3.6.14

ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΤΣΕΜΑΝΗ: Ουκρανία


ΟΔΟΣ 13 Μαρτίου 2014 | 731

Η ΟΥΚΡΑΝΙΑ είναι δίπλα μας. Η Κριμαία ακόμα πιο δίπλα. Μια δυο ώρες με αεροπλάνο πιο μακρυά από την Αθήνα. Ας αγκαλιάσουμε με τη φαντασία μας και τις ιστορικές μας γνώσεις ολόκληρη τη σημερινή Ουκρανία. Το έχει ανάγκη σήμερα που περνάει δραματικές στιγμές. Είναι και αυτή κομμάτι της Ευρώπης των λαών. Με τις νίκες της και τις ήττες της. Στο κέντρο ενός σταυρού. Ατλαντικός-Ουράλια, Βαλτική-Μαύρη Θάλασσα.

ΕΧΕΤΕ επισκεφθεί ποτέ την Ουκρανία, την Κριμαία, το Κίεβο, την Οδησσό; Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου ένα ενδιαφέρον βιβλίο με τους ανθρώπους της, τα τοπία της, τα ποτάμια της, τους θησαυρούς της. Την απίστευτα εύφορη γη της, που ήταν και είναι ακόμα ο σιτοβολώνας της Ευρώπης. Ένας κόσμος με ανάμεικτο, σλαβικό κατά το πλείστον πληθυσμό, σαράντα – πενήντα εκατομμυρίων. Με σταθερή πηγή αξιών τον Χριστιανισμό των αρχών της δεύτερης χιλιετίας μ.Χ. Και κώδικες σοσιαλιστικής συμπεριφοράς των μέσων του εικοστού αιώνα.

ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ της σημερινής Ουκρανίας υπήρξαν στρατιωτικά και πολιτικά άτυχοι για πάρα πολλά χρόνια. Ενδιάμεσο πέρασμα (cross road) η χώρα τους για στρατιές επί στρατιών. Τυχεροί μόνο γιατί άντεξαν μέχρι τώρα. Ιδιαίτερα την Χιτλερική λαίλαπα, τους διωγμούς των Εβραίων της, τον Σταλινικό «λιμό», ακόμα και την πρόσφατη ατομική έκρηξη του Τσέρνομπιλ. Τις τελευταίες μέρες με σπασμένα νεύρα οι Ουκρανοί ξαναγυρίσαν στα παλιά. Ο Μεσαίωνας τους σεβάστηκε περισσότερο από ότι ο Ναπολέων, οι Τσάροι οι Μπολσεβίκοι, ο Χίτλερ, ο Στάλιν! Δεν είναι λίγο να ζεις «σκλάβος» στη χώρα σου για αιώνες ολόκληρους. Κάτω από μπότες εξουσίας. Μπότες θρησκευτικές πιο παλιά, στρατιωτικές και πολιτικές αργότερα. Να έχεις αφεντικά για χρόνια, που ζούσαν μακρυά από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, για να μην πω και την Αναγέννηση. Μακρυά από τα γεγονότα της Αμερικανικής (1779) και της Γαλλικής (1789) επανάστασης. Μακρυά από τις νεότερες φιλοσοφικές ανησυχίες της Ευρώπης και τις επιτυχημένες φιλελεύθερες οικονομίες της. Να βρίσκεσαι σε απόσταση αναπνοής από το ξεσήκωμα των κομμουνιστών του 1917-18 στη Ρωσία και το γκρέμισμα του τείχους του Βερολίνου (1989) και να επιβιώνεις σαν λαός. Τελικά παίζει μείζονα ρόλο στην πολιτική και η ...Γεωγραφία. Ναι, η γεωγραφία ενός τόπου, η οποία φαίνεται ότι καθορίζει συχνά τα σύνορα μιας χώρας και την τύχη της. Βλέπε σημερινή Κριμαία.

