25.6.14

ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ: Πρόκληση και ανταπόκριση




Ο άγγλος ιστορικός Arnold Toynbee, ένας από τούς μεγαλύτερους ιστορικούς του μεσοπολέμου, στο περισπούδαστο δωδεκάτομο πόνημά του «Σπουδή της Ιστορίας»(1) περιγράφει και αναλύει την γέννηση και εξέλιξη των διαφόρων πολιτισμών, τα αίτια και τις συνθήκες για να αναπτυχθεί ένας πολιτισμός(2) και τους λόγους για τους οποίους διακρίνονται οι πολιτισμοί αυτοί ο ένας του άλλου. Κεντρική ιδέα της σκέψης του Toynbee , που διατρέχει το όλον τού έργου του αυτού(3), είναι ότι οι διάφοροι πολιτισμοί, από την αρχαιότητα και εντεύθεν γεννήθηκαν και αναπτύχθηκαν ως μια παρόρμηση ανταπόκρισης διαφόρων προκλήσεων που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν οι διάφορες κοινωνίες. Τις παρορμήσεις, ως ανταποκρίσεις προκλήσεων τις διακρίνει ως:
-Πρόκληση του περιβάλλοντος (κλιματολογικές μεταβολές - πλημμύρες, ξηρασία κλπ).
-Παρόρμηση νέου εδάφους (κατάκτηση ή εξερεύνηση π.χ. η κατάκτηση της Δύσεως στην Αμερική)
-Παρόρμηση των πραγμάτων (π, χ, ανταπόκριση μετά μια καταστροφή)
-Παρόρμηση των πιέσεων (πιέσεις των παραμεθορίων περιοχών από ξένα φύλα, ή εισροή πλήθους μεταναστών)
-Παρόρμηση τιμωριών (εξέγερση δούλων ή ανάπτυξη δραστηριοτήτων και ανέλιξη καταπιεσμένων μειονοτήτων όπως π.χ. οι Φαναριώτες στην Οθωμανική αυτοκρατορία)

Το πως αντιδρά μια κοινωνική ομάδα σε μια πρόκληση π.χ. σε μια κλιματολογική αλλαγή το αναλύει με το παράδειγμα της αναπτύξεως των Αιγυπτιακού και Σουμεριακού πολιτισμών. Μετά την εποχή των παγετώνων παρατηρήθηκε μια περίοδος ξηρασίας στην Αφρικανική Ήπειρο. Ο πληθυσμός αντέδρασε στην πρόκληση αυτή της ξηρασίας με τρείς τρόπους. Μια ομάδα παρέμεινε αδρανής στην περιοχή και χάθηκε, μία άλλη μετανάστευσε προς Νότο, προς την περιοχή του Σουδάν και νοτιότερα, και διαβιούν μέχρι σήμερα ως νομάδες, κυρίως κτηνοτρόφοι, και μια άλλη ομάδα αντέδρασε δημιουργικά στην πρόκληση, προσπάθησε και βρήκε λύση να αντιμετωπίσει το πρόβλημα με την δημιουργία αρδευτικών έργων στον Νείλο και την καλλιέργεια του πέριξ εδάφους, και ανέπτυξαν τον περίφημο Αιγυπτιακό πολιτισμό. Το ίδιο συνέβηκε στην περιοχή της Μεσοποταμίας με τον Σουμεριακό πολιτισμό.

Ίδιος είναι, λίγο-πολύ, ο τρόπος ανταπόκρισης μιας κοινωνίας σε μια πρόκληση, όπως οι ανωτέρω αναφερόμενες. Μια ομάδα παραμένει αδρανής και χάνεται, μια άλλη ομάδα αποφεύγει την πρόκληση με μετανάστευση και μια τρίτη ομάδα δημιουργική και δραστήρια αντιμετωπίζει την πρόκληση και σχεδόν πάντοτε πετυχαίνει να την τιθασεύσει.

Προκλήσεις δεν αντιμετωπίζουν μόνο οι κοινωνίες, τα έθνη και τα κράτη αλλά και όλα τα έμβια όντα. Εμείς οι άνθρωποι π.χ. από την γέννησή μας μέχρι του θανάτου μας αντιμετωπίζουμε συνεχώς προκλήσεις και καλούμαστε να τις αντιμετωπίσουμε.

