Θυμήθηκα εκείνη τη φορά που κάποιος άλλος τα είπε «αναλώσιμα». Ακριβώς όπως τα χαρτιά και τα μολύβια, που ξοδεύονται και τελειώνουν μέσα σε λίγο καιρό. Έτσι ακριβώς. Ήταν λόγια που ποτέ δεν έληξαν μέσα μου, παρέμειναν ανοιχτά για πάντα, θυμίζοντάς μου πόσο τρομακτικά πράγματα μπορεί κανείς να πει, χωρίς να δαγκώνει τα χείλη του και χωρίς να διστάζει.
Πρόκειται για λόγια πολύ σκληρά για να λέγονται για ανθρώπους, πολύ σκληρότερα όταν αναφέρονται σε παιδιά. Αλλά ευτυχώς που μέσα μου έχουν γραφτεί με ανεξίτηλα γράμματα άλλες κουβέντες, αντίθετες, αυτές που σημάδεψαν τη δασκαλίστικη ψυχή μου για πάντα και με καθόρισαν σ’ αυτόν τον υπέρτατο ρόλο που τάχθηκα και παλεύω να υπηρετώ όσο καλύτερα μπορώ και κάνοντας τα λιγότερα λάθη:
«Εσείς μπορείτε να καταστρέψετε μια ολόκληρη γενιά» ήταν η πρώτη κουβέντα του αγαπημένου μου Δασκάλου, του κ. Δεληκωσταντή, με την οποία «συστήθηκε» στους δασκάλους-μαθητές του στην πρώτη μας επαφή. Η άλλη, που επίσης με σημάδεψε, ήταν άλλου μας δασκάλου, του κ. Φυσικούδη, με την οποία και αυτός μας συστηνόταν: «Συνάδελφοι, μην τους βασανίζετε τους μαθητές σας. Ποιος ξέρει τι τους περιμένει όταν μεγαλώσουν. Αφήστε τους, λοιπόν, να χαρούν τα παιδικά τους χρόνια», μας είπε, εννοώντας βεβαίως να τους μάθουμε γράμματα, αλλά όχι καταδυναστεύοντάς τους, βασανίζοντάς τους.
Γιατί, ναι, όσοι ζουν κοντά σε παιδιά έχουν δει αρκετά από αυτά να βασανίζονται πραγματικά από το άγχος και την πίεση που τους ασκούν πολλές φορές αυτοί που τους αγαπούν (ή που θα ‘πρεπε να τους αγαπούν) περισσότερο. Κι είναι κοινό μυστικό πως υπάρχουν παιδιά που χάνουν τα μαλλάκια τους ή κάνουν εμετούς εξαιτίας της αφόρητης πίεσης του σχολείου επάνω τους, μιας πίεσης που τα παιδιά δεν μπορούν να αντέξουν, ενώ αυτοί που την προκαλούν με τις πολλές για την τρυφερή ηλικία τους απαιτήσεις συχνά δεν καταλαβαίνουν και συνεχίζουν απτόητοι να τα βασανίζουν.
Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο διαλέγω να σας πω πως, όπως εσείς τουλάχιστον έχετε καταλάβει ήδη, τη φετινή μέρα του παιδιού δε θα μιλήσω για παιδιά που ζητιανεύουν επειδή κάποιοι μεγάλοι τα βάζουν να το κάνουν, δε θα μιλήσω ούτε για παιδιά που αναγκάζονται να δουλεύουν αντί να πηγαίνουν σχολείο ούτε για παιδιά των φαναριών ούτε για παραμελημένα παιδιά. Αντιθέτως θα μιλήσω για παιδιά κοντινά μας, δικά μας, που μεγαλώνουν με λαθεμένο τρόπο από γονείς που πιστεύουν πως τα μεγαλώνουν σωστά. Παιδιά που τους επιβάλλεται…
…το ανελέητο κυνηγητό της γνώσης*, που πολλές φορές ξεπερνάει τις φυσικές δυνατότητές τους Και μπορεί οι γονείς να είναι πεπεισμένοι πως αυτό το κυνηγητό είναι απαραίτητο γιατί τα παιδιά τους πρέπει να μπορούν να ανταγωνιστούν τους άλλους, όταν θα ‘ρθει η ώρα της επαγγελματικής τους αποκατάστασης, αλλά αυτό δυστυχώς τους τυφλώνει και δεν μπορούν να δουν τι ταιριάζει στο παιδί τους, τι το αγχώνει, τι το βασανίζει. Έτσι, μπουκώνοντας όλα και ολόκληρα τ’ απογεύματά τους με πάσης φύσεως δραστηριότητες έχει γίνει κανόνας τα σημερινά παιδιά να μην έχουν στη διάθεσή τους το πολύτιμο κι απαραίτητο αγαθό που λέγεται «ελεύθερος χρόνος». Καμιά φορά μάλιστα δίνεται η εντύπωση πως αυτός είναι ο κυριότερος στόχος: να μη μείνει καθόλου ελεύθερος χρόνος στα παιδιά απλώς γιατί οι γονείς δυσκολεύονται να τον διαχειριστούν, να τον αξιοποιήσουν δημιουργικά. Γι’ αυτό και, όσα χρόνια κι αν περάσουν, δεν πρόκειται να ξεχάσω το μικρό Παναγιώτη που λάτρευε το σκάκι εξαιτίας του πατέρα του, την Όλγα που είχε μάθει από πολύ νωρίς τη Γεωγραφία της Ελλάδας, παίζοντας σχετικό επιτραπέζιο παιχνίδι, τη Μαρκέλλα που την είχε και αυτή μάθει, γιατί αποκοιμιόταν με το χάρτη της Ελλάδας στα χέρια της, τα παιδιά που ήξεραν νε το νι και το σίγμα την ελληνική μυθολογία, τον Ηλία που άθελά του είχε απομνημονεύσει τα ποιήματα για τα ζώα τόσες φορές που είχε διαβάσει το βιβλίο, τη Νάντια που με κατέπληξε λέγοντάς μου απέξω μιαν ολόκληρη παράγραφο για την Αλήθεια, από ένα βιβλίο που είχε διαβάσει πριν από χρόνια και δε θυμόταν ποιο ήταν,…
Άθελά μου είπα μια λέξη απαγορευμένη για κάποιους γονείς, τη λέξη «παιχνίδι». Μιλώ για τους γονείς που δεν πιστεύουν στην ανάγκη που νιώθει κάθε παιδί ανεξαιρέτως να παίξει. Και το εμποδίζουν, θεωρώντας το χρόνο του παιχνιδιού χαμένο ή σχεδόν χαμένο. Κι είναι να λυπάται κανείς προπαντός τα παιδιά, αλλά και τους γονείς που κάνουν αυτό το φριχτό λάθος σε βάρος των παιδιών τους, που τα καταδικάζουν να μεγαλώσουν χωρίς να έχουν ζήσει την παιδική τους ηλικία. Κι ας είναι αυτή ο παράδεισος στη ζωή κάθε ανθρώπου, ο παράδεισος στον οποίο καταφεύγουμε όλοι μας όταν αντιμετωπίζουμε τα δύσκολα.
Και καθώς είναι αυτή η περίοδος που τα παιδιά μας χρειάζονται τους γονείς τους περισσότερο, είναι και η δυσκολότερη για τους γονείς, που συχνά φανερώνουν πως ναι μεν θέλουν παιδιά, αλλά θέλουν επίσης αυτά να μεγαλώνουν άκοπα, να τους ενοχλούν και να τους απασχολούν από λίγο έως καθόλου. Οπότε, αναθέτουν τα βλαστάρια τους στις χειρότερες νταντάδες που υπάρχουν: στη χάλια τηλεόραση που διαθέτουμε, στο διαδίκτυο, όπου σεργιανούν ανεξέλεγκτα, στο facebook, που σύμφωνα με τη γνώμη των ειδικών επιτρέπεται μετά τα 13, στην απεριόριστη θέαση αμφίβολης ποιότητας ταινιών σε dvd , και, γενικώς, τα επιτρέπουν να κάνουν ό,τι θέλουν χωρίς να το αξιολογούν οι ίδιοι και χωρίς να τα ελέγχουν.