ΠΙΣΩ στην Ουκρανία. Με την πρόσφατη «πορτοκαλί» επανάστασή της του 2004, με την φυλακισμένη μοίρα της Τιμονσένκο που ετοιμάζει πιθανή επάνοδό της στα κοινά. Η ίδια δείχνει να έχει καταρρεύσει. Δυσάρεστη πολύ η ιστορία της. Με αναπηρική πολυθρόνα την απελευθέρωσαν. Πάσχει από βαρεία κατάθλιψη, προχωρημένη οστεοπώρωση, κάποιας μορφής καρκίνο; Ποιος ξέρει. Σκοτάδι η ενημέρωση από τη μεριά της δικαιοσύνης και της ιατρικής τους. Χαμηλό το επίπεδο. Ακόμα και η πιο τελευταία εξέγερση των Ουκρανών (δεξιοειδών και αριστεροειδών) εναντίον του Γιανουκόβιτς προέδρου δικτάτορος κατά το Σοβιετικό αρχέτυπο, έχει κενά προπαγάνδας. Μιλάνε όλοι για παράνομα χρήματα, περίεργους γιους, καταχρηστικές κρατικές επιχορηγήσεις και άλλα. Κάποιος θα έχει δίκιο. Τι να πρωτοπιστέψει κανείς. Τη φθηνή αρχιτεκτονικού γούστου σοβιετική ντάτσα του Γιανουκόβιτς με τα χρυσά της πόμολα τύπου παλατιών του Σαντάμ Χουσείν, αν είναι δικιά του; Ποιος όμως μπορούσε να διανοηθεί παλιά την ύπαρξη των σημερινών Ρώσων ολιγαρχών του Λονδίνου ή της ...Τήνου ή ακόμα και του ...Σκορπιού; Το θέατρο με την υπογραφή συμφωνιών με τη Δύση σε ξεπερασμένα σαλόνια και την φυγή του Γιανουκόβιτς με ελικόπτερο από το Κίεβο σαν τους Αμερικανούς από το Βιετνάμ; Υπογραφή και υπογραφές που κανένας δεν τήρησε και μόνο η τηλεόραση τύπου BBC έδειξε για λίγο και αυτή συχνά πυκνά με επιλεκτικό τρόπο.

ΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ του μέλλοντος θα ψάχνουν για πολύ ακόμα να βρούν ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο. Θα προσπαθούν να καταγράψουν με ακρίβεια τις αντιδράσεις του Ουκρανικού ξεσηκώματος εις την Ευρώπη, την Αμερική, τη Ρωσία, τα Ηνωμένα Έθνη γιατί όχι και την Ελλάδα. Κρίσιμες αυτές οι εβδομάδες για όλους. Δύσκολοι καιροί.

ΠΟΙΟΣ από μας θυμάται άραγε τους Κριμαϊκούς Πολέμους του 19ου αιώνα. Ρώσοι εναντίον Τούρκων. Ότι η πρώτη πρωτεύουσα της Ρωσίας ήταν το Κίεβο. Ότι η τσαρική Ρωσία θεωρούσε την Ουκρανία καρδιά της καρδιάς της. Όπως οι Σέρβοι είχαν το Κόσοβο σταΒαλκάνια. Ότι ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός άρχισε να επεκτείνεται από το Κίεβο χίλια χρόνια πιο πριν, στην αχανή Ρωσία. Εντύπωση μου έκαναν τα πλάνα της τηλεόρασης στα τελευταία γεγονόνα, η παρουσία κληρικών μέσα στο πλήθος, ντυμένων σαν τους μητροπολίτες μας. Έχουμε ξεχάσει σχεδόν και την «ολοδικιά μας» προ-επαναστατική Φιλική Εταιρεία που στέριωσε αρχικά στην Οδησσό, πάνω στην Μαύρη Θάλασσα. Την Οδησσό που είναι κομμάτι σήμερα της νότιας Ουκρανίας, αν και δεν ξέρουμε για πόσο ακόμα.

ΘΑ ΜΟΥ πείτε τόσο πια μας ενδιαφέρει η Ουκρανία και το τι συμβαίνει εκεί; Θα απαντήσω πως ναι. Πολύ. Πού αλλού στον κόσμο θα βρούμε τόσες Ελληνικές πόλεις-λέξεις, όπως Σεβαστούπολη, Συμφερούπολη (ποιος ήξερε ότι ήταν πρωτεύουσα της Κριμαίας), Μιλερόπολη, Θεοδοσία. Η Μαριούπολη μια πόλη με Ελληνικής καταγωγής πληθυσμό, σχεδόν 100.000 ανθρώπους; Αφήστε τους άλλους δεκάδες χιλιάδες Έλληνες που ζουν σκόρπιοι στην Ουκρανία. Είναι τυχαίο ότι το Πολιτιστικό κέντρο της Μαριούπολης το έφτιαξε ο δικός μας Πρόδρομος Εμφιετζόγλου, της Μηχανικής; Ή είναι τυχαίο ότι ο ίδιος διέσωσε ολόκληρη την Ελληνική Πλατεία της Φιλικής Εταιρείας στην Οδησσό; Το εθνικό του έργο θα μνημονεύεται στην ιστορία των Ελλήνων για πάντα, μαζί με τον πίνακά του το «Κρυφό Σχολειό» του Γκύζη. Μαζί με τον Μαρασλή. Να μην ξεχνιόμαστε.