Το ελληνικό κράτος από της συστάσεώς του αντιμετώπισε διάφορες και διαφορετικές προκλήσεις και άλλες μεν απέτυχε να τις αντιμετωπίσει επιτυχώς και άλλες τις αντιμετώπισε με επιτυχία. Ενδεικτικά αναφέρω ότι, ως επιτυχημένη ανταπόκριση πρέπει να θεωρηθεί η πρόκληση της αποκαταστάσεως και ενσωματώσεως στον εθνικό κορμό των αδελφών μας προσφύγων μετά την Μικρασιατική καταστροφή και την ανταλλαγή των πληθυσμών (παρόρμηση των πληγμάτων) με επιτυχία αντιμετωπίσαμε επίσης την πρόκληση του πολέμου του 1940-41(4) ανεπιτυχής, κατά την γνώμη μου, ήταν η πρόκληση της ανορθώσεως και ανοικοδόμησης του κράτους μετά την λήξη του πολέμου και της ξένης κατοχής. Αντί να δράσουμε δημιουργικά με ομόνοια, σύμπνοια και αίσθημα ευθύνης για να εξαλείψουμε τα δεινά του πολέμου και της κατοχής, μάς κατέλαβε η διχόνοια (το προπατορικό και διαχρονικό ελάττωμα της ελληνικής φυλής), και με την ανταρσία του κομμουνιστικού κόμματος πέσαμε στην δίνη ενός εμφυλίου και αιματηρού πολέμου ο οποίος επισώρευσε περισσότερα δεινά και καταστροφές στην χώρα μας από τον πόλεμο και την ξένη κατοχή και δίχασε την κοινωνία ̇ δυστυχώς κατάλοιπα του διχασμού υφίστανται μέχρι σήμερα στην κοινωνία μας.

Και στην πιο σύγχρονη χρονική περίοδο κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε διάφορες προκλήσεις όπως είναι π.χ. η πρόκληση της παγκοσμιοποιήσεως, της ένταξης της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην ζώνη του κοινού νομίσματος του Ευρώ. Νομίζω ότι η ανταπόκριση της κοινωνίας μας και του πολιτικού μας κόσμου στις προκλήσεις αυτές (πλην μιας πολύ μικρής μειοψηφίας) ήταν θετική και επιτυχημένη (αν και εικονική και όχι πραγματική) μέχρι το 1908, Όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση στις ΗΠΑ επεκτάθηκε κατόπιν και στις άλλες χώρες και έπληξε και την χώρα μας.

Η οικονομική κρίση στη χώρα μας, εκτός τής καθαρά οικονομικής της υπόστασης, έφερε στην επιφάνεια την παθογένεια πολλών αμαρτημάτων τής κοινωνίας μας ̇ του σαθρού πολιτικού μας συστήματος της κομματοκρατίας και των πελατειακών σχέσεων, της εκτεταμένης διαπλοκής και διαφθοράς πολιτικών και οικονομικής ολιγαρχίας, την ασύστολη διασπάθιση και δήωση του εθνικού πλούτου, τα τρομερά ελλείμματα των βασικών κοινωνικών αγαθών όπως η παιδεία και η υγεία, μια λίαν υπερτροφική και ανίκανη δημόσια διοίκηση η οποία αντί να υπηρετεί και να εργάζεται για το καλό της κοινωνίας, αντέστρεψε τα πράγματα και, με τα προνόμια που απέκτησε, μετέτρεψε την κοινωνία σε υπηρέτη της (απόδειξη πως συμπεριφέρονται οι δημόσιοι λειτουργοί στους πολίτες), και άλλα πολλά στραβά, ων ουκ έστι αριθμός.

Η ανωτέρω παθογένεια της κοινωνίας μας που λόγω της οικονομικής κρίσεως ήλθε στην επιφάνεια και έδειξε ότι η προ της κρίσεως ευμάρεια και ο τρόπος ζωής ήταν μια εικονική πραγματικότητα, αποτελεί ήδη μια μεγάλη πρόκληση, πιθανώς μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετώπισε ποτέ η κοινωνία μας, και αποτελεί ταυτόχρονα και μια παρόρμηση να ανταποκριθούμε στην πρόκληση αυτή.

