Κάποτε στην Καστοριά

[στήλη]

Οι πικρές μνήμες του Λυκούργου

Πριν πέντε χρόνια περίπου με την ευκαιρία της δημοσίευσης του βιβλίου με τίτλο ‘‘Απομνημονεύματα ενός καστοριανού παιδιού της πιάτσας (1937-1957)’’, του Συνόπουλου Λυκούργου κάναμε εκτενέστερη αναφορά γύρω από την περίοδο εκείνη της κατοχής όπου οι κομιτατζήδες συνεργάτες των Γερμανών και των Ιταλών έσφαζαν σαν τα πρόβατα όσους πατριώτες τολμούσαν να αντισταθούν στα σχέδιά τους. Αυτά και πολλά άλλα βιώματα είχαν πολλοί συμπατριώτες μας Καστοριανοί, που δεν τολμούν εύκολα να τα αποκαλύψουν, εκτός κάποιων περιπτώσεων όπως η προσπάθεια του συμπατριώτη μας και πατριώτη Λυκούργου, που τόλμησε στο βιβλίο του να αναφερθεί ακόμη και σε ονόματα, όταν η επίσημη πολιτεία αποσιωπούσε και αποσιωπά ακόμη τώρα τα ιστορικά γεγονότα που στιγμάτισαν την περιοχή μας.

Ο Λυκούργος ως τακτικός αναγνώστης της εφημερίδας διαβάζει όλα τα τεκταινόμενα, αλλά γίνεται ‘‘Τούρκος’’, όταν μαθαίνει στην μακρινή Γαλλία που βρίσκεται, την ανιστόρητη προπαγάνδα των γειτόνων μας που χρησιμοποιώντας το όνομα της Μακεδονίας, βάλθηκαν να γίνουν Έλληνες (αφού οι Μακεδόνες όπως οι θράκες οι Ηπειρώτες κλπ είναι Έλληνες) λες και το να είσαι σλάβος είναι μίασμα. Εμείς και άλλη φορά γράψαμε ότι και ο σλάβικος λαός όπως όλοι οι λαοί της γης, έχουν να επιδείξουν πάρα πολύ θετικά στοιχεία και οι ηγέτες της ‘‘Φύρομ’’ δεν θα πρέπει να ντρέπονται για την καταγωγή τους.

Έτσι λοιπόν ο φίλος μας Λυκούργος λαμβάνοντας ως αφορμή κάποια δημοσιεύματα για τους χορούς των γειτόνων μας, που τους χρησιμοποιούν προπαγανδιστικά συνάμα δε θέλοντας να τιμήσει την μνήμη όσων σφαγιάσθηκαν κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής από τους κομιτατζήδες, μας έστειλε μια επιστολή λάβρο όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται και σε ονόματα μερικών θυμάτων αυτής της θηριωδίας, όπως τα εξής:

Ο Γρίβας Γεώργιος μαραγκός από τη Μεταμόρφωση. Ο Βασίλειος Αλεξόπουλος του οποίου το σώμα το έφεραν μπροστά στο μαγαζί του στην Καστοριά. Η γυναίκα και η κόρη του πρώην βουλευτή Ηλιάδη. Ο ανήλικος (14ων ετών) Πέτρος Μαρινάκης. Αυτά φυσικά είναι μόνο μερικά από τα ονόματα καθότι στο βιβλίου του αναφέρει πολλά περισσότερα.
Ένα άλλο ενδιαφέρον γεγονός που αναφέρει στην επιστολή του ο κ. Λυκούργος για την κατοχή, είναι το ακόλουθο και δείχνει το θάρρος το ήθος και την συνεισφορά του τότε δημάρχου Γιώργου Βουΐτση, που έσωσε πολλούς Καστοριανούς από το εκτελεστικό απόσπασμα των Γερμανών.

Στις 22 Μαΐου 1944 οι Γερμανοί έφυγαν για 2 μέρες από την Καστοριά με σκοπό να δουν ποιοι Καστοριανοί στήριζαν ή βοηθούσαν τους αντάρτες. Αμέσως η πόλη γέμισε Ελλασίτες, οι οποίοι όμως όταν αντιλήφθηκαν ότι γυρίζουν προσεκτικά οι Γερμανοί, έδωσαν το σύνθημα άτακτης φυγής και εγκατέλειψαν την πόλη για να μην εμπλακούν με τους Γερμανούς που υπερτερούσαν σε δυνάμεις και ένα τέτοιο αιματοκύλισμα θα ήταν σε βάρος των ανταρτών αλλά και της πόλης. Το απόγευμα ο Ντελάλης με διαταγή των Γερμανών καλεί όλους τους άνδρες από ηλικία 16 μέχρι 50 ετών να παρουσιασθούν μπροστά στο Παλλάδιο. Κάποια στιγμή εμφανίζεται ο κομιτατζής Σ.Τ. (*) κατευθύνεται προς τον Λυκούργο και μαζί με τον Γ.Τ. (*) τους παίρνει μαζί του προς τον γερμανό φρούραρχο και τον Κάλτεφ οι οποίοι τους στέλνουν στα γραφεία της Γκεστάπο.