ΘΕΛΕΙ προσοχή η Ουκρανία. Καλές οι διπλωματικές επισκέψεις και οι στρατιωτικές καταλήψεις, η Ευρώπη, οι Ρώσοι, οι Αμερικανοί, το ΝΑΤΟ, ο ΟΟΣΑ, αλλά ο κόσμος εκεί ζητάει περισσότερη ελευθερία και δικαιοσύνη.Ζητά να ζήσει πιο κοντά στην Ευρώπη. Αν όχι όλοι οι περισσότεροι. Τουλάχιστον στη Δυτική Ουκρανία. Η ιστορία στις μέρες μας ξαναγράφεται στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Βλέπε Τσεχία-Σλοβακία. Όπως έγινε στα Βαλκάνια με τη Γιουγκοσλαβία και στον Καύκασο με την Γεωργία. Όπως θα γίνει αύριο ίσως με την Τουρκία ή την Συρία. Ή στην Βοσνία-Ερζεγοβίνη και το FYROM στα βόρεια σύνορά μας, μεταξύ Αλβανίας και Βουλγαρίας και έγινε ήδη στην Κύπρο στο νότο μας μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.

ΣΑΝ ΕΛΛΗΝΕΣ χρειαζόμαστε άμεση και υπεύθυνη πληροφόρηση για όλα αυτά. Χρειαζόμαστε σοβαρές αναλύσεις. Αρκετά οι δημοσιογραφικές επιπολαιότητες, οι γνώμες των ειδικών που δεν τους ξέρει κανείς, τα «παραθυράκια» των τηλεοπτικών μέσων που παίζουν με νεκρούς. «Σέρνουν» στο έδαφος τραυματίες, σχολιάζουν αντιγράφοντας τους ξένους, θέματα που φαίνεται καθαρά πως δεν γνωρίζουν. Εικόνες σχεδόν του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ευτυχώς που σε μερικές εφημερίδες τις τελευταίες μέρες δημοσιεύθηκαν αρκετά στοιχεία, λεπτομέρειες, χάρτες, αποσπάσματα ομιλιών, που μας άνοιξαν τα μάτια. Μπράβο στους ανταποκριτές τους από το Κίεβο και την Κριμαία που μας κατατοπίζουν θετικά. Έκοψα έναν τέτοιο χάρτη από εφημερίδα με τους πληθυσμούς της Ουκρανίας που ήταν και έγχρωμος και μεγάλος. Τον κόλλησα πάνω από το γραφείο μου. Να ξέρω τουλάχιστον ποιος πολεμά ποιον και γιατί. Είναι τόσο ξεκάθαρες οι διαφορές της Δυτικής, της Ανατολικής και της Νότιας Ουκρανίας συμπεριλαμβανομένης και της Κριμαίας. Τι θα γίνει στο προσεχές μέλλον;

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ στην Ουκρανία είναι απόλυτα ρευστά ακόμα και τώρα που μιλάμε. Μας φέρνουν κοντά στον παλιό ψυχρό πόλεμο (για να μην πω θερμό πόλεμο). Τα χαμένα επιχειρήματα της γενιάς του 1950 και 1960. Τον θάνατο του Στάλιν το «παπούτσι» στα ΗνωμέναΈθνη του Χρουτσόφ, τους πυραύλους στην Κούβα του Κάστρο, τον πρώτο Κέννεντυ και την δολοφονία του, τα τραγικά χρόνια του Βιετνάμ, την «δύσκολη» και προβληματική Ελλάδα του 1967-1974. Τους ...Ρωσοπόντιους της δεκαετίας του 1980-1990. Έχει δουλειά η περιοχή που ζούμε. Πολύ δουλειά. Η Ευρώπη δεν είναι τόσο Ευρώπη όσο θα θέλαμε. Αλλά τουλάχιστον υπάρχει.Πρέπει να την διαφυλάξουμε σαν κόρη οφθαλμού. Αλλοίμονο αν στις επερχόμενες Ευρωπαϊκές εκλογές την αμφισβητήσουμε. Η ιστορία δεν θα μας το συγχωρήσει εύκολα. Οι ανιστόρητοι και επιπόλαιοι δήθεν πολιτικοί μας ταγοί (όχι όλοι φυσικά) ας το έχουν υπόψιν τους. Και οι αριστεροί και οι ακροδεξιοί εξ αυτών. Η ιστορία τους ελέγχει.

