Ποιητικό αφιέρωμα στην 11η Νοεμβρίου

Nicolas Sperling: Γυναικεία αστική ενδυμασία από την Καστοριά 1930.
The American College of Greece.

Επιμέλεια: Σόνια Ευθυμιάδου-Παπασταύρου

Έβρεχε. Στα ψηλώματα
είχανε πέσει χιόνια.
Ο πόλεμος εμαίνετο,
βροντούσαν τα κανόνια
Οι Τούρκοι με βανδαλισμούς
εκαίγανε χωριά
Και τρόμος εβασίλευε
μέσα στην Καστοριά
Ομάδες Τούρκων γύριζαν
στους δρόμους ωπλισμένοι
Ύπουλοι και προκλητικοί,
θρασείς, αγριεμένοι
Ζητούντες νάβρουν αφορμή
να κάψουν, να αρπάξουν
Τον άοπλο τον πληθυσμό
να τον κατασπαράξουν.

Αργύριος Παπαδίσκος

* * *

Αναμονή

Πυκνό σκοτάδι κάλυπτε

αυτόν και τ’άλογό του

τον χώρο όμως καλά γνωρίζει

τον έχει στο μυαλό του.

Στα στιβαρά τα χέρια

τα χάμουρα ιδρώνουν 

τα μάτια του όμως κι αυτά φωτιά

λεβέντες ανταμώνουν.

Σαν το σκοτάδι έφευγε

και πήρε να χαράξει

στο νου του όλα γύρισαν

και μπήκαν σε μια τάξη.

Στο στήθος του κρεμάει το κιάλι

σαν χάδι πιάνει το σπαθί

να κρατηθεί μην το τραβήξει

με δυσκολία προσπαθεί.

Με αγωνία γι’αυτόν μεγάλη

στέκει ασάλευτος βουβός

με το σπαθί γυμνό να μπει στην πόλη

ήταν ο πόθος του αυτός κρυφός.

Η λίμνη ήρεμη σαν λάδι

καθρέφτης θέλει να γενεί

Έλληνες παλληκάρια να καθρεφτίσει

θαρρείς και αυτή αδημονεί. 

Ω! Καστοριά πανέμορφη

η λευτεριά χαράζει

σε λίγο θα είσαι ελεύθερη

και για στολίδια θα φοράς

την γαλανόλευκη μ’ατλάζι.

Άγιε μου Μηνά, γονυπετούμε

δως μας τη λευτεριά που λαχταρούμε

και ευλαβικά στην Καστοριά

αιώνες θα σε προσκυνούμε.

Στην πέτρα του Πατροκοσμά

να πάω να καθίσω

παππούλη, ελεύθερη τώρα πια

θέλω να ξεφωνίσω.

Και την καμπάνα την παλιά

για μέρες να χτυπάμε

γιατί ο Θεός το θέλησε

ελεύθεροι να πατάμε.

Στο σπίτι μου εις το Ντουλτσό

να μπω στην κάμαρά μου 

που είπα στον πατέρα μου

και τώρα η σειρά μου.

Και την 11η Νοεμβρίου 1912

ακούστηκε στην Καστοριά

να ψάλει: Φιλόλαε Πηχιόνη,

η μαύρη νύχτα της σκλαβιάς

μ’εσένα τελειώνει

Ηρακλής Τόσκος 

εφ. ΟΔΟΣ, 6.12.2007

* * *

Αφιέρωμα στην απελευθέρωση 

της Καστοριάς 11-11-1912

Γρήγορα Άρτη! Το σπαθί τράβηξε απ’τη θήκη

πάρε τους καβαλάρηδες, τα 27 παιδιά

και τρέξε με συντρόφισσα τη δαφνοφόρα νίκη

γιατί απόψε οι λιάπηδες καίνε την Καστοριά.

Κανόνι ο Μπεκήρ αγάς στην Πέτρα έχει στήσει

και στα φυτίλια έτοιμος να διατάξει «πυρ».

Η πόλις η βυζαντινή το χάρο θ’αντικρύσει

και θα καεί, και θα χαθεί απ’τον Αγά Μπεκήρ.

«Γρήγορα Άρτη, πρόφθασε προτού η νύχτα πάρει»,

έτσι του είπε ο Αϊ-Μηνάς που πήγε να τον βρει,

στου Αποσκέπου τις πλαγιές, κι ευθύς σαν παλληκάρι

πήρε τους καβαλάρηδες κι έτρεξε να ‘ρθεί. 

Χτυπούν αλόγων πέταλα πάνω στα γκαλντερίμια

ο Άρτης μπρος κλαίει ο Αϊ-Μηνάς και πίσω οι 27

στης Καστοριάς την ξώπορτα χτυπούν την παραλίμνια.

«Άνοιξε Τούρκε για να μπω, δώσε μου τα κλειδιά».

Πέφτουν τα κάστρα της σκλαβιάς, που 500 χρόνια

κρατούσανε την Καστοριά σε μαύρη φυλακή

και μπαίνει ο Άρτης νικητής, τα δάφνινα τα κλώνια

το παλληκάρι στόλιζαν με δόξα Ελληνική.

Και πήραν οι Καστοριανοί τον λυτρωτή στα χέρια,

ακολουθούσε με χαράς δάκρυα ο λαός,

τον έφεραν στην εκκλησιά κι η Καστοριά ακέρια

«Χριστός Ανέστη» έψελνε και «Άγιος ο Θεός».

