16.3.23

Βιβλίο: Στις φλόγες του Αη-Λια

 

Η παρουσίαση του βιβλίου "Στις φλόγες του Αη-Λια", που έγινε στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Καστοριάς, την 1η Οκτωβρίου 2022, από την κ. Σόνια Ευθυμιάδου Παπασταύρου.

* * *

Αγαπητοί μας καλεσμένοι,

Από τον Πρόεδρο του Συλλόγου μας ακούσατε το πολύ ενδιαφέρον και ξεχωριστό βιογραφικό της Αλεξάνδρας Χοροζίδου-Τσανακτσίδου, με καταγωγή από τον Αη-Λια του νομού μας. Αυτό το βιογραφικό, που περιέχει πραγματικά κατορθώματα και αποδεικνύει περίτρανα τη δύναμη της θέλησης του ανθρώπου, έγινε η αιτία να τη γνωρίσει το Πανελλήνιο μέσω της τηλεόρασης και του Διαδικτύου. Μα υπάρχει κάτι εξαιρετικά ενδιαφέρον που έγινε η αιτία να την προσκαλέσουμε στο Μουσείο μας: όταν την είδα στην τηλεόραση, κρατούσε στα χέρια της το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα εδώ, «Στις φλόγες του Αη Λια». Τόσο ενθουσιάστηκα που έκανα για πρώτη φορά μια αποκοτιά, που ευτυχώς μου βγήκε σε καλό: επικοινώνησα μαζί της για τη σημερινή εκδήλωση, χωρίς να έχω ιδέα για το τι περιέχει το βιβλίο. Ευτυχώς και δόξα τω Θεώ, παίρνοντας στα χέρια μου το βιβλίο της αργότερα, είδα πως το ένστικτό μου δικαιώθηκε: το βιβλίο είναι εξαιρετικό.

Αγαπητή Αλεξάνδρα κι αγαπητοί καλεσμένοι που τιμάτε με την παρουσία σας τη σημερινή μας εκδήλωση, τον τελευταίο καιρό, μιλώντας σε φίλους του Μουσείου για τη σημερινή παρουσίαση, υπήρξαν αρκετές φορές που δέχτηκα την ερώτηση «Καλά, υπάρχει χωριό Αη-Λιας στον νομό μας;». Όχι μόνο υπάρχει, αλλά η κ. Αλεξάνδρα με το βιβλίο της τιμά το χωριό καταγωγής της και το τιμά όπως του αξίζει! Ούτε εγώ τον ήξερα τον Αη-Λια ως το 2000, όταν, ψάχνοντας στοιχεία για τον ρόλο της γυναίκας στον Μακεδονικό Αγώνα, βρήκα το χωριό στα Απομνημονεύματα του Γερμανού Καραβαγγέλη (Στις 17 Αυγούστου του 1904, στο «Ασπρόχωμα» μεταξύ Δαμασκηνιάς και Άργους Ορεστικού, καθώς επέστρεφαν από το παζάρι οι Καστανοχωρίτες, δέχτηκαν επίθεση Κομιτατζήδων, που καιροφυλακτούσαν στις λόχμες. Στο μεταξύ ένας Κομιτατζής άρχισε να λογχίζει τις άλλες γυναίκες. Η Άννα Τόλιολιου απ’ τη Δαμασκηνιά, η Αμυγδαλιά Σιδερίδη απ’ το Νόστιμο και η Ευδοξία Μιρκοπούλου απ’ τον Άγιο Ηλία ρίχτηκαν να τον αφοπλίσουν. Ακολούθησε άγρια συμπλοκή, οπότε οι Βούλγαροι ξεκοίλιασαν τη Ζωή Μπαράτη και την Ευδοξία(*) Μιρκοπούλου, ενώ τραυμάτισαν την Άννα Τόλιολιου, τη Ζωή Κυριαζοπούλου και τη Μαρία Μότση από τη Δαμασκηνιά, καθώς και τη Ζήσαινα Σερετοπούλου από τον Άγιο Ηλία και τη δεκαοκταετή νύμφη της εν Λιμπισόβω (Αη-Λια), που φονεύονται και αυτές). Τον Ιούλιο του 2002, μάλιστα, ο τότε Προϊστάμενος Α/θμιας Εκπ/σης κ. Θωμάς Μπατσούκας, που βρισκόταν στην εκδήλωση του Συλλόγου μας, φεύγοντας μου εξέφρασε τη μεγάλη του συγκίνηση που στην ομιλία μου είχα αναφερθεί στο χωριό του, τον Αη-Λια.

