ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α. ΔΑΟΥΤΟΠΟΥΛΟΥ: Σχέδιο δράσεων στον αγροτικό τομέα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας

 

Μια απόπειρα καταγραφής χρήσιμων παρεμβάσεων στο χώρο του πρωτογενή τομέα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας.

Εισαγωγή 

Το παρόν κείμενο αποτελεί μια απόπειρα καταγραφής χρήσιμων παρεμβάσεων στο χώρο του πρωτογενή τομέα της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας για την αύξηση του ποσοστού συμμετοχής του, τόσο στην αύξηση της απασχόλησης, όσο και στην αύξηση των γεωργικών εισοδημάτων και κατά συνέπεια και της ευρύτερης οικονομίας. Να θυμηθούμε το «ευ γαρ φερομένης της γεωργίας, πάσαι αι άλλαι τέχναι ευ φέρονται». Οι παρεμβάσεις καταγράφονται σε ενότητες και δεν αποτελούν οριστικές προτάσεις, αλλά θέματα για συζήτηση από μια ολιγομελή ομάδα συναδέλφων Γεωτεχνικών και άλλων τεχνοκρατών, οι οποίοι θα καθίσουν σε ένα τραπέζι για να τις συζητήσουν και να τις οριστικοποιήσουν. 

Οι σημερινές δομές λειτουργίας των Γεωτεχνικών Υπηρεσιών πρέπει να αναδιαρθρωθούν ριζικά, με κύρια κατεύθυνση τη λειτουργία εξειδικευμένων γραφείων με τομέα ευθύνης ολόκληρη την Περιφέρεια, αν θέλουμε μια ουσιαστική παρέμβαση στα προβλήματα του αγροτικού χώρου. Βέβαια αυτό αποτελεί ευθύνη της Κεντρικής Διοίκησης η οποία δεν έχει παρουσιάσει κάποιο νεωτεριστικό έργο στον τομέα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. 

Σημειώνω επίσης με έμφαση ότι το παρόν άρθρο αποτελεί την τελευταία μου παρέμβαση στα δημόσια θέματα της πατρώας γης μια και δεν βλέπω να υπάρχει η ανάλογη ανταπόκριση από τους ανθρώπους που διαχειρίζονται τις τύχες αυτού του τόπου που οδηγείται σε μια πολύ μεγάλη κρίση. 

Αρδευόμενες εκτάσεις

Η Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας έχει το χαμηλότερο ποσοστό αρδευόμενων εκτάσεων σε όλη τη χώρα και η αύξησή τους πρέπει να αποτελέσει την πρώτη προτεραιότητα της Περιφέρειας και των κατά τόπους Αντιπεριφερειών. Τα Φράγμα του Νεστορίου καρκινοβατεί, όπως και το αρδευτικό του δίκτυο που εδώ και 4 χρόνια, αν δεν κάνω λάθος, δεν έχει καν ανατεθεί σε γραφείο μελετών. Ξεπέρασε ακόμη και το μυθικό γεφύρι της Άρτας! 

Οι κατά καιρούς δικαιολογίες και αοριστολογίες για επανεκκίνηση του έργου είναι αστείες και δεν πείθουν κανένα. Δεν μπορούμε επιτέλους να δημιουργήσουμε ένα θεσμικό πλαίσιο που θα διασφαλίζει την έγκαιρη ολοκλήρωση κρίσιμων για την ανάπτυξη του τόπου έργων και μάλιστα σε μια παραμεθόρια περιοχή; Απαιτούνται άμεσες παρεμβάσεις προς την Κεντρική Κυβέρνηση για το ξεμπλοκάρισμα του έργου. 

Τα 70.000 στρέμματα τα οποία αναμένεται να αρδεύσει είναι ένα μεγάλο βοήθημα για τα διαρκώς συρρικνούμενα αγροτικά εισοδήματα. Και αν ακόμη υπολογίσουμε την αύξηση των γεωργικών εισοδημάτων στα 100 ευρώ το στρέμμα, μιλάμε για ένα πρόσθετο ετήσιο γεωργικό εισόδημα της τάξης των 7 εκατομμυρίων ευρώ και πολύ περισσότερα για το σύνολο της οικονομίας της περιφέρειας με την εμπλοκή και των άλλων τομέων της οικονομίας και τη λειτουργά του πολλαπλασιαστή. 

Η ωφέλεια θα είναι ακόμη μεγαλύτερη, αν ακολουθήσει ταυτόχρονα αναδιάρθρωση των καλλιεργειών. Νομίζω πως επίσης θα παράγει και ηλεκτρική ενέργεια από ένα μικρό υδροηλεκτρικό σταθμό, τα έσοδα του οποίου προτείνω να κατευθυνθούν στην χρηματοδότηση αγροτικών παρεμβάσεων στην Καστοριά. Παράλληλα μπορούν να κατασκευαστούν και πολλά μικρά αρδευτικά δίκτυα, όχι όμως κατά το πρότυπο των 2 μικρών αρδευτικών έργων στο Δήμο Νεστορίου τα οποία κατασκευάστηκαν πριν από 3 χρόνια! και παραμένουν στεγνά. 

