Δεν είναι σωστό να μονοπωλεί κανείς το αναγνωστικό του κοινό με τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά του. Από την άλλη μεριά κάθε φορά που γράφω κάτι, νιώθω ότι αφήνω πίσω μου ένα κενό. Σε προηγούμενο άρθρο μου για τον Γράμμο θέλησα να τονίσω την παρουσία του, την ύπαρξή του. Δεν πρόλαβα να διαβάσω 4-5 σχετικά βιβλία και βγήκαν μπροστά μου άλλα 10-15 και άπειρα κείμενα, από και για τους κατοίκους της περιοχής. Την Καστοριά και τα δραματικά γεγονότα του 1947-1949 και όχι μόνο. Πήγα αμέσως πιο πίσω 100-200 χρόνια. Ιστορία είναι αυτή, δεν την ξεκινάς όποτε θέλεις ούτε τελειώνει ξαφνικά.
Στην Χάρτα του Ρήγα Φεραίου (1796), σωστά το διαβάσατε, χίλια επτακόσια ενενήντα έξι, φαρδιά πλατιά σε Ελληνικότατα... Ελληνικά, αναγράφεται η οροσειρά του Γράμμου, ο Άγιος Νικόλαος και το μοναστήρι της Μαυριώτισσας, πάνω στη λίμνη της Καστοριάς, και η ίδια η Καστοριά. Από τότε και πολύ πιο πριν, διαφεντεύει η Ελλάδα τις γωνιές αυτές των συνόρων μας. Αρχαίες Ελληνικές Μακεδονικές επιγραφές στις υπώρειες του Γράμμου έχουν τελευταία βρεθεί σε ανασκαφές με εκατοντάδες λαξευμένα σε μάρμαρο ονόματα Ελλήνων Μακεδόνων, από το 150 μ.Χ. και πιο παλιά, που μας δείχνουν την συνεχή ιστορία της περιοχής. Δεν πάω πιο πίσω στο Βασίλειο των Ορεστιδών και την Νεολιθική Εποχή, αν και θα έπρεπε. Οι Φίλιπποι, οι Αλέξανδροι, οι Αριστοτέληδες σε αυτά τα μέρη μεγαλούργησαν. Οι Σλάβοι κατέβηκαν αιώνες αργότερα.
Πριν κλείσω την σύντομη αυτή δεύτερη εισαγωγή μου για τον Γράμμο μια υπενθύμιση. Μαζί με τον μεγάλο Έλληνα Ρήγα σκοτώθηκαν στο Βελιγράδι και οι αδελφοί Εμμανουήλ, 22 και 24 ετών παιδιά, ο ένας μάλιστα φοιτητής της Ιατρικής στη Βιέννη, με καταγωγή από την Καστοριά. Το αρχοντικό της οικογενείας τους έχει αναπαλαιωθεί και είναι σήμερα πολιτιστικό και λαογραφικό κέντρο στην παλιά πόλη της Καστοριάς. Αυτά για να μη ξεχνιόμαστε.
Τι να πρωτοπεί κανείς για την ιστορία του Γράμμου και την σημερινή πραγματικότητα. Χρειάζεσαι βαθιές αναπνοές όταν περπατάς εκεί και όχι μόνο για το υψόμετρο. Αν μαζεύεις νούμερα συγκλονίζεσαι για τις χιλιάδες νάρκες που είχαν «φυτευτεί» από τους αντάρτες του 1947-1949. Ψάχνεσαι, πού τις βρήκαν και γιατί. Ευτυχώς σήμερα έχει λήξει το κακό. Σου μένει μια πικρία. Το γιατί. Ας μαζέψουμε καλύτερα λουλούδια (αντί για νούμερα νεκρών) και ας παίξουμε με τα όμορφα δάση του Γράμμου, τις λίμνες και τα ποτάμια του. Χωρίς να ξεχνάμε, να αφήνουμε πάντα ένα δάφνινο στεφάνι στα στρατιωτικά νεκροταφεία της Καστοριάς, φτιαγμένα από τα θύματα του αγώνα του Εθνικού Στρατού να επικρατήσει και τελικά να νικήσει τους τότε εχθρούς του. Έχω μια καταπληκτική φωτογραφία του εαυτού μου, δέκα ετών παιδί, στα μνήματα αυτά, με τον δήμαρχο πατέρα Σαράντη Τσεμάνη, τον μητροπολίτη Καστοριάς Νικηφόρο, τον Φίλιππο Δραγούμη και άλλους. Δεν μιλάμε εδώ ούτε για διαδηλώσεις ούτε για απεργίες ούτε για σπασμένα μάρμαρα στην πλατεία Συντάγματος, ούτε για αγανακτισμένους, ούτε για διαφωνίες στην… Βουλή των Ελλήνων, αλλά για πόλεμο. Ένα αγώνα επιβίωσης. Για την Ελλάδα μας του τότε και όχι για μία ανεξάρτητη σοσιαλιστική σοβιετική δημοκρατία της «Μακεδονίας του Αιγαίου», τύπου… Τίτο, για να μη πω Στάλιν. Αυτά τελειώσανε. Κρίμα στους ανθρώπους που χάθηκαν τότε από λάθη της ηγεσίας τους κυρίως. Περνάν τα χρόνια, ειρηνεύει το παρελθόν, αλλά να μην το γεμίζουμε με «αγαλματίδια» και «μνημεία» της αντιπέρα όχθης, γιατί κάποιος μας τα χαρίζει, χωρίς ίχνος ντροπής και στοιχειώδη αυτοκριτική. Το είπαμε: ο Γράμμος θα είναι πάντα ένα ευαίσθητο ...οικοσύστημα για όλους. Θέλει μεγάλη προσοχή.