Ο Αη-Λιας, που παλιότερα λεγόταν Λιμπίσοβο, στο σπουδαίο βιβλίο του Ντάγκλας Ντάκιν «Ο Ελληνικός αγώνας στη Μακεδονία, 1897-1913» συγκαταλέγεται στις φανατικά ορθόδοξες κοινότητες και μάλιστα φέρεται ως παράδειγμα με άλλα 3 χωριά (Στρέμπενο, Μπελκαμένη, Στάτιστα) πως «ήταν μεικτά, ακριβώς αυτά τα χωριά βρέθηκαν στο επίκεντρο της σύγκρουσης στη Δυτική Μακεδονία» («μεικτό χωριό, αλλά με πατριαρχική πλειοψηφία»). Τα στοιχεία αυτά, όπως σημειώνει ο συγγραφέας, βασίζονται σε προξενικές αναφορές στο Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών. 

Όμως, εκεί στον Αη-Λια έδρασε κι ο διαβόητος κομιτατζής, ο φοβερός Κοστάντοφ, «αληθινή μάστιγα στα Καστανοχώρια», όπως λέει χαρακτηριστικά ο Ντάγκλας Ντάκιν. Η συγγραφέας μας, λοιπόν, έχει κάνει κάτι πολύ σημαντικό: παρουσιάζει την αληθινή Ιστορία που διαδραματίστηκε στα χρόνια του χαλασμού και της φωτιάς στον τόπο καταγωγής της με τρόπο απλό και κατανοητό από τα παιδιά-αναγνώστες. Και αρκείται να βάλει λίγα δικά της στοιχεία για να πλέξει την ιστορία του βιβλίου της, λίγα και απλά στοιχεία, ίσα ίσα για να δέσει την ιστορία της, μιας και δεν την ενδιαφέρει να απογειώσει την πλοκή με άφθονη φαντασία, αλλά αυτό που τη νοιάζει είναι να μάθει στα παιδιά την Ιστορία ενός χωριού που, μπορεί να μην είναι ξακουστό για το σήμερά του, καθώς είναι ορεινό και κάπως απομακρυσμένο από την πόλη, θα ‘πρεπε να είναι όμως ξακουστό για τον ρόλο που έπαιξε πριν έρθει η Λευτεριά στον σκλαβωμένο για πάνω από 5 αιώνες τόπο μας.

Μου έλεγε προχτές μια δικηγόρος, η Όλγα Σαββίδου από τις Σέρρες, πως, μολονότι έγραψε στις Πανελλήνιες εξετάσεις κοντά στο 20 στο μάθημα της Ιστορίας και μολονότι την ήξερε απέξω κι ανακατωτά, νιώθει πως δε θυμάται τίποτε. Αντιθέτως, θυμάται καλά τις ιστορίες από την Ιστορία που της έχουν αφηγηθεί -άλλη μια απόδειξη που θρέφει τον καημό μου για τον τρόπο διδασκαλίας της Ιστορίας στα παιδιά του Δημοτικού, μα και του Γυμνασίου, τον τρόπο της «συγκινημένης γνώσης», όπως πολύ όμορφα τον αποκαλεί ο Π. Μπουκάλας! Τα παιδιά μαθαίνουν και θυμούνται μόνο ό,τι τα συγκινεί και η αφήγηση, κοιτώντας τα στα μάτια, μπορεί να απαιτεί ιδιαίτερο μόχθο, αλλ’ αξίζει τον κόπο και χαλάλι στα παιδιά μας ο όποιος δικός μας κόπος!...