Ο τρόπος με τον οποίο θα ανταποκριθούμε και αντιμετωπίσουμε την πρόκληση αυτή εξαρτάται απολύτως από εμάς και από αυτήν θα εξαρτηθεί, πιθανώς, και η επιβίωσή μας, ακόμη και η ύπαρξή μας όχι μόνον ως κράτος αλλά και ως έθνος και φυλή. Είναι πολλά τα παραδείγματα λαών οι οποίοι δεν ανταποκρίθηκαν όπως έπρεπε σε παρόμοιες προκλήσεις του καιρού, η κοινωνία τους βρίσκονταν σε μια, λίγο-πολύ, παρόμοια με την τωρινή δική μας κοινωνική κατάπτωση, οι οποίοι χάθηκαν από το προσκήνιο της Ιστορίας. Γι’ αυτό πρέπει εμείς να αντιδράσουμε δυναμικά και με γνώμονα την σωφροσύνη και με μόνο και μοναδικό μέλημά μας το γενικό καλό της χώρας μας και του λαού μας, ώστε να αποφύγουμε ένα δυνατόν απευκταίο κακό.

Τηρουμένων των αναλογιών, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τις τωρινές συνθήκες, που διαμορφώθηκαν στον κόσμο - παγκοσμιοποίηση, τεχνολογία, ευχέρεια της επικοινωνίας, το διεθνές εμπόριο και τόσα άλλα, καθώς επίσης και η τάση να συστήνονται συνασπισμοί κρατών για την καλύτερη και προσφορότερη ανταπόκριση και χρησιμοποίηση των συνθηκών αυτών για το καλό των πληθυσμών τους - καλούμαστε να ανταποκριθούμε, ως λαός, στην νέα και πολύ σοβαρή αυτή πρόκληση της κοινωνίας μας με έναν από τους τρείς τρόπους που περιγράφει ο Toynbee , τηρουμένων πάντοτε των αναλογιών.

Από τους τρεις τρόπους που περιγράφει ο Toynbee , ο ένας απ’ αυτούς, της μετανάστευσης ή φυγής από το πρόβλημα, έτσι κι αλλιώς δεν είναι λύση και απορρίπτεται απομένουν οι άλλοι δύο τρόποι, να παραμείνουν τα πράγματα όπως ήταν και είναι, ή να αντιδράσει ενεργητικά η κοινωνία, να αλλάξει προς το καλύτερο τα πράγματα, βρίσκοντας και εφαρμόζοντας τακτικές υπέρβασης και διόρθωσης των παθογενειών της κοινωνίας.

Δυστυχώς στην πατρίδα μας υπάρχουν πολιτικά κόμματα και ομάδες συμπολιτών μας που πρόσκεινται, προπαγανδίζουν και υπόσχονται, ότι θα ανταποκριθούμε στην κρίση, οι μεν με την μία λύση του προβλήματος και η άλλη με την άλλη. Οι μεν είναι η ομάδα των αυτοαποκαλούμενων αντιμνημονιακών και οι της αντιπολίτευσης και οι δε, η άλλη ομάδα, αυτή η οποία πρεσβεύει ότι πρέπει να προχωρήσουμε μπροστά και να αλλάξουμε τα πάντα και η οποία κυβερνάει την χώρα.

Με το να παραμείνουμε στα αυτά, να μην αλλάξουμε τίποτα από το σαθρό σύστημα, που μας έφερε στην κατάσταση της κρίσεως, να συνεχίσουμε να ζούμε με την ψευδαίσθηση ότι όλα θα γίνουν όπως ήταν πριν, να πάμε ακόμη πιο πίσω, στην έξοδό μας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την επιστροφή στο νόμισμα της δραχμής, είναι αυτά που επαγγέλλονται οι της πρώτης ομάδος, και δυστυχώς έχουν και ευήκοων ους σε μεγάλη μερίδα του πληθυσμού μας, είναι, κατά την γνώμη μου, μια λανθασμένη αντιμετώπιση του προβλήματος˙ από την άλλη μεριά η χωρίς σκέψη και φρόνηση και χωρίς να ληφθεί υπ’ όψιν η ψυχοσύνθεση του λαού μας και η ιδιαιτερότητα μας, καθώς και η επιδίωξη ευρέσεως λύσεων ξένων προτύπων, λόγω της κακής συνήθειάς μας να μιμούμαστε κάθε τι ξένο και να το θεωρούμε καλύτερο των δικών μας, είναι και αυτή μια λανθασμένη αντιμετώπιση και δεν αποτελεί την ιδανικότερη λύση.