Εδώ έχουμε να κάνουμε με τους πολλούς γονείς της εποχής μας που μεγαλώνουν τα παιδιά τους χωρίς να τους βάζουν κανένα όριο**. Αυτή η τάση τους έγινε η αιτία να γραφτούν όλα αυτά τα βιβλία που απευθύνονται στους γονείς με θέμα τα όρια και την αναγκαιότητά τους στη ζωή των παιδιών τους. Και μένουμε εμείς με την απορία γιατί έχει γίνει πια απαραίτητο να γράφονται ολόκληρα βιβλία για πράγματα που για τους δικούς μας γονείς ήταν τελείως αυτονόητα. Και πόσες πιθανότητες υπάρχουν να αφιερώσει χρόνο να διαβάσει τόσες σελίδες ένας γονιός που δεν αφιέρωσε ποτέ χρόνο να σκεφτεί, να ζυγίσει τα αποτελέσματα της άνευ ορίων ανατροφής που δίνει στο παιδί του, να αναθεωρήσει, να αλλάξει ρότα. Και άραγε προλαβαίνει να διαβάσει και να εφαρμόσει στη συνέχεια; Προλαβαίνει;;
Φτάνουμε λοιπόν και πάλι στα αυτονόητα. Στα αυτονόητα που στην εποχή μας έχουν καταργηθεί και μετά την κατάργησή τους έχουν γίνει ζητούμενα. Εδώ την έχουμε πάθει και την πληρώνουμε όλοι. Γιατί όσα χρόνια κι αν περάσουν δε θα πάψει ποτέ να ισχύουν αυτονόητα όπως το «Δεν ξέρω τίποτε άλλο για το οποίο κάθε λογικός άνθρωπος θα έπρεπε να ενδιαφέρεται περισσότερο παρά για το πώς το παιδί του θα γίνει ο πιο καλός άνθρωπος» (Πλάτων) ή πως «Το να παρέχει κανείς ευκολίες και διευκολύνσεις στην αγωγή των παιδιών δε συνιστά πρόοδο, αλλά οπισθοδρόμηση, αφού δημιουργεί ανθρώπους δειλούς, που δεν ξέρουν τι θα πει αγώνας!» (Ντοστογιέφσκι) ή…
Εδώ λοιπόν που έχουμε φτάσει τρομάζει η διαπίστωση πως η οικογένεια και στην Ελλάδα περνά τη δική της κρίση. Το βλέπουμε πια καθαρά στα ίδια τα παιδιά. Αυτό έχει αρχίσει να κάνει πολλούς ν’ αναρωτιούνται πια φωναχτά και τελείως ωμά «Σε τι είδους παιδιά θ’ αφήσουμε τον κόσμο;» ή να δηλώνουν «Δύσκολο να μην αναρωτηθεί κανείς όχι σε τι κόσμο φέρνουμε τα παιδιά μας (ένα αιώνιο και άλλο τόσο κούφιο στερεότυπο), αλλά τι κόσμος είναι αυτός που μετατρέπει τα παιδιά σε δημόσιο κίνδυνο. Τα παιδιά τα δικά μας, τα κατά συνθήκη «καλά», όχι τα ξένα, τα άλλα».
Η απάντηση είναι πια φανερή. Απλώς λέγεται με πολλούς τρόπους. Από τον πλέον ανορθόδοξο του συγγραφέα Γ. Διαλεγμένου, που προτείνει μόλις γεννιέται ένα παιδί να σκοτώνουμε αμέσως τους γονείς του για να μην προλάβουν να το κάνουν σαν τα μούτρα τους και το παιδί να εκπαιδεύεται σε κάποιο ίδρυμα (ακραία διατύπωση, αλλά η ουσία μετράει) ως το υπέροχα διατυπωμένο μήνυμα της Συμβουλευτικής Επιτροπής για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας στην οικογένεια, που λέει:
«Όταν νόμιζες ότι δεν κοιτούσα, σε είδα να φτιάχνεις για μένα το αγαπημένο μου γλυκό και έμαθα ότι μικρά πράγματα έχουν ξεχωριστή σημασία στη ζωή.
