2.3.13

Κάποτε στην Καστοριά

[στήλη]

Το χρονικό της απελευθέρωσης 
με τον τοπικό ιδιωματισμό

Είναι αλήθεια ότι αν κάποιος δεν στερηθεί ένα βασικό αγαθό δεν είναι δυνατόν να το εκτιμήσει. Ένα από αυτά τα αγαθά είναι φυσικά και η ελευθερία, την οποία στερήθηκε ο καστοριανός λαός, όπως και όλη η Μακεδονία, για περισσότερα από 500 χρόνια, αφού η υπόλοιπη Ελλάδα ελευθερώθηκε αρκετές δεκαετίες νωρίτερα.
Εκατό χρόνια μετά, όσο και να θέλουμε να τιμήσουμε όλους αυτούς που πολέμησαν θυσιάστηκαν ή σφαγιάσθηκαν για την ελευθερία της πατρίδας μας, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να αισθανθούμε, να καταλάβουμε και να βιώσουμε τα αισθήματα και τα συναισθήματα των συμπολιτών μας πριν 100 χρόνια ή ακόμη και λίγα χρόνια αργότερα.

Αυτά τα συναισθήματα λοιπόν, προσπάθησε με πολύ μυσταγωγικό τρόπο να αναβιώσει στην βιβλιοθήκη Καστοριάς την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου, η συμπολίτισσά μας λαογράφος Μαρούλα Γκαμπέση με την ντοπιολαλιά μιας καστοριανής κυράς που λαχταρούσε να δει την πατρίδα της ελεύθερη μετά από 5 αιώνες σκλαβιά.

• 10 μέρες πριν σημάνουν χαρμόσυνα οι καμπάνες
• Τρανή γιουρτή ξημέρουσεν, των Αγίων Αναργύρων. Η Ντότα μας, απού την αρραβώνιασαν με τουν Μηνά της Ζιώτας, έφιακεν σαλιάρους, ράησκόφυ και πρασσόπιττα. Μας καρτεράει τ’ απόγιουμα... Αμα να ιδούμε!
• Για τώρα, τηρώ όξου ένα μπουλούκι λιάπηδες... Οι ξεπατουμένοι τώρα πααίνουν να κοιμηθούν, να χουν κουβέτι γιε του βράδυ να γυρνούν τα σοκάκια να μας φουβερίζουν.
• 8-11-1912
• 3 ημέρες ακόμη ραγιάδες
• άναψα του καντήλι... των Αρχαγγέλων σήμερα... καμπάνα δεν άκούσαμε...
•Τα παιδιά τα σχόλασαν... άγρεψαν τα πράγματα πουλύ...
• Οι Καστουργιανοί οι Απουζαρινοί... πήραν απόφαση γύρεψάνε απού τις τουρκικές τις οικογένειες βουήθεια άμα σεβούν στα σπίτια τους οι Λιάπηδες να προυφτάκουν να κρύψουν τα κουρίτσια τους στα σπίτια τους.....Άγρια θεριά είναι τοι, μπουρεί να φτάκουν σε άνουμες πράξεις...
• έστρουσα του πισκίρι με μισή ψυχή γιε του γιόμα.
• Έκαμα γιούφτικους κιουφτέδες... α μα του μνελό μας ήταν.....στις ταραχές...
• Τσάντω... ε Τσάντω... ε ρε πιάσμα, έλα παρμένο να μάσεις τα τσιατάλια...
• πρίμι τρεις μέρες την έπιακα να τζουκώνει απο του καρούτι του κρασί... τα μάγουλα της γίνκαν σαν τριαντάφυλλο... αντράπκεν έκαμα κ’ ηγώ ότι ντεμέκ δεν πήρα χαμπάρι... Μούλουξα
• Δεν είναι να την παραμάσω... την ήφεραν απ' τα δώδεκα οι δικοίτης απ' τους Ντουπιάκους να με βουηθάει... Φτάνει που ταίζει τον πάππο, φκιάνει του μπαξέ... κατεβαίνει στου μαγαζόπλο φουκαλνάει... ζυμώνει... ε ας ρουφήξει και κάνα μπουτσιέλι κρασι... ίδώ καράβια καίγονται...

