21.6.15

ΝΙΝΑΣ ΡΑΠΗ: Κάθε τέλος και αρχή

Ήταν γύρω στις πέντε με έξι το πρωί και ο ύπνος δεν ερχόταν με τίποτε. Σηκώθηκα, διάβασα λίγο και είπα να ξεχαστώ με το Facebook. Καθώς είχα αφεθεί στην ακατάπαυστη ροή του, είδα μια φωτογραφία της Ελένης και τη χάζευα χαμογελώντας. Τι ωραία που φαίνεται εδώ, σκέφτηκα, πόσο γαλήνια. Μετά διάβασα τι έγραφε από κάτω. Κάτι σαν «Η αγαπημένη ξαδέλφη μου μας άφησε». Έκλεισα απότομα τον υπολογιστή. Κάποιο λάθος θα έγινε σκέφτηκα, κάτι δεν είδα καλά.

Ένα πάγωμα με κυριεύει. Σαν να σταμάτησε ο χρόνος, σαν να κρατάω την ανάσα μου. Συγχρόνως νιώθω και μια αίσθηση αδικίας. Γιατί; Απάντηση φυσικά δεν υπάρχει. Όχι μεταφυσική τουλάχιστον. Πεζή ναι υπάρχει. Ένα λάθος αρχικής διάγνωσης, άδικο αυτό, αποτρόπαιο αλλά ανθρώπινο και χωρίς κακή πρόθεση. Αλλά αναρωτιέμαι: υπάρχει δίκαιος θάνατος; Ίσως όχι, ίσως μόνο ο απολύτως φυσικός λόγω γήρατος, αλλά μερικά άτομα πράγματι αποζητούν τον θάνατο ή τον προκαλούν.
Εκείνη όμως ήταν η προσωποποίηση της ζωτικής ενέργειας και δημιουργικότητας. Τότε γιατί;

Με τάραξε. Με τάραξε πολύ ο θάνατος της Ελένης Τσαδήλα.
Και η ένταση της αντίδρασης μου, διαπιστώνω πλέον χωρίς αμφιβολία, έχει να κάνει με τις μνήμες που ξύπνησε μέσα μου από τον άγριο θάνατο του Δημήτρη, στα δεκαοχτώ του και του αδελφού μου και πατέρα του λίγο μετά…Το απώτερο παρελθόν έγινε ξανά παρόν.
Η ταραχή, το πάγωμα, η αίσθηση αδικίας. Και το σοκ του τέλους. Αλλά πέρα από τους συνειρμούς, η απώλεια της έχει τη δική της ιδιαίτερη σημασία. Και προσωπική αφήγηση.

Δεν το περίμενα να τελειώσει τόσο σύντομα αν και οι ενδείξεις ήταν εμφανείς. Την τελευταία φορά που μίλησα μαζί της δεν μπορούσε να αρθρώσει λόγο καθαρά. Θα έπρεπε να το περιμένω. Αλλά όχι. Αυταπάτη λοιπόν; Εθελοτυφλία; Ή απέραντη πίστη στη δύναμη που μπορεί να έχει η θέληση για ζωή; Αυτό νομίζω. Πίστευα όντως ότι με τέτοια θέληση που είχε θα το ξεπερνούσε. Αλλά δεν ήταν να γίνει.

Η Ελένη Τσαδήλα στη φυσική της μορφή τελείωσε. Πιστεύω ότι θα συνεχίσει να υπάρχει μέσα από αυτά στα οποία πίστευε με πάθος, αυτά για τα οποία αγωνίστηκε: τη δημιουργική έκφραση και το θέατρο, το πολιτιστικό κέντρο που πρέπει να γίνει, μια καθαρή λίμνη: ανάσες ελευθερίας στην πόλη αυτή. Ας ελπίσουμε ότι αυτό το τέλος θα εμπνεύσει μια νέα αρχή σε αυτούς τους τομείς.
Για τώρα αυτό που θέλω είναι να καταγράψω στιγμές που βίωσα μαζί της, στιγμές που με ανέβασαν, με ενέπνευσαν, με έκαναν να νιώσω ευγνωμοσύνη που υπήρχε αυτό το άτομο στην Καστοριά.


ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΤΟΥ ΖΑΧΟΥ
ΝΤΟΥΛΤΣΟ, Σεπτέμβριος 2011

Πρίν τρία και κάτι χρόνια, γύρισα Ελλάδα μετά από πολλά χρόνια στο Λονδίνο. Μια σχεδόν μεταφυσική έλξη, κάτι σαν ‘κάλεσμα’ με τραβούσε πίσω, παρόλο που τα πάντα κυλούσαν στο Λονδίνο.

 Μια επιτακτική ανάγκη λοιπόν να γυρίσω πίσω, αν και το πίσω αυτό ήταν σε αναβρασμό, σε κρίση. Αλλά και σε δημιουργική έξαρση. Η υπόσχεση αυτής της δημιουργικής έξαρσης, συνειδητοποίησα αργότερα, ήταν η πηγή αυτού του ‘καλέσματος’. Και την βρήκα όχι μόνο στην Αθήνα αλλά προς μεγάλη μου έκπληξη και στην Καστοριά, με την οποία πάντα είχα μια αμφίσημη σχέση. Έντονες εφηβικές αναμνήσεις, απίστευτη φυσική ομορφιά, ανθρώπινη ζεστασιά και πηγή έμπνευσης για θεατρικά και διηγήματα από τη μια αλλά και χώρος γεμάτος μνήμες απώλειας, αποπνικτικού συντηρητισμού και υποκρισίας από την άλλη. Καθώς και σχεδόν μηδαμινής πολιτιστικής δραστηριότητας, κάτι που μ’ έκαιγε.

Εκείνο τον Σεπτέμβριο λοιπόν, γνώρισα την Ελένη για πρώτη φορά σε μια συναυλία των Lemonostifel στο Ντουλτσό. Και ήταν σαν να με καλωσόριζε στην επιστροφή μου. Είχα πάει με το νέο φίλο Παναγιώτη, του οποίου η εφημερίδα ήταν η πρώτη χαρά που πήρα όσον αφορούσε πολιτιστική κίνηση στην Καστοριά. Μας σύστησε. Είδα ένα φωτεινό πρόσωπο, γειωμένο αλλά γεμάτο ενέργεια να μου χαμογελάει. Άμεση επαφή και χαρά. Πιάσαμε συζήτηση και κατάλαβα ότι μιλούσα με ένα άτομο που έμαθα να συνδέω με πολιτιστική εξέλιξη στην Καστοριά. Ερασιτεχνική μεν αλλά τολμηρή, ευρηματική, ακτιβιστική δε. Υψηλού επιπέδου.

Έβλεπα μια εναλλακτική συναυλία που η ίδια οργάνωσε, σε ένα υπέροχο χώρο με βιντεοπροβολές στον τοίχο. Μου φάνηκε μαγικό. Αλλά και ακόμη πιο πολύ με εντυπωσίασε ο χώρος στον οποίο με περιήγησε, το αρχοντικό του Ζάχου. Το Σπασμένο Ρόδι, η θεατρική ομάδα της οποίας ήταν η ψυχή, είχε ανακαινίσει μέρος του αρχοντικού και το χρησιμοποιούσε για παραστάσεις. Πόσο όμορφο, σκέφτηκα, που υπάρχουν τέτοιες πρωτοβουλίες στην Καστοριά.  Βέβαια σύντομα το Σπασμένο Ρόδι δεν μπορούσε να πληρώσει το ενοίκιο και έτσι χάθηκε αυτή η πιθανότητα παραστασιακού χώρου. Αλλά η Ελένη Τσαδήλα δεν το έβαλε κάτω. Ποτέ δεν το έβαζε κάτω.


ΚΑΦΕ ΜΠΑΡ ΦΛΟΡΑΛ
ΕΞΑΡΧΕΙΑ, Χειμώνας του 2012 

Από τότε ακόμη μου μίλησε για σχέδια που είχε για εκδηλώσεις γύρω από την απελευθέρωση της Καστοριάς που έκλεινε 100 χρόνια το 2012 και με ρώτησε αν ήθελα να συμμετέχω. Ήμουν ανοιχτή. Πάντοτε το Σπασμένο Ρόδι συνεργαζότανε με τουλάχιστον ένα/μια επαγγελματία του θεάτρου, είτε σκηνοθέτη, είτε συγγραφέα, είτε σκηνογράφο, είτε μουσικό σε κάθε τους παράσταση. Μου μίλησε με ενθουσιασμό για τις ιδέες της – από ανατρεπτικές παρουσιάσεις για τον Μακεδονικό Αγώνα και αναλόγια διηγημάτων σκηνοθετημένα από τους ίδιους τους συγγραφείς έως κάτι μύθους για την αρχή της Καστοριάς. Ήταν η ιδέα για τους μύθους που με συνεπήρε.