Προτείνω να αναθέσουμε στον εκλεκτό συνάδελφο κ. Τυπόα Χρήστο να συγκροτήσει μια ομάδα, με ένα συνάδελφο από κάθε Αντιπεριφέρεια, για να καταγράψει σε πρώτη φάση τις δυνατότητες υλοποίησης παρόμοιων έργων, τα οποία πρέπει άμεσα να προχωρήσουν για να ενταχθούν σε προγράμματα χρηματοδότησης.

Νέες καλλιέργειες

Η αναμενόμενη αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων πρέπει να μας κινητοποιήσει στην προσπάθεια να επιλέξουμε από τώρα τις νέες καλλιέργειες οι οποίες θα προωθηθούν ή ενδεχόμενα κάποιες υφιστάμενες να αναβαθμιστούν. Για παράδειγμα, η αύξηση των αρδευομένων εκτάσεων θα επιτρέψει την αύξηση της καλλιέργειας της μηδικής. Η αύξηση αυτή πρέπει να συνοδευτεί με ταυτόχρονη αλλαγή του τρόπου συγκομιδής. 

Αντί για την ξήρανση και τη δεματοποίηση στο χωράφι, οι Ισπανοί συλλέγουν τη μηδική νωπή και τη μεταφέρουν σε εργοστάσιο όπου ξηραίνεται και δεματοποιείται. Με τον τρόπο αυτό παράγεται σανός εξαιρετικής ποιότητας, ο οποίος μάλιστα εξάγεται στις Αραβικές χώρες σε πολύ μεγάλη τιμή. Μήπως εδώ, με τη φθηνή ενέργεια από τα θερμοηλεκτρικά, μπορούμε να εγκαταστήσουμε μια τέτοια μονάδα καλώντας ιδιώτες επιχειρηματίες να τολμήσουν; 

Χαρακτηριστικό των νέων καλλιεργειών πρέπει να είναι η δυνατότητα τους να μεταποιηθούν τοπικά ώστε να αυξηθεί η προστιθέμενη αξία. Για παράδειγμα, να προωθήσουμε την καλλιέργεια της Κρανιάς αλλά ταυτόχρονα να προσκαλέσουμε κάποιον ιδιώτη να φτιάξει και μια μεταποιη¬τική μονάδα η οποία θα παράγει και μεταποιημένα προϊόντα (μαρμελάδες, χυμούς, λικέρ, κ.ά.). Να προωθήσουμε την καλλιέργεια της κριθής, αλλά παράλληλα να ενθαρρύνουμε να ιδρυθούν από ενδιαφερόμενους νέους επιχειρηματίες μικρές μονάδες παραγωγής μπύρας. 

Γενικός κανόνας σε όλες τις επιλογές προώθησης νέων καλλιεργειών ή ενθάρρυνσης παλαιοτέρων, πρέπει να είναι η αύξηση της προστιθέμενης αξίας από μεταποιητικές μονάδες οι οποίες λειτουργούν ή θα λειτουργήσουν στα όρια της Περιφέρειας και κοντά στις περιοχές των νέων καλλιεργειών. 

Ενημέρωση-Επιμόρφωση του Αγροτικού Πληθυσμού

Είναι πάρα πολύ κρίσιμης σημασίας και ίσως το πιο δύσκολο εγχείρημα. Όπως έλεγε και ο Εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός: «Δεν φτάνει ο ήλιος μοναχά γεννήματα η γη να δώσει, χρειάζονται και άλλα πολλά και προπαντός η γνώση». Όσοι κατά καιρούς έχουμε οργανώσει εκπαιδεύσεις και ομιλίες, έχουμε απογοητευτεί από το χαμηλό επίπεδο προσέλευσης των αγροτών. Πως μπορούμε να αλλάξουμε την κατάσταση; 

Προτείνω σε κάθε Δήμο της Περιφέρειας να συσταθεί και να λειτουργήσει μια ανοιχτή αγροτική λέσχη με την επωνυμία Αγροτικό Καφενείο. Σε αυτό θα υπάρχει εξοπλισμός για σύνδεση στο διαδίκτυο, δανειστική αγροτική βιβλιοθήκη, ειδικός συνεργάτης με ειδίκευση σε θέματα πληροφορικής ο οποίος θα κάνει εκπαιδεύσεις στη χρήση της πληροφορικής, αλλά και θα βοηθά ενδιαφερόμενους να αποκτήσουν πρόσβαση στο διαδίκτυο σε θέματα που τους ενδιαφέρουν. 