Είναι τόσα πολλά που πρέπει να αλλάξουν και να διορθωθούν, τα οποία πρέπει να γίνουν με την βοήθεια βεβαίως και των ξένων, με την συμμετοχή μας στην μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια, αλλά όλα εξαρτώνται από εμάς ̇ το κυριότερο είναι να αλλάξουμε νοοτροπία, να καταργήσουμε και αποβάλουμε το σαθρό πελατειακό σύστημα και την κομματοκρατία, να εκσυγχρονίσουμε το κράτος με μια μικρότερη και πλέον αποδοτική κρατική μηχανή και μια δημοσιοϋπαλληλία που να προσφέρει πραγματικό έργο. Και το κυριότερο να σοβαρευθούμε. Δυστυχώς και στην ομάδα, που επαγγέλλεται την διόρθωση των αμαρτημάτων του παρελθόντος, τα οποία παρεμπιπτόντως πρέπει να λεχθεί ότι αυτή τα δημιούργησε, υπάρχουν πρόσωπα, και επί μέρους ομάδες, ακόμη και ανώτερα κυβερνητικά στελέχη, τα οποία ενώ έχουν προσυπογράψει αναγκαίες ενέργειες και μεταρρυθμίσεις, που πρέπει άμεσα να εκτελεσθούν, κωλυσιεργούν στην υλοποίησή τους με την έκδοση διαφόρων εγκυκλίων και λοιπών ενεργειών γιατί δεν έχουν αποβάλει την παλαιά μικροπολιτική νοοτροπία της ιδιοτέλειας, της συναλλαγής και της μόνης τους μέριμνας πως θα διατηρήσουν τις πελατειακές τους σχέσεις με τους ψηφοφόρους τους για να ξαναεκλεγούν και συνεχίσουν να απολαμβάνουν τα διάφορα προνόμια της βουλευτικής τους ιδιότητας.

Θέλω να πιστεύω (υπογραμμίζω το θέλω γιατί δεν το πιστεύω) ότι και οι δύο ομάδες εμφορούνται από αγνά πατριωτικά αισθήματα και ενδιαφέρονται πραγματικά για το καλό του τόπου και την ευημερία του λαού και όχι από τα ιδιοτελή ατομικά ή κομματικά συμφέροντα. Η επιδίωξη του σκοπού δεν πρέπει, επ’ ουδενί λόγω, να παρεμποδισθεί από το λεγόμενο πολιτικό κόστος το οποίο, για μένα, αποτελεί εσχάτη προδοσία καθ’ όσον βάζει το ίδιον ή κομματικό συμφέρον υπεράνω του γενικού συμφέροντος της όλης κοινωνίας.

Ζούμε σε μια εποχή ρευστή, ραγδαίων εξελίξεων, αναταραχών στην περιοχή μας και υποβόσκουσας διαμάχης των μεγάλων δυνάμεων και είναι, αν όχι τι άλλο, ανόητο να νομίζουμε ότι μπορούμε να πορευτούμε μόνοι μας στον κόσμο. Όλοι οι λαοί επιδιώκουν και να προσπαθούν ενταχθούν σε ένα μεγάλο συνασπισμό Κρατών ώστε από κοινού να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της εποχής. (Πρόσφατο παράδειγμα η Ουκρανία που ο λαός της έφθασε στα όρια εμφυλίου συρράξεως για να ενταχθεί σε έναν συνασπισμό κρατών, των μεν της Ρωσίας και των δε της Ευρωπαϊκής Ενώσεως).