Ιωάννης Μπακάλης

* * *

Βαθιά ήταν τα χαράγματα. Βουίζουν οι καμπάνες

ξυπνούσαν μάννες τα παιδιά και τα παιδιά τις μάννες.

Ένα παιδάκι ξυπνητό άκουγε κι απορούσε

γιατί χτυπούν τόσο πρωί

αφού δεν ήτανε Λαμπρή

και για τα καμπανίσματα την Μάννα του ρωτούσε.

«Πες μου να μάθω να χαρώ, πες μου γλυκειά μου Μάννα,

γιατί του κάθε μαχαλά χτυπάει η καμπάνα; 

Χτες πριν βραδιάσει τα βουνά ασπρίσανε με χιόνια

κι ακούσαμε τι τουφεκιές και βροντερά κανόνια

μα τώρα τι συνέβηκε και έχουν σιωπήσει;» 

Το άκουσε η Μάννα του μα πριν το απαντήσει

στην σάλα έξω ακούσθηκαν τρεχάλες της Γιαγιάς

μόλις στην πόρτα είχε φανεί

με δυνατή φωνή

«Ξυπνάτε λάμπει η Χαραυγή έξω της Λευτεριάς

περνά στρατός ελληνικός στους δρόμους αράδα

διώχνει την τούρκικη σκλαβιά

φέρνει στους σκλάβους λευτεριά

και μεγαλώνει πιο πολύ την ένδοξη Ελλάδα.

Θα δείτε κόσμον με κεριά και κόσμον με λαμπάδες

μ’ευλάβεια όπου γυρνά

με την εικόνα τ’Αϊ-Μηνά

το Υπερμάχω ψάλλοντες Δεσπότης και παπάδες»

Αυτά τα είπε η Γιαγιά βαθειά συγκινημένη 

κι άφησε τότε να φανεί

γλυκειά σημαία γαλανή

που φύλαγε στον κόρφο της κρυμμένη!... 

Αργύριος Παπαδίσκος

* * *

Ο Άϊ Μηνάς

11η Νοεμβρίου 1912

Σαν σήμερα το δώδεκα, ένδεκα Νοεμβρίου

είδε το φως της λευτεριάς η σκλάβα Καστοριά,

 για να μετάσχει και αυτή τούτου του μεγαλείου

από το αίμα που έχυσαν τα Ελληνικά κορμιά.

 Μεγάλη ημέρα ήτανε, γιορτή του Αϊ-Μηνά

και πιο μεγάλη έγινεν όταν κοντά χαράματα

του Άρτη τα Ελληνόπουλα εμπήκαν χαρωπά

με λευτεριάς τραγούδια τους και λυτρωμού τα νάματα.

Γιορτή λοιπόν θρησκευτική γίνεται και της πόλεως

όπως ο Ευαγγελισμός για όλην την Ελλάδα, 

που σε μία κόρη γνήσια της Κωνσταντινουπόλεως

και πάλιν ανυψώνεται του πνεύματος η δάδα.

Έτσι λοιπόν ο Αϊ-Μηνάς προστάτης ονομάζεται

της Καστοριάς που τον θεωρεί πατέρα της μεγάλο

κι όταν τον έχει δίπλα της για τίποτε δεν νοιάζεται,

που με την γούνα μάχεται μέσ’της ζωής τον σάλο.

Άγιε Μηνά, το χέρι σου βάλ’το πάλι με χάρη, 

όπως και τότε τώβαλες για νάρθη η ΛΕΥΤΕΡΙΑ,

όση γαλήνη έχουμε κανείς να μην την πάρη

και πάντα ειρήνη και χαρά νάχη η Καστοριά!...

Μιχ. Κ. Ωρολογόπουλος

* * *

Στον Εθνομάρτυρα Διαμαντήν Μαντόπουλον, το ευγενές θύμα της τουρκικής θηριωδίας

Ποιος από ‘μάς δεν γνώριζε στο ευγενές σου βλέμμα

πως ήσουν πάντα συνετός κι’ ένθερμος πατριώτης;

ποιος από ‘μάς δεν πίστευε πως ήσουν όλως θρέμμα

και οπαδός του Κοραή του Ρήγα στρατιώτης;

Ο σοβαρός σου χαρακτήρ το ρυθμικό σου βήμα

Σ’επρόδιδε πως αυστηρός ήσουνα στο καθήκον

και έπεσες μαρτυρικώς δια το Γένος θύμα

εις τους κανόνας της γλυκειάς Πατρίδος μας υπείκων

Σαν έπεσες δεν πέθανες. Κοιμάσαι κι’ η σκιά σου

κοντά μας πάντα φέρεται το πνεύμά σου μιλάει

και λέγει προς την σύζυγον και τα γλυκά παιδιά σου

πως δεν πεθαίνει όποιος ‘κεί για την Πατρίδα πάει!

Αργύριος Παπαδίσκος

Ο Διαμαντής Μαντόπουλος, εκτελών χρέη διδασκάλου εν Μαυρόβω, εφονεύθη αγρίως υπό των Τούρκων την 2αν Νοεμβρίου του 1912 κατά την λεηλάτησιν του χωριού και σφαγήν πολλών άλλων προκρίτων του χωρίου. Νέα Υόρκη Δεκέμ. 1912

Δημοσιεύθηκαν στην ΟΔΟ στις 7 Νοεμβρίου 2019, αρ. φύλλου 1008.   

Σχετικά:

• Ποιητικό αφιέρωμα στην 11η Νοεμβρίου [β' μέρος]