Εκεί βρίσκονταν 7 όπλα και επειδή η Γερμανοί φοβόνταν μήπως ήταν παγιδευμένα, έδωσαν εντολή στου δύο Καστοριανούς να τα αφοπλίσουν. Αυτοί φυσικά ήξεραν ότι τα όπλα δεν ήταν παγιδευμένα, αφού οι αντάρτες λόγω της άτακτης φυγής δεν πρόλαβαν να τα πάρουν γι’ αυτό και τα εγκατέλειψαν.
Τα αφόπλισαν λοιπόν τα όπλα οι δυο νεαροί τα άφησαν στην πόρτα του κτηρίου και ο Λυκούργος κατεβαίνοντας τα σκαλιά του νεοκλασικού κτηρίου της Γκεστάπο κατευθύνεται προς τα δεξιά και όχι εκεί που ήταν συγκεντρωμένος ο κόσμος.

Επεμβαίνει τότε «ο παλιάνθρωπος Σ.Τ. (*)» όπως τον χαρακτηρίζει τώρα στην επιστολή του ο τότε 17χρονος Λυκούργος, λέγοντας του να πάει προς την άλλη πλευρά και να κάνει για τελευταία φορά τον σταυρό του. Είχαν υπόψη τους τόσο ο ίδιος όσο και δύο άλλα ονόματα που αναφέρει, ότι οι Γερμανοί θα σκότωναν κάποιους με τα πολυβόλα.

Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι Γερμανοί είχαν συγκεντρώσει τον κόσμο απέναντι από το Παλλάδιο που ήταν ένα κενό μέρος σαν πλατεία, προκειμένου να εκτελέσουν κάποιους ως συνεργάτες των ανταρτών. Τότε ήταν καταλυτική η παρέμβαση του γιατρού δημάρχου Γιώργου Βουίτση που είχε σπουδάσει στην Γερμανία. Ο δήμαρχος έπεισε του Γερμανούς ότι οι Καστοριανοί ήταν φιλήσυχοι πολίτες και αν κάποιοι βοήθησαν του αντάρτες το έκαναν από φόβο διότι του απειλούσαν ότι, αν δεν συνεργάζονταν θα τους σκότωναν. Μάλιστα δε οι αντάρτες που ήταν κομμουνιστές είχαν κάνει και συλλήψεις Καστοριανών επειδή δεν ήθελαν να τους ακολουθήσουν στην κομμουνιστική τους ιδεολογία και άλλες παρόμοιες δικαιολογίες, με τις οποίες πείστηκαν οι Γερμανοί και έτσι γλύτωσαν από το εκτελεστικό απόσπασμα, χάριν στην παρέμβαση του δημάρχου.

Αυτά και πολλά άλλα αναφέρει ο φίλος μας ο Λυκούργος για τον βίο και την πολιτεία των δοσίλογων αυτών συνεργατών των Γερμανών οι οποίοι αποσκοπούσαν στον αφελληνισμό της Μακεδονίας για να προωθήσουν τα σχέδια τους.

Αγαπητέ συμπατριώτη Λυκούργε εμείς και άλλη φορά γράψαμε από αυτή εδώ την στήλη για του γείτονες μας στα Σκόπια, ότι συμπεριφέρονται σαν κάποιες γυναίκες που όταν παντρεύονται ενώ μπορούν να διατηρήσουν το επώνυμό τους, αυτές το ξεχνούν και προβάλουν το επώνυμο του άνδρα τους για λόγους σκοπιμότητας, όπως η πρώην σύζυγος τέως πρωθυπουργού μας, που ξέχασε το πατρικό της. Το να είσαι σλάβος δεν είναι κακό, καθότι και ο σλαβικός λαός έχει να επιδείξει πολλές αρετές και ικανότητες σε όλη του την πολιτισμική εξέλιξη. Τώρα αν οι Σκοπιανοί ντρέπονται να λένε ότι είναι σλάβοι όπως οι Τούρκοι που μετά τον Κεμάλ ισχυρίζονται ότι είναι απόγονοι των Χαιτών της Άριας φυλής και πολλά άλλα ανιστόρητα, παραποιώντας βάναυσα την ιστορία, θα τα πληρώσουν κάποτε καθότι το ψέμα έχει κοντά ποδάρια όπως λέει μια λαϊκή παροιμία.

Ελπίζουμε με το δημοσίευμα αυτό να ανταποκριθήκαμε στις προσδοκίες σου, να είσαι γερός να μας θυμάσαι και να μας έρθεις το καλοκαίρι.

(*) Η ΟΔΟΣ απάλειψε τα ονόματα από το 

κείμενο του «Στοχαστή» για αυτονόητους λόγους.