Πίσω όμως στα βουνά. Είχα γράψει κάποτε ότι πρωτοβρήκα εκεί πάνω ψηλά «ένα επίπεδο ανθρωπίνων σχέσεων ύψιστα χαμηλό και θλιμμένο, σε όσους είχαν επιζήσει των πολέμων, της σχεδόν μαζικής μετανάστευσης, της ανταλλαγής των πληθυσμών από την Μικρασιατική Καταστροφή (ακόμη το σκέπτομαι και θαυμάζω, αν και θάθελα να το συμπληρώσω το ιστορικό φιλμ της Μαρίας Ηλιού για την Σμύρνη). Πόσο λάθος είχα ή μάλλον πόσο διαφορετικά είναι σήμερα τα πράγματα στον Γράμμο. Πόσο οι άνθρωποι έχουν αλλάξει και ακόμη περισσότερο χωριά σαν τη Χρυσή και το Πεύκο, την Κοτύλη και την Διποταμία και μικροπόλεις σαν το Νεστόριο και το Άργος Ορεστικό ή και η ίδια η Καστοριά και τα περίχωρά της. Σφραγίζουν σήμερα την περιοχή, πολιτιστικοί σύλλογοι, μουσικές εκδηλώσεις, εκδρομείς και επισκέπτες κάθε είδους. Έχουν αρχίσει πολλοί να προσκυνούν τον νέο Γράμμο με τους δρόμους του και την αξιοπρέπειά του.
Πριν τελειώσω λίγα λόγια για το περίφημο πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης (ΠΕΣ) λίγο έξω από το Πεύκο (χωριό) στην καρδιά του Γράμμου. Τελείωσε σαν κτίριο μετά από πολλά χρόνια. Ο ξενώνας του θυμίζει φοιτητική στέγη και καλά κάνει. Το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων το διαφεντεύει. Όσους εμπιστεύτηκε η πολιτεία να διδάξουνε εκεί και να επιβλέψουν το συνεδριακό του κέντρο και τις φωτογραφικές του εκθέσεις, (που έμαθα ότι κάθε χρόνο θα ανανεώνονται), πρέπει να τους βοηθήσουμε. Δείχνουν άξιοι επιστήμονες. Τον ίδιο σεβασμό πρέπει να δείξουμε και στους πολιτικούς που είχαν την αρχική ιδέα.
Πήγα στο ΠΕΣ δυο-τρεις φορές. Το τι έχει δει το φως της δημοσιότητος μέχρι σήμερα για το ΠΕΣ δεν λέγεται. Τελευταία κάτι διορθώνεται και αυτό είναι καλό. Η αλήθεια είναι ότι σήμερα εκεί ανεμίζει η ελληνική σημαία. Ο χώρος πρέπει να προστατευθεί και να αναδειχθεί σαν ένα Κέντρο Μελέτης και Τουριστικής Ανάπτυξης του Γράμμου και του Εθνικού Δρυμού της περιοχής, παίρνοντας σαν πρότυπο αντίστοιχες προσπάθειες της Ευρώπης και της Αμερικής.
Τιμήστε τον Γράμμο. Σας έχει ανάγκη, αλλά πολύ περισσότερο τον έχετε ανάγκη εσείς. Έλληνες είμαστε όλοι. Ας δεσπόζει το βουνό αυτό στις συνειδήσεις όσων έχουν στοιχειώδη μνήμη και ασχολούνται με την ιστορία. Ας τον περπατούν οι φίλοι του και ας τον σκέπτονται. Γιατί σήμερα είμαστε ελεύθεροι χάρη σε αυτόν και τις θυσίες του κόσμου του.
Σχετικά κείμενα:
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΣΕΜΑΝΗ: Γράμμος Ι
ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΣΕΜΑΝΗ: Σλήμνιτσα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.