Λίγους μήνες μετά την πρώτη μας συνάντηση μου είπε ότι είχε επικοινωνήσει με την τότε αντιδήμαρχο πολιτισμού, την πολύ δραστήρια κυρία Μισκία-Γεωργοσοπούλου, η οποία ήταν υποστηρικτική για το πρότζεκτ. Ήθελε το Σπασμένο Ρόδι να συνεργαστεί μαζί μου και με τον αξιόλογο Στάθη Μαρκόπουλο, από τους πιο παλιούς και πρωτοπόρους δημιουργούς και παίκτες κουκλοθεάτρου στην Αθήνα. Ωραία, είπα, ας το ψάξουμε, γιατί όχι.

Η Ελένη κατέβηκε Αθήνα και κλείσαμε ραντεβού στο αγαπημένο καφέ-μπαρ Φλοράλ στα Εξάρχεια, το οποίο και ήξερε. Πάντα μέσα στα πράγματα. Ένιωθε εκεί σαν το ψάρι στο νερό. Χάρηκα πολύ που την είδα. Ζεστή, φωτεινή, δημιουργική, τα τρία χαρακτηριστικά της. Και δυναμική. Αυτό εξ ίσου την όριζε.  Μου είχε ήδη στείλει λαογραφικά κείμενα των Ι. Μπακάλη & Κ. Δούφλια, τα οποία είχα διαβάσει και συγχρόνως είχα κάνει πολύ έρευνα γύρω από τους μύθους και τα πρόσωπα στα οποία αναφερόταν. Είχα γράψει λοιπόν ένα προσχέδιο για την παράσταση που θα μπορούσε να γίνει μέσα στο σπήλαιο.

Έφερε και ο Στάθης τα σχέδια του για τις κούκλες, προτάσεις για το πως θα συνδυάζαμε κείμενο και κουκλοθέατρο και η συζήτηση πήρε φωτιά. Ήρθε και ένα παιδί από τους Lemonostifel που θα έγραφαν τη μουσική της παράστασης, ένας πιτσιρικάς από τη Λάρισα και μας έδωσε και τις δικές του ιδέες. Το πρότζεκτ Της Λίμνης Μύθοι αποφασίστηκε.


ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΜΥΘΟΙ
ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΥ, Άνοιξη του 2012

Μέσα από το πρότζεκτ αναπτυσσόταν και η φιλία μας. Μιλούσαμε πλέον όχι μόνο για της λίμνης τους μύθους αλλά και για χαμένους έρωτες, για εμμονές, για πιθανότητες, για φιλία, για το θέατρο, για παραστάσεις που είδαμε ή που θα θέλαμε να δούμε, για την Καστοριά, για τις οικογένειες μας, για τις τρέλλες μας, για την εφηβεία μας, για αντίσταση που κάναμε σε περιορισμούς και καταπίεση, για δημιουργικές συνεργασίες και ζήλειες που τις εμπόδιζαν, για δυσκολίες που ξεπεράσαμε, για την έλλειψη πνευματικού κέντρου στην Καστοριά, για της λίμνης τα μολυσμένα νερά.

Το πρότζεκτ Της Λίμνης Μύθοι με έβαλε σε ολόκληρο ταξίδι. Την καταβρήκα ψάχνοντας παλιούς μύθους, νύμφες, θεές, θεούς και ήρωες, λιμναίους οικισμούς, ξεχασμένους κόσμους και ελπίδες για ένα νέο. Σε όλη τη διάρκεια ήταν ενθαρρυντική, συνεργατική, εμπνευστική. Συνεχής ανταλλαγή ιδεών, συζητήσεις, έξαψη.

Μετά από δουλειά μηνών καταλήξαμε στην τελευταία εκδοχή, αυτή που παρουσιάσαμε στον κόσμο. Η ενθουσιώδης υποδοχή του με εξέπληξε ευχάριστα. Η Ελένη προσωποποίησε ένα αρχετυπικό ξωτικό, μια αφηγήτρια που μέσα στο μαγικό τοπίο της σπηλιάς με τις εφτά λίμνες, ταξίδεψε το κοινό σε ένα κόσμο πανάρχαιο και ταυτόχρονα σύγχρονο, γεμάτο εφιάλτες αλλά και δυνατότητες. Θαύμασα την απόδοση της, την επαγγελματικότητα της παρά το γεγονός ότι ήταν ερασιτέχνης – του είδους όμως που λατρεύει το θέατρο και το υπηρετεί με όλη της την ψυχή.


ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ
εκεί που δεν το περιμένεις, Καλοκαίρι του 2012 

Το ίδιο καλοκαίρι είδα μια παράσταση από το Σπασμένο Ρόδι που για μένα έδειχνε ξεκάθαρα την ευρηματικότητα της Ελένης Τσαδήλα, μια που ήταν δική της ιδέα. Παρουσιάσανε την επιτυχημένη τους παράσταση Φαύστα του Μποστ, δίπλα από ένα ερημοκλήσι, μια φεγγαρόφωτη νύχτα, με φόντο τη λίμνη. Κάπου κοντά στο παλιό Πνευματικό Κέντρο.

Το ακροατήριο γέμισε τα ανηφορικά σκαλοπάτια. Η ατμόσφαιρα είχε κάτι μυσταγωγικό παρά το γεγονός ότι επρόκειτο για σπαρταριστή κωμωδία. Κάτι μεταξύ θεάτρου του δρόμου σουρεαλιστικής προσέγγισης και ανεβαστικής κοινωνικής συνεύρεσης. Ο κόσμος το λάτρεψε. Και γω βέβαια. Ένα αυτοσχέδιο θέατρο σ’ ένα απρόσμενο χώρο. Ελευθερία κίνησης, ελεύθερο μυαλό το σκέφτηκε.


ΒΥΣΣΙΝΟΚΗΠΟΣ
Σεπτέμβριος 2012

Η δοτικότητα της Ελένης Τσαδήλα ήταν συγκινητική. Η χαρά τής προσφοράς ήταν σίγουρα μια κινητήρια δύναμη στη ζωή της. Οπωσδήποτε αυτό εκδηλώθηκε και απέναντι μου. Ήθελε να κάνει μια παρουσίαση με βάση τα πεζά μου και όντως το έκανε στον απροσδόκητο, καταπληκτικό ξενώνα Βυσσινόκηπο, μαζί με τον ‘μεγαλύτερο από τη ζωή’ Κώστα Λάκη. Το οργανώσανε, όχι χωρίς μερικές αναπόφευκτες αλλά δημιουργικές συγκρούσεις.

 Έγινε παράσταση/ανάγνωση του κειμένου μου Scatman, ένα είδος λογοτεχνικής γραφής που λέγεται faction, δηλαδή βασίζεται σε αληθινά, δημόσια γεγονότα αλλά συνδυάζεται με μυθοπλασία. Η Νένη και εγώ διαβάσαμε, ενώ ο Κώστας διάλεξε τη μουσική που μας συνόδευε και συντόνιζε το φωτισμό. Μαζί μας και η Ιρλανδέζα ποιήτρια και φίλη Cherry Smyth που διάβασε δικά της ποιήματα. Ήταν πράγματι μια όμορφη βραδυά. Μια Καστοριανή πινελιά με Λονδρέζικη ατμόσφαιρα.


ΣΒΟΥΡΑ
ΒΟΡΕΙΑ ΠΑΡΑΛΙΑ: Καλοκαίρι 2013

Τότε άρχισαν τα προβλήματα υγείας. Συναντηθήκαμε στη Σβούρα και είδα μια Νένη χλωμή & αδύνατη. Νιώθω ότι κάτι δεν πάει καλά αλλά ‘δεν είναι τίποτε είπε η γιατρός’ λέει. ΄Εχοντας περάσει παρόμοιες καταστάσεις δεν πείθομαι αλλά αφήνομαι στη δική της πίστη στη γιατρό της. Πάντα το όνειρο είναι πιο δυνατό από την πραγματικότητα, η ελπίδα πιο γλυκιά από τη διάψευση της.


ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ
ΑΘΗΝΑ, Καλοκαίρι 2014

Είχε έρθει Αθήνα για εξετάσεις. Δεν θα έμενε σε αυτό όμως. Δεν θα το έκανε το επίκεντρο της ζωής της, αποκλείοντας όλα τ’ άλλα. Η τέχνη, το θέατρο, ο χορός την αναζωογονούσαν. Κανονίσαμε να δούμε τον Δημήτρη Παπαϊωάννου στη νέα του δουλειά Still Life στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στη Συγγρού.  Έχει ήδη υποστεί χημιοθεραπείες και είναι φυσικά αδύνατη. Πρέπει να ανεβούμε σκαλιά για τις θέσεις μας. Προτείνω το ασανσέρ. Πάντα περήφανη, πάντα μαχητική προτιμάει τις σκάλες. Περπατάμε αργά προς τα πάνω. Φυσικά τα καταφέρνει με χαμόγελο. Πολύ απλά, ΔΕΝ το βάζει κάτω.


ΜΟΝΑΣΤΗΡΑΚΙ
ΑΘΗΝΑ, Καλοκαίρι 2014 

Λίγες μέρες αργότερα έχει κάνει το Pet Scan και όλα είναι καθαρά. Είναι φυσικά πανευτυχής. Την ίδια μέρα κατά σύμπτωση οι κοινοί μας φίλοι Παναγιώτης και Αλέξης σταματούν στην Αθήνα για μια βραδυά, μεταξύ Τεχεράνης και Καστοριάς.

Συναντιόμαστε όλοι μαζί για φαγητό στο Μοναστηράκι. Παρά την κούραση της λάμπει. Γελάμε, συζητάμε, ενθουσιαζόμαστε με αυτό και εκείνο. Χαιρόμαστε μαζί της. Μοιραζόμαστε την ανακούφιση της. Επιτέλους ελεύθερη από την αρρώστια. Επιτέλους ζωή ξανά.


ΤΑΞΙΔΙΑΡΗΣ ΓΑΤΟΣ
ΝΟΤΙΑ ΠΑΡΑΛΙΑ, Καλοκαίρι του 2014

Ήταν Αύγουστος και συναντηθήκαμε σε ένα από τα αγαπημένα της καφέ μπαρ της Καστοριάς, τον Ταξιδιάρη Γάτο. Είχε επανέλθει πλήρως. Είχε γεμίσει κάπως, το πρόσωπο της φαινόταν υγιές, η πεποίθηση της ακμαία, το παιχνιδιάρικο στοιχείο της σε δράση.  Φορούσε ένα πολύχρωμο φουλάρι με το οποίο έπαιζε. Είχε έρθει με το καβουράκι της, το κίτρινο αυτοκίνητο της. Οδηγούσε ξανά και το μηχανάκι της, μας είπε.

Μιλήσαμε αρκετά για τη νέα παράσταση Κομμάτι για 2 του κοινού μας φίλου και συνεργάτη Αλέξανδρου Μιχαήλ, ο οποίος είχε σκηνοθετήσει το έργο Ο Άγιος Ζαμπλακάς – Το Γάλα του Θανάτου, στην προτελευταία παράσταση που παρουσίασε το Σπασμένο Ρόδι, την άνοιξη του 2013.

Συζητήσαμε επίσης, για τη θεραπεία της, για τις προγνώσεις, για το επόμενο πρότζεκτ που σχεδίαζε το Σπασμένο Ρόδι, για το δικό μου επερχόμενο θεατρικό, για τις διακοπές στη Χαλκιδική που ετοιμαζότανε να πάει με τους γονείς της, για το πόσο καλά ένιωθε...
Είχε επανέλθει πλήρως.  Ήταν γεμάτη ζωή & δημιουργική ενέργεια.
Έτσι θα τη θυμάμαι.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 5 Φεβρουαρίου 2015, αρ. φύλλου 774

Σχετικά: ΟΔΟΣ: Δυσαναπλήρωτο κενό στην πόλη

2 σχόλια:

  1. "Δίκαιος θάνατος" δεν υπάρχει αγαπητή κ. Ράπη
    αλλα δ ί κ α ι η μ ν ή μ η σαφώς και υπάρχει.
    Και το δικό σας ημερολόγιο συνάντησης με τον άνθρωπο που έχει πια φύγει το δείχνει πολυ αισθαντικά και σεβαστικά αυτό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Α.Χ.21/6/15

    Δεν ξέρω να πω γιατί (μάλλον δεν χρειάζεται), αλλά αυτό το κείμενο μ' άρεσε πολύ. Ίσως γιατί δεν υπερβαίνει το μέτρον.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