• Σύνδεση στο διαδίκτυο 

• Διανομή έντυπου και ηλεκτρονικού πληροφοριακού υλικού  

• Δυνατότητα εκτύπωσης πληροφοριακού υλικού (με χρέωση στο κόστος) 

• Εκπαιδεύσεις σε θέματα πληροφορικής 

• Βραχυχρόνιες εκπαιδεύσεις σε καλλιέργειες και τεχνικές καλλιεργειών με εκπαιδευτές κατά κύριο λόγο επιτυχημένους αγρότες κατά προτίμηση της περιφέρειας  

• Οι εκπαιδεύσεις θα είναι ολιγομελείς (μέχρι 25-30 άτομα) και βραχείας διάρκειας ( ημερήσιες ή το πολύ διήμερες).

Το καφενείο θα παραχωρηθεί σε επιχειρηματία άνευ ενοικίου, ο οποίος θα αναλάβει τη διάθεση καφέδων, αναψυκτικών, τυροπιτών, σάντουιτς (κατά προτίμηση με είδη από την περιφέρεια) και την καθαριότητα του χώρου. Ο θεσμός αυτός πρέπει να καταστεί σταδιακά αυτοχρηματοδοτούμενος για να μπορέσει να επιβιώσει. Ένας άλλος τρόπος είναι η διάθεση διαφημιστικού χώρου σε μεταποιητικές μονάδες της Περιφέρειας για να προβάλλουν και ενδεχόμενα να διαθέτουν τα προϊόντα τους και οι οποίες παράλληλα θα είναι και οι χορηγοί του θεσμού. 

Κέντρο Αειφορικής Γεωργίας και Ανάπτυξης (ΚΑΓΑ)

Καρδιά των αγροτικών παρεμβάσεων στην Περιφέρεια πρέπει να αποτελέσει η λειτουργία του παραπάνω κέντρου στο οποίο θα σχεδιάζονται και δοκιμάζονται οι παρεμβάσεις πριν αυτές διαχυθούν στα Αγροτικά Καφενεία για διάδοση και εφαρμογή.  Ήδη στο πατρικό μου αγρόκτημα στην Καστοριά δοκιμάζω με επιτυχία εφαρμογές, οι οποίες προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της κλιματικής αλλαγής ή καλύτερα της κλιματικής κρίσης, όπως: 

• Βελτιστοποίηση του ποσοστού απορρόφησης των βροχοπτώσεων, ιδιαίτερα σε ξερικά, βαριά και επικλινή εδάφη με φθηνά μέσα 

• Συλλογή νερών βροχής από στέγες σε υπόγεια πηγάδια και δεξαμενές 

• Παραγωγή κάρβουνου από υπολείμματα καλλιεργειών και μετατροπή του σε βιοκάρβουνο το οποίο αυξάνει την οργανική ουσία του εδάφους και τη γονιμότητά του και παραμένει σε αυτό για τα επόμενα 2.500 και πλέον έτη κάνοντας ότι κάνει και η κλασσική οργανική ουσία από κοπριές ζώων ή φυτικά υλικά! 

• Παραγωγή υγρού και στερεού εδαφοβελτιωτικού πλούσιου σε ωφέλιμους μικροοργανισμούς 

• Κομποστοποίηση γεωργικών υπολειμμάτων 

• Εφαρμογές ωφέλιμων μικροοργανισμών σε φυτεύσεις δένδρων, ιδιαίτερα σε ξερικά εδάφη

Στο Κέντρο αυτό πρέπει να ενταχθούν και τα περιφερειακά δημόσια αγροκτήματα για εγκατάσταση και δοκιμή νέων καλλιεργειών και πρακτικών. Το ΚΑΓΑ πρέπει επίσης να αναλάβει τη λειτουργία μιας πλούσιας ενημερωτικής ιστοσελίδας για το σύνολο της Περιφέρειας η οποία θα ενημερώνεται διαρκώς και θα απευθύνεται και σε μη επαγγελματίες γεωργούς, π.χ. κηπουρούς παρέχοντας γνώση και οδηγίες για βασικές λαχανοκομικές καλλιέργειες στους οικιακούς λαχανόκηπους, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα διαδεδομένοι στην Περιφέρειά μας. 