Λοιπόν, Αλεξάνδρα μου, αυτό κάνεις κι εσύ στο βιβλίο σου κι όπως γράφεις: «Από μικρή αγάπησα πολύ τις διηγήσεις του παππού και της γιαγιάς μου και ιδιαιτέρως ό,τι αφορούσε τη μικρή μου πατρίδα, τον Αη Λια Καστοριάς», με το δίκιο σου αφιερώνεις το βιβλίο σου στους Κωνσταντίνο και Αλεξάνδρα Κωσταρέλη, τους Αη-Λιώτες παππούδες σου. Κι είναι σπουδαίο μες στην απλότητά του το βιβλίο σου! Κι αληθινό! Κατ’ εμέ, είναι ό,τι πρέπει, καθώς πιστεύω πως ο καμβάς πάνω στον οποίο εκτυλίσσονται τα ιστορικά ντοκουμέντα δεν πρέπει να γίνεται το κέντρο της προσοχής του αναγνώστη - τα ντοκουμέντα πρέπει! Στο ίδιο πνεύμα είναι κι η εικονογράφησή του: ο Σπύρος Ζαχαρόπουλος, με το μολύβι του, χαρίζει στον αναγνώστη πολύ ωραίες εικόνες - όχι φανταχτερά ωραίες, για να κερδίζουν την προσοχή του, αλλά απλές για να υπογραμμίζουν όμορφα την ιστορία του βιβλίου - έτσι τη θέλω προσωπικά την εικονογράφηση των βιβλίων, τέτοια ήταν η εικονογράφηση των βιβλίων με τα οποία εμείς μεγαλώσαμε, έπειτα περάσαμε στην εποχή του θριάμβου των εικόνων, όμως ο λόγος είναι ο βασιλιάς, η εικόνα να τον υπηρετεί πρέπει, ταπεινά και διακριτικά, ίσα ίσα να βοηθάει τον λόγο να μπαίνει κατευθείαν μες στην καρδιά του αναγνώστη…

Δε θα πω περισσότερα. Μονάχα ότι από τον κατάλογο των βιβλίων για παιδιά που προσωπικά γνωρίζω, βιβλία που έχω την τύχη να διαθέτω, από τα περίπου 12 αυτά βιβλία μονάχα 5 πουλιούνται ακόμη και μπορούν να αγοραστούν από όποιον ενδιαφέρεται να τα έχει στη βιβλιοθήκη του, τα υπόλοιπα είναι εξαντλημένα. Σ’ ευχαριστώ θερμότατα που πρόσθεσες άλλο ένα ωραίο κι αληθινό βιβλίο για τον Μακεδονικό Αγώνα, που αναφέρεται στον δικό μας τόπο, την Καστοριά μας, που υπήρξε καρδιά του Αγώνα, γι’ αυτό κι έχυσε τόσο αίμα και τόσα δάκρυα! Σ’ ευχαριστούμε που με το βιβλίο σου γνωρίζεις στα παιδιά μας τον Αη-Λια, ένα άγνωστο σήμερα στα περισσότερα παιδιά χωριό μας, που όμως πρόσφερε τόσα πολλά στον Αγώνα για τη Λευτεριά. Κι ίσως έτσι μάθουμε όλοι πως το χαμηλόφωνο σήμερα ενός τόπου ή ενός ανθρώπου μπορεί να κρύβει ένα λαμπρό χτες, που αξίζει να αναδειχτεί για να μας διδάξει όλους σπουδαία κι ωφέλιμα πράγματα. Κι ας είναι ο καιρός που ζούμε ιδιαιτέρως αποπροσανατολιστικός, αφού το βασικό χαρακτηριστικό του είναι να στρέφει την προσοχή των ανθρώπων στα αναξιόλογα και δευτερεύοντα πράγματα, ενώ δίπλα μας ρέει η Ιστορία γάργαρη, ολοκάθαρη κι αστραποβολούσα, ικανή να μας ξεδιψάσει και να μας κάνει να νιώσουμε περήφανοι για τους προγόνους μας, που στάθηκαν αξιότατοι Έλληνες σε καιρούς πανδύσκολους, καθώς έβαζαν την Ελευθερία πολύ πιο πάνω κι από τη ζωή τους την ίδια…


Σημ: Την Κυριακή 9/10/2022 στο Άργος Ορεστικό έχω την τιμή αν παρουσιάσω το βιβλίο που έγραψε ο Καθηγητής Αλέξανδρος Μπακαΐμης κι εξέδωσε ο Δήμος Άργους Ορεστικού για το Μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου Ζηκοβίστης. Είναι δύο, λοιπόν, τα βιβλία που μελέτησα τελευταία για την ίδια ιστορική περιοχή και ξαναβρήκα τον Αη-Λια και πάλι στο κέντρο της δράσης, κερδίζοντας έτσι επάξια μια ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου...
                                                                                                
Σόνια Ευθυμιάδου Παπασταύρου


(*) Είναι γνωστό πως ο Γ.Καραβαγγέλης έγραψε τα Απομνημονεύματά του μετά από χρόνια, άρα ήταν φυσικό να γράψει την Ευανθία Ευδοξία -η Αλεξάνδρα την αναφέρει με το σωστό της όνομα στο βιβλίο…

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 13 Οκτωβρίου 2022, αρ. φύλλου 1144.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