Παρουσιάστηκε στις 7.12.2014 στην πόλη της Καστοριάς το βιβλίο που φτιάχτηκε με τη γεμάτη αγάπη φροντίδα της αγαπητής μας συμπολίτισσας Αγγελικής Παπαμαντζάρη, την επιμέλεια της πολύ καλής φιλολόγου Μαρίας Λαζαρίδου, τη δακτυλογράφηση της αγαπημένης μου φίλης Νίκης Μακροζήση. Η έκδοσή του από τους Ορίζοντες της Καστοριάς.
Είχα την τύχη να δω το υλικό που είχε στη διάθεσή της η Αγγελική, απλωμένο σ’ ένα τεράστιο τραπέζι του σπιτιού της, ταξινομημένο σε φακέλους κι είχα στ’ αλήθεια τρομάξει από τον όγκο του. Κατάλαβα την πολλή δουλειά που περίμενε όποιον θ’ ασχολούνταν μ’ αυτό το βιβλίο. Σήμερα που κράτησα το βιβλίο στα χέρια μου-δεν μπόρεσα να βρεθώ στην παρουσίαση και το ζήτησαν για μένα- παραδέχτηκα τις δυο γυναίκες που το τιθάσευσαν και το χώρεσαν μες στο βιβλίο των 523 σελίδων. Τα κατάφεραν!
Κι αυτό που κατάφεραν περισσότερο απ’ όλα είναι να μας δώσουν μια εικόνα σφαιρική, όχι μόνο του ίδιου του Δημάρχου Παπαμαντζάρη, αλλά και της Καστοριάς, της πόλης που αυτός ο ξεχωριστός άνθρωπος υπηρέτησε από τη θέση του Δημάρχου ψηφιζόμενος από τους πολίτες της επί 16 ολόκληρα χρόνια! Και σήμερα που απλώς το ξεφύλλισα αυτό το γεμάτο ντοκουμέντα βιβλίο θέλησα, επίσης απλώς, να μεταφέρω στο χαρτί το τι αποκόμισα από το πρώτο αυτό ξεφύλλισμά του. Αυτήν την ανάγκη ένιωσα. Να γράψω για όσα μου έκλεψαν την προσοχή μου κι αιχμαλώτισαν τον νου μου περισσότερο απ’ όλα όσα περιέχει το βιβλίο.
Ξεκινώ κατ’ αρχήν με τη συγγένεια που δένει τον από το 1951 ως 1967 Δήμαρχο Καστοριάς Παπαμαντζάρη με οικεία και ιδιαιτέρως προσφιλή μου πρόσωπα που σημάδεψαν την Ιστορία του τόπου μας, τα πρόσωπα του Διαμαντή Μαντόπουλου, του δασκάλου ήρωα που σκότωσαν στο Μαυροχώρι οι Τούρκοι το 1912, καθώς και της γυναίκας του Μαρίας, της επονομαζόμενης «Μάνας των Σχολείων». Επίσης είναι αξιοσημείωτο πως νονός του ήταν ο ξακουστός Μακεδονομάχος Τσόντος-Βάρδας, για τον οποίο ο λαός της Καστοριάς έπλεξε υπέροχα δημοτικά τραγούδια. Αναπόφευκτο, λοιπόν, το να μεγαλώσει ο Μ. Παπαμαντζάρης με ιδανικά υψηλά και ωραία, μάλλον δυσδιάκριτα στις μέρες μας.
Λοιπόν, είδα στις σελίδες του βιβλίου μια Καστοριά αλλιώτικη από τη σημερινή, δυστυχώς για εμάς καλύτερη –συγχωρέστε με, αν σας στεναχωρώ, αλλ’ αυτή είναι η προσωπική μου εντύπωση. Κατ’ αρχήν πρόκειται για μια εποχή, αμέσως μετά το ’50, όπου η συγκοινωνία δεν είναι τόσο ανεπτυγμένη όσο σήμερα, θυμηθείτε πως η πρόσβαση στην πόλη από το Μαυροχώρι γίνεται αποκλειστικά με τα καράβια. Κι ενώ έτσι έχουν τα πράγματα, στις σελίδες του βιβλίου παρελαύνουν πάμπολλες προσωπικότητες αστραφτερές που επισκέπτονται την πόλη μας, μια ολόκληρη κοσμογονία: πρέσβεις, βασιλιάδες, υπουργοί, αρχιεπίσκοποι, δήμαρχοι, Έλληνες και ξένοι, διανοούμενοι σαν τους Βυζαντινολόγους Βασίλιεφ και Γκρεγκουάρ,… Ως και η κόρη των διακεκριμένων Κιουρί φωτογραφίζεται στο δικό μας Ξενία, ως και αυτή!...