Θα ήταν ιδιαίτερα επιθυμητό αν το Κέντρο αποκτήσει τη δυνατότητα να παράγει μικρά επιμελημένα βίντεο για διανομή σε ενδιαφερόμενους γεωργούς ή κτηνοτρόφους,  Το Κέντρο θα στελεχωθεί με Γεωτεχνικό προσωπικό το οποίο θα αποσπαστεί από τις Γεωτεχνικές Υπηρεσίες της Περιφέρειας με τους συναδέλφους να έχουν κύρια ερευνητικό, διδακτικό και συγγραφικό έργο. Παράλληλα, πρέπει να ομαδοποιήσουμε μερικούς συναδέλφους με εξειδικευμένη γνώση και να συστήσουμε αντίστοιχα γραφεία με αντικείμενο δράσης ολόκληρη την Περιφέρεια κατά το πρότυπο του Γραφείου Εγγείων Βελτιώσεων. Τέτοια γραφεία μπορεί να είναι για παράδειγμα:

Γραφείο Ορνιθοτροφίας με έδρα την Καστοριά (για ανάπτυξη της ορνιθοτροφίας σε οικογενειακές εκμεταλλεύσεις). Γιατί να μην μπορούμε να επαναλάβουμε το εγχείρημα των Ηπειρωτών που έχουν αναπτύξει την ορνιθοτροφία με τροφοδοσία ολόκληρης της χώρας;

Γραφείο Αιγοπροβατοτροφίας με έδρα τα Γρεβενά (για εγκατάσταση οικόσιτων μονάδων εντατικής εκτροφής, οι οποίες θα είναι μελετημένες από όλες τις πλευρές με επιλογή του κατάλληλου σταβλικού υλικού, φυλές, αρμεκτήρια, τυροκομείο, κλπ)

Γραφείο μανιταροτροφίας με έδρα τα Γρεβενά για μελέτη της δυνατότητας καλλιέργειας άγριων εδώδιμων μανιταριών για τα οποία είναι πολύ γνωστή η Περιφέρεια και έχει τη μεγαλύτερη εμπειρία. Ταυτόχρονα, θα εκλείψει ο κίνδυνος της απώλειας πολύτιμου γενετικού υλικού από την ληστρική συλλογή. 

Γραφείο Εγγείων Βελτιώσεων με έδρα την Καστοριά για την αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων στην Περιφέρεια με μικρά και μεγάλα αρδευτικά έργα.

Γραφείο Αρωματικών Φυτών με έδρα την Κοζάνη για την επιλογή περιοχών ανάπτυξης της καλλιέργειας των αρωματικών φυτών και με μεταποίηση και επεξεργασία σε σύγχρονες μονάδες μεταποίησης.

Γραφείο Οσπρίων με έδρα τη Φλώρινα για τη μελέτη ανάπτυξης της παραγωγής και επεξεργασίας των φασολιών.

Εξυπακούεται ότι πριν από την ίδρυσή τους θα έχουμε επιλέξει την ανάγκη προώθησης τέτοιων μονάδων για την κάλυψη των αναγκών της Περιφέρειας, αλλά και ευρύτερων περιοχών της χώρας τώρα που με τη λειτουργία της Εγνατίας Οδού τα προϊόντα της Περιφέρειας μπορούν να εισχωρήσουν και σε άλλες αγορές. 

Στο Κέντρο αυτό θα μελετώνται όλα τα μέτρα παρεμβάσεων και θα ετοιμάζονται λεπτομερείς οδηγίες εφαρμογής. Για παράδειγμα, στην Περιφέρεια έχουμε μεγάλα ποσοστά σιτοκαλλιέργειας. Ποια είναι τα συχνά λάθη που κάνουν οι γεωργοί μας. Π.χ.

• Μήπως καλλιεργούν σε όξινα χωράφια, 

• Μήπως δεν κάνουν τις σωστές λιπάνσεις,

• Μήπως κάνουν υπερβολική κατεργασία της γης, 

• Εφαρμόζουν τις καλύτερες φυτοπροστατευτικές πρακτικές,

• Καλύτερη εναλλαγή των καλλιεργειών,

• Χρησιμοποιούν τις κατάλληλες ποικιλίες, 

Όλα τα παραπάνω να καταγραφούν σε ένα έντυπο το οποίο σε ηλεκτρονική και έντυπη μορφή θα δίνεται στους παραγωγούς της Περιφέρειας από τα Αγροτικά Καφενεία. 

Παρόμοιο έντυπο μπορούμε να ετοιμάσουμε και για πολλά άλλα προϊόντα-καλλιέργειες της Περιφέρειας, όπως: Μήλα, Αμπέλια οινοποίησης, πατάτα, Φασόλια, φακές, Μηδική, Καλαμπόκια, κτηνοτροφικά όσπρια, αρωματικά φυτά, κ.ά. 

Το Κέντρο με τα στελέχη τα οποία θα το πλαισιώσουν πρέπει να ετοιμάσει παρόμοια έντυπα για όλες τις σημαντικές καλλιέργειες της Περιφέρειας. 

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 22 Σεπτεμβρίου 2022, αρ. φύλλου 1141.