ένας από τους δύο- είχε κανονίσει να συναντήσει στο Βροντερό, έναν παλιό του φίλο και ασθενή, που έχει εγκατασταθεί σε χωριό των Πρεσπών. Επικεφαλής μιας ομάδας νέων, που προσπαθεί να σώσει και τολμώ να πω «εκπολιτίσει» την περιοχή. Με συλλόγους. Ευρωπαϊκά όνειρα. Φίλους. Με ελάχιστα χρήματα. Με καθημερινά σεμινάρια ενημέρωσης του κοινού για τα πάντα.
ΚΑΙ ΔΟΥΛΕΙΑ. Πολύ δουλειά, που καλύπτει μεταξύ των άλλων και το Εθνικό Πάρκο των Πρεσπών και όχι μόνο. Με μικρή βοήθεια από το κράτος, το νομό και την περιφέρεια. Είναι γνωστοί σαν οι «οικολόγοι» της περιοχής. Στην πραγματικότητα είναι μοντέρνοι Δον Κιχώτες, που αντί να πολεμούν ανεμόμυλους με τη φαντασία τους, παλεύουν με την αδιαφορία όλων μας για τα κοινά. Με εθελοντική προσφορά οι περισσότεροι. Δημιουργώντας κάθε μέρα υποδομές για μια καλύτερη ζωή των κατοίκων της περιοχής. Μιλάμε για 1000 περίπου κατοίκους στα λίγα σκόρπια χωριά τους. Μόνο ένα μπράβο τους αξίζει.
ΑΥΤΟΥΣ τους νέους ανθρώπους βρήκαμε στο τέλος της επίσκεψής μας στο Βροντερό. Να τρώνε σ’ ένα ταβερνάκι – το μοναδικό. Γεμίσαμε χαρά. Μαζεμένοι 8-10 άνθρωποι απ’ όλη την Ελλάδα. Μόλις είχαν τελειώσει ένα σεμινάριο για την προστασία του ζωικού βασιλείου των Πρεσπών. Θα ’θελα σελίδες ολόκληρες να γράψω για τη δουλειά τους. Βιολόγοι, οικολόγοι, κτηνίατροι, τεχνίτες. Άνθρωποι με γνωστικό αντικείμενο τα άλογα και όχι μόνο. Η συνάντησή μας μ’ αυτούς τους νέους μας έδωσε χαρά.
ΦΑΙΝΕΤΑΙ ότι δεν είναι χαμένη κάθε ελπίδα γι’ αυτή τη μακρινή Ελλάδα, είπαμε. Υπάρχει μέλλον. Δεν θα γίνουμε πρόσφυγες στον τόπο μας γιατί το θέλουνε μερικοί μέτριοι πολιτικοί ηγέτες. Φτάνει το 1922-23 με τους πρόσφυγες τότε, το 1950 με τους μετανάστες μας στην... Αυστραλία. Το 1960 με τους άλλους μετανάστες μας στην Γερμανία και το Βέλγιο. Το 1967 με το φευγιό τόσων και τόσων για ευνόητους λόγους. Η πενταετία 2010-2015 με τους 238.000 νεοέλληνες που έφυγαν προς τον έξω κόσμο. Αρκετά. Πολύ αρκετά!
ΑΦΗΣΑΜΕ λίγα χρήματα στο καφενεδάκι αγοράζοντας λίγο... τσάι του βουνού! Σκεφτήκαμε το ΦΠΑ και γελάσαμε. Εάν δεν υπήρχαν αυτοί οι «βλάχοι» στην ακριτική Ελλάδα, θα είχαμε ξαναγυρίσει στην... Λαμία του 1897. Και έχουμε το θράσος να τους φορολογούμε. Στο γυρισμό για την Καστοριά είδαμε δυο-τρεις λαγούς. Ήταν βράδυ. Μια μικρή αλεπού. Όχι ευτυχώς αρκούδες. Νεκρική σιωπή στο δρόμο. Θέλει θάρρος η μοναξιά στα σύνορα. Όλα καλά!
ΔΕΥΤΕΡΑ απόγευμα ήμασταν Αθήνα. 600 τόσα χιλιόμετρα πιο κάτω. Ξεκούραστοι! Οι φίλοι είπαν ότι πήγαμε για να γεμίσουμε τις μπαταρίες της εθνικής μας κατάθλιψης. Λάθος. Πήγαμε για να πάρουμε και να δώσουμε ελπίδες στις τελευταίες αυτές γωνιές της πατρίδας μας. Να βρούμε το παλιό σχολείο και να το ξαναστεριώσουμε αν γίνεται. Έστω σαν μικρό πολιτιστικό κέντρο. Οι παλιοί μαθητές του Κολλεγίου δεν το βάζουν κάτω. Πρώτα η πατρίδα και μετά το... Ντουμπάι και το... Λονδίνο. Η... Σιγκαπούρη και το... Βερολίνο. Το Λουξεμβούργο. Στη ζωή επιτρέπονται τα ταξίδια. Ιδίως για τους Έλληνες!
ΜΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ συμπερασματική «νότα». Οι φίλοι φίλοι. Ο βορράς βορράς. Τα όνειρα όνειρα. Οι πράξεις πράξεις. Το παλιό ερειπωμένο και ξεχασμένο σχολείο στο Βροντερό. Την ιστορία του μικρού αυτού χωριού τη μάθαμε αργότερα. Εκεί έλαβε χώρα η 5η ολομέλεια του ΚΚΕ τον Ιανουάριο του 1949. Μια μεγάλη συνάθροιση εκατοντάδων ανταρτών, που με την ηγεσία τους, αποφάσισαν την ανεξαρτησία της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας του Αιγαίου. Κόλπα του Τίτο και των κομμουνιστών της εποχής. Γι’ αυτό άλλωστε συνεχίστηκε και ο πόλεμος για καιρό μετά. Η αλήθεια να μην ξεχνιέται.
Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ μας στο Βροντερό τελείωσε. Η περιπέτεια της Ελλάδας συνεχίζεται. Μετανάστες. Χρέη. Διαπραγματεύσεις. Δικαιώματα και ευθύνες και υποχρεώσεις ενός λαού που έχει υποφέρει πολλά αλλά και έχει λάμψει κατά το παρελθόν. Το μέλλον μας ορατά αόρατο. Η ζωή συνεχίζεται. Αυτά.
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26 Νοεμβρίου 2015, αρ. φύλλου 813
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.