10-11-1912... Γύρω στις 3 μμ...
• Ου Μπότης ήφερεν χαμπέρια...
• Λελε... σάματι Ανάσταση... έχουμε... «σεβαίνει η ελευθερία»... ακούγω τις καμπάνες να καμπανίζουν... ως κι ου ματσιαρόκος μας,άγρεψεν... να... η τρίχα
• Ου δεσπότης,κι ου δήμαρχος ου Γούσης μας μύνησαν να φτιάκουμε ψουμί για εικοσιπέντε χιλιάδες στρατό... Οι άλλοι πάλε οι Τουρκαλάδες ντε... άφκαν τα καζάνια τους γιουμάτο φαί... αφάγουτο και τσακίστηκαν... πάισαν κατά την κουριτσά αμαρουκούτοι άφκε που όλη την νύχτα, φόρτουναν άσου τα πράματα στα κάρα γιε του τζιομ...
• Σ' όλα τα σπίτια ζυμώνουν ψουμί... Αρχέψαμε να πιάνουμε του ζυμάρι απού του γιόμα....
• Απου ακούσαμε τα χαμπέρια... Ύσταρνα, να ιδειτε τι γίνκεν.
• Ανέφκεν όλη η Κααστοριά στουν εσπερινό.... κι όλοι βαστούσαν κεριά αναμμένα, γιτί ικείνη τη νύχτα ήταν σα μέγα Σάββατο.
• Πουλές γυναίκες μπάμπες και μπαμπιά εβάψανε κόκκινα αυγά.
• Στη κουτσίνα μου βρέθηκαν καμμιά εικοσαρά.
• Και ποιός δεν ήταν ικεί...Ου μαχαλάς μας γιόμισεν κόσμον, με νύφες και πεθερές αλλαγμένες πατόκουρφα στουλισμένες με τα ταμπάρα τους, τα χρυσουκεντημένα κουντέσια, τα φλουριά, αράδες στα στήθια.
• Κόσμος πουλύς σας λιέγω... Μάνες και μπουμπάδες, πάπποι, νιάνιες, τσούτσιανα και κουπαντζιούρκες... Καρφίτσα να' ριχνες δεν θα πεφτεν καταής.

11-11-1912
•  Του άλλου το προυί, τη γιορτή του Αη Μηνά όλες οι καμπάνες βαρούσαν, μπούτσιαζεν ου τόπος!.... Έτσι ήρθεν η λευτεριά... Ποιός να του πιστέψει!.... Γιέ μου...  Ποιός...  Άμα ημείς ικεί είμουστουν και τα είδαμε με τα τζίβια μας.
• Πάϊσαμε στην Μητρόπουλη όλοι...
• Θάμαξαμεν τουν Άρτη, τουν Νικολα'ί'δη, τουν δικό μας τουν Φιλόλαο Πηχέων, τους καβαλάρηδες... Ου Δέσπουτας μας, ου Ιωακείμ Λεπτίδης φουρούσεν τα χρυσά τα άμφια, κι' όλοι οι παπάδες ήταν τρουγιούρω του,- Παπαμανιός, Παπαμάρκος, Πασαζγκούρης, Παπατσιούτσιανος.... Αστόησα τουν Παπαλίτσκα που είμεστε και σό'ι'...- Κουβαλνούσαν ύσταρνα την εικόνα του Αη Μηνά, στουλισμένη με σιαρμαναξέδες. Καρσί στέκουνταν ου δήμαρχος μας, ου Φεραίος ου γιατρός, ου Κουσμάς ου Φίλιος... Επίτρουποι, κι άσουτος κόσμος...
• Του τσιούτσκανο του, παιδόπλο του καθηγητή του Παντελή Τσιαμίση. -Ου Λεωνίδας βαστούσεν λουλουδικά κι ήλεγεν ποίημα πατριωτικό... Με καμάρι...  κι όλοι ύσταρνα βαρούσαν παλαμάκια απου τη χαρά τους...
Αυτά και πολλά άλλα μας ΄΄αναπαράστησε΄΄ με την καστοριανή ντοπιολαλιά την μουσική και την λοιπή ατμόσφαιρα η Μαρούλα, σε μια μικρή αίθουσα της δημοτικής βιβλιοθήκης, με φωτισμό ένα κερί και στο τραπέζι επάνω η γαλανόλευκη ένα καρβέλι ψωμί και τα κόκκινα αυγά. Οι συμμετέχοντες που ενθουσιάστηκαν από την βιωματική αυτή εμπειρία, πήραν στο τέλος και το κόκκινο αυγό, που συμβόλιζε την ανάσταση του ελληνικού έθνους και ζήτησαν η αφήγηση αυτή να γίνει και στα σχολεία.
Ήταν πραγματικά μία μοναδική εμπειρία που απ’ ότι γνωρίζουμε θα παρουσιασθεί και στο ΜΜΑ-Καστοριάς με περισσότερους αφηγητές και την κατάλληλη μουσική επένδυση.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 22 Νοεμβρίου 2012, αρ. φύλλου 667

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