Ο λαός μας γνωρίζει πολύ καλά ήδη τις παθογένειες της κοινωνίας μας, γνωρίζει επίσης, πολύ καλά, τους υπαίτιους της κρίσης και των παθογενειών της κοινωνίας και το μόνο που θέλει είναι να βγούμε από την κρίση, να εξυγιάνουμε και αναδιοργανώσουμε το κράτος, να το κάνουμε κράτος σύγχρονο, κράτος δικαίου. Αυτό θέλει η κοινωνία και δεν την ενδιαφέρει ο τρόπος που θα επιτευχθεί αυτό ̇ οι προβαλλόμενες λύσεις από τις δύο πάρα πάνω αναφερόμενες ομάδες δεν απηχούν, κατά την γνώμη μου, τις επιθυμίες του λαού αλλά τις επιθυμίες και προθέσεις των αρχηγών των διαφόρων πολιτικών κομμάτων και κομματιδίων, τα οποία φυτρώνουν, σαν τα ραδίκια, τελευταίως στην χώρα μας. Όλοι αυτοί τα προκαλούν για ίδιον συμφέρον και το μόνο που επιδιώκουν είναι η προβολή τους, η ανάρρησή τους σε αξιώματα ώστε να δηώσουν το κράτος και όχι η εξυγίανση αυτού, γι’ αυτό και αντιδρούν στην αλλαγή και τον εκσυγχρονισμό του, σχεδόν όλοι, είτε ανήκουν στους λεγόμενους αντιμνημονιακούς και αντιπολιτευόμενους, είτε ακόμη και σ’ αυτούς που ανήκουν στα κυβερνώντα κόμματα. Τα γνωμικά: ¨Δεν βάζουμε κρασί σε παληό βαρέλι¨ καθώς και το άλλο ¨δεν μπορούν να διορθώσουν τα κακώς κείμενα αυτοί που τα προκάλεσαν¨, πρέπει να το έχουμε πάντοτε υπ’ όψιν.

Εάν θέλουμε να εξυγιάνουμε το κράτος και να το καταστήσουμε σύγχρονο, ευρωπαϊκό, και πραγματικά δημοκρατικό πρέπει να αλλάξουμε, εκ βάθρων, το πολιτικό μας σύστημα, και ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι να απαλλαγούμε απ’ όλους τους παλαιούς πολιτικούς και να καλέσουμε, με την ψήφο μας και με δημοκρατικό τρόπο, νέους ανθρώπους, αδιάφθορους, με σύγχρονες αντιλήψεις, γνώστες της κοινωνίας (ανθρώπους που δούλεψαν στην ζωή τους και όχι κομματικούς κηφήνες), διατεθειμένους να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στη κοινωνία ανιδιοτελώς, και να τους αναθέσουμε τις ευθύνες της διακυβέρνησης της χώρας και τον εκσυγχρονισμό της.
Εάν δεν γίνει κάτι τέτοιο πολύ φοβούμαι ότι θα χάσουμε την ευκαιρία που μας παρέχει η πρόκληση της κρίσης ως παρόρμηση αντίδρασης σ’ αυτήν με όλες τις συνέπειες που θα έχει αυτό στην χώρα και την κοινωνία μας και εν γένει στον ελληνισμό. Εύχομαι ολόψυχα να σοβαρευθούμε, επι τέλους, και να αποφύγουμε μια τέτοια κατάληξη.


1. Την επιτομή του από τον D . C . Somervell την μετέφρασε στα ελληνικά ο Ν. Παπαρρόδου, εκδόθηκε εκδοτικό Οικο Αφοι Συρόπουλοι & Κ. Κουμουντουρέας το 1962.
2. Κατά έναν ορισμό, Πολιτισμός είναι: το σύνολο των υλικών, πνευματικών, τεχνικών επιτευγμάτων και επιδόσεων, που είναι αποτέλεσμα των δημιουργικών δυνάμεων και των ικανοτήτων του ανθρώπου
3. Ενα άλλο, επίσης αξιόλογο έργο του Toynbee είναι ¨Οι Έλληνες και η Κληρονομίες τους¨, μετάφραση στην ελληνική Νίκου Γιανναδάκη, εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα 1992.
4. Η επιτυχία της ανταπόκρισης στις προκλήσεις αυτές οφείλετο, κατά πολύ, στην ομόνοια της κοινωνίας, κατά τις περιόδους εκείνες, και την ισχυρή και σώφρονα ηγεσία των Ελευθερίου Βενιζέλου και Ιωάννου Μεταξά αντιστοίχως.



Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 13 Μαρτίου 2014, αρ. φύλλου 731


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