ΘΥΜΗΘΗΚΑ την επίσκεψή μου στο σοβιετικό Κίεβο πριν τριάντα τόσα χρόνια με ομάδα φίλων ιατρών. Από τα πρώτα μου τότε ταξίδια στην Σοβιετική Ένωση. Σπουδαίο ταξίδι. Από τα... καλά της ιατρικής! Μου είχε κάνει τότε μεγάλη εντύπωση το Κίεβο. Στο ημερολόγιό μου γράφω για μια ευρωπαϊκή πόλη στις όχθες ενός μεγάλου ποταμού. Στις άκρες του ποταμού είχαν φτιάξει ένα καταπληκτικό πάρκο που ενωνόταν με μια μεγάλη γέφυρα. Η πόλη είχε αξιόλογα κτίρια του Μεσοπολέμου που είχαν διασωθεί από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς. Υπήρχαν διάφορα σκόρπια μνημεία. Η κεντρική τους πλατεία (μάλλον η σημερινή της Ανεξαρτησίας) με αγάλματα. Είχαν τάξη στους δρόμους, λίγα αυτοκίνητα, έκδηλη φτώχεια στο ντύσιμο των ανθρώπων, αλλά αξιοπρέπεια στη συμπεριφορά, στο βάδισμα. Έδειχναν και ήταν Ευρωπαίοι. Σε αντίθεση με την τότε «μπερδεμένη» Μόσχα και το εντυπωσιακό και απόκοσμο «δυστυχισμένο» Λένινγκραντ. Την σημερινή Αγία Πετρούπολη. Θυμάμαι επίσης ένα τεράστιο κτίριο, μια απέραντη Κεντρική Αγορά, σαν τη Βαρβάκειο τη δικιά μας, με ελάχιστα είδη. Λίγα λαχανικά, σχεδόν καθόλου κρέατα, λίγα σκόρπια ψάρια πάνω σε μεγάλους μαρμάρινους πάγκους. Σφίχτηκε τότε η καρδιά μου. Άραγε έφταιγε το πολιτικό τους σύστημα; Κομμουνισμός με κεφαλαίο Κ; Η Μόσχα; Ποιος ξέρει.

ΣΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ που μέναμε στα σκαλιά μπροστά στην είσοδο, συναντήσαμε μια μικρή ομάδα Ελλήνων. Έπιασα κουβέντα με έναν νεαρό φοιτητή. Τα ελληνικά του πολύ καλά. Στο πέτο του η Ελληνική σημαία. Ήταν δακρυσμένος. Η καταγωγή των γονέων του από τα χωριά της Καστοριάς. Θύμα του παιδομαζώματος; Ίσως. Πώς μπορώ να σε βοηθήσω, είπα. Δώσε μου την ευκαιρία να γυρίσω στην Ελλάδα, μου απάντησε. Δεν αντέχω άλλο την «σκλαβιά» της Σοβιετικής Ένωσης. Είχε κατεβασμένα τα μάτια του. Θα μπορούσε να είναι και πράκτορας του καθεστώτος, σκέφτηκα προς στιγμήν. Το πρόσωπό του όμως ήταν έκδηλα πικραμένο. Ακόμα και τώρα πιστεύω ότι του έλειπε η ελευθερία. Μέγα ζητούμενο.

ΤΟ ΙΔΙΟ φαίνεται ότι γίνεται στη σημερινή Ουκρανία. Μεγάλο κομάτι του πληθυσμού της ζητάει να πλησιάσει αυτό που πιστεύουν ότι είναι μια ελεύθερη Ευρώπη. Έστω κέντρο-Ευρώπη. Αυτό κυρίως στην Ουκρανική Δύση. Γιατί πέρα από το ποτάμι στέκονται οι Ρωσόφονοι Ουκρανοί. Στις ανατολικές επαρχίες της χώρας τους, τις νότιες, την «δικιά μας» Οδησσό, την Κριμαία.

ΝΑ ΔΟΥΜΕ τι θα γίνει τελικά. Η ...Γεωγραφία παίζει ρόλο. Η ιστορία επίσης. Η τύχη ακόμη περισσότερο. Η πατρίδα μας η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να παρακολουθεί ανήσυχη τα γεγονότα της Ουκρανίας. Έχουμε τόσα κοινά με τη χώρα αυτή. Ας ευχηθούμε το καλύτερο.
.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 13 Μαρτίου 2014, αρ. φύλλου 731

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