Όταν νόμιζες ότι δεν σε κοιτούσα, σε παρακολουθούσα και έμαθα τα περισσότερα «μαθήματα ζωής», εφόδια για να γίνω καλύτερο και παραγωγικότερο άτομο όταν μεγαλώσω.
Όταν νόμιζες ότι δεν κοιτούσα, σε είδα να κρεμάς τη ζωγραφιά μου στο ψυγείο και αμέσως ήθελα να ζωγραφίσω την επόμενη.
Όταν νόμιζες ότι δεν κοιτούσα, σε είδα να φτιάχνεις φαγητό για κάποιο φίλο που ήταν άρρωστος και έμαθα ότι όλοι μας πρέπει να νοιαζόμαστε και να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον.
Όταν νόμιζες ότι δεν κοιτούσα, σε είδα να φροντίζεις το σπίτι και όσους ζούμε σ’ αυτό και έμαθα ότι πρέπει να εκτιμάμε ό,τι μας προσφέρεται.
Όταν νόμιζες ότι δεν κοιτούσα, σε είδα να φροντίζεις ένα αδέσποτο γατάκι και έμαθα ότι είναι καλό να είσαι ευγενικός με τα ζώα.
Όταν νόμιζες ότι δεν κοιτούσα, ένιωσα ότι νοιαζόσουν και ήθελα να γίνω ακόμα καλύτερος.
Όταν νόμιζες ότι δεν κοιτούσα, σε είδα να κλαις και έμαθα ότι κάποια πράγματα στη ζωή πληγώνουν, αλλά έχεις δικαίωμα να είσαι στεναχωρημένος.
Όταν νόμιζες ότι δεν κοιτούσα, σε είδα να αναλαμβάνεις τις ευθύνες ακόμη και όταν οι καταστάσεις ήταν δύσκολες και άμαθα ότι πρέπει να είμαι υπεύθυνο άτομο».
Με άλλα λόγια: «Όποιος δίνει καλή συμβουλή χτίζει με το ένα χέρι, όποιος δίνει καλή συμβουλή και καλό παράδειγμα χτίζει και με τα δύο χέρια, όποιος όμως δίνει καλή συμβουλή και κακό παράδειγμα με το ένα χέρι χτίζει και με το άλλο γκρεμίζει». Γιατί αυτό είναι που λείπει από την εποχή μας: το καλό παράδειγμα. Από αυτό δυστυχώς πάσχει και η εποχή μας κι εμείς οι ίδιοι.
Στην Ουρανία Μπάγγου,
που τόσο πολύ πιστεύει στη δύναμη που έχει ο δάσκαλος
να αλλάξει τον κόσμο, μέσ’ από τα παιδιά του…
* «Αυτό που θέλουμε να δώσουμε είναι το παιδί να κυνηγά τη γνώση και όχι η γνώση το παιδί.»
* « Ίσως τελικά αυτά που η «επιστήμη» κρίνει ως άχρηστα και περιττά και πολλοί δάσκαλοι εξακολουθούν και σήμερα ακόμα (ιδίως σήμερα) να μην τα διδάσκουν, να είναι τα πιο σπουδαία και τα πιο απαραίτητα.» Κ. Δεληκωσταντής
** «Ο σίγουρος τρόπος για να κάνεις δυστυχισμένο το παιδί σου είναι να του ικανοποιείς όλες του τις επιθυμίες.»
** «Η κατάρρευση της γονεϊκής αυθεντίας, που κακώς επιδοκιμάζεται ως υπέρβαση του αυταρχισμού, είναι μια κίνηση πλήρους αντιστροφής, όπου, ενώ τα παιδιά δεν αντιμετωπίζουν απαγορεύσεις, οι ενήλικοι στερούνται την ελευθερία τους.»
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.