Αλλά η κοσμογονία δεν αφορά μόνο τις προσωπικότητες που μας επισκέφτηκαν τον καιρό της δημαρχίας του Μ. Παπαμαντζάρη. Αφορά έναν οργασμό έργων που ένιωσα να γίνεται στην πόλη με σκοπό τη βελτίωση της καθημερινότητας των κατοίκων της και το επίπεδο διαβίωσής τους (φοβερή η αντίθεση με το σήμερα, που δείχνουμε να μας απασχολεί μονάχα ο τουρισμός κι όχι ο πολίτης αυτής της πόλης): κατασκευή δρόμων, ηλεκτροδότηση, ύδρευση, αναδάσωση, δενδροφυτεύσεις… Ζηλευτό ανασκούμπωμα για να πάρει η πόλη μια ομορφότερη μορφή. Που, απ’ ό,τι φαίνεται, πετυχαίνεται, όπως αποδεικνύουν τα αναφερόμενα στην Καστοριά δημοσιεύματα της εποχής, όχι μόνο στις τοπικές μας εφημερίδες, αλλά και σε σοβαρά έντυπα πανελλήνιας κυκλοφορίας. Και αυτό το τελευταίο είναι πραγματικά πολύ εντυπωσιακό και αξιοπρόσεκτο!
Αλλά το βιβλίο περιέχει και άλλα εντυπωσιακά κι αξιοπρόσεκτα γεγονότα, που περιγράφονται από τίτλους όπως: «Όλη η Καστοριά απεργεί-τα εργαστήρια γουναρικής έκλεισαν, όλοι εις τους δρόμους» (εφ. Μακεδονία-19/3/1953), «Από την πάνδημον απεργίαν της Καστοριάς» (εφ. Ελληνικός Βορράς-20/3/1953)με πλούσιο φωτογραφικό υλικό που πιστοποιεί τη μεγαλειώδη συμμετοχή. Πρόκειται για αντιδράσεις που πολύ θα ‘πρεπε να τις ζηλέψει και προπαντός να τις αντιγράψει η σημερινή Καστοριά. Όπως θα ‘πρεπε να ζηλέψει και να μιμηθεί τους συνηθισμένους –απ’ ό,τι φαίνεται- εράνους για ευγενικούς και υψηλούς σκοπούς, σαν τον πανελλήνιο προσκοπικό έρανο που έγινε με πρωτοβουλία των Καστοριανών προσκόπων για τη δημιουργία του ανδριάντα του ήρωα Κ. Δαβάκη και σαν τους τοπικούς εράνους για την ανέγερση του 2ου Δημ. Σχολείου, όπως θα ‘πρεπε να ζηλέψει κανείς και τη σύντομη επιστολή του Πρυτάνεως του ΕΜΠ προς τον Δήμαρχο κ. Μ. Παπαμαντζάρη που συνοδεύει επιταγή 270.000 δραχμών:
«Το ποσόν τούτο αποτελεί εισφοράν των σπουδαστών του καθ’ ημάς Ιδρύματος, των μετασχόντων της εκδρομής εις Καστορίαν, υπέρ της Δημοτικής Βιβλιοθήκης του υμετέρου Δήμου, ως ελαχίστη ανταπόδοσις της ευγενούς φιλοξενίας, ης έτυχον εις διαφόρους οικίας των ευγενών συμπολιτών σας»(!!)
Όλα τα παραπάνω δεν είναι παρά αποδείξεις δυνατές πως το κοινοτικό πνεύμα γύρω στο ’60 ζει και βασιλεύει ακόμα μες στις καρδιές και τα μυαλά των Ελλήνων σε καιρούς που εξακολουθούν να είναι οικονομικά δύσκολοι· το κοινοτικό πνεύμα, που, σε δυο περίπου δεκαετίες από τότε και σε καιρούς που η ευμάρεια ολοένα και μεγαλώνει, άρχισε σιγά σιγά αλλά σταθερά να φυλλοροεί, να μαδάει και να φτάνει ως την σχεδόν ολική εξαφάνισή του. Και στην ολοκληρωτική του αντικατάσταση από το πνεύμα της ατομικότητας και του εγωτισμού, με τα αποτελέσματα που δυστυχώς όλοι οι σημερινοί Έλληνες γνωρίζουμε.
Μα πιστοποιούνται και άλλα σημαντικά πράγματα μες στο βιβλίο για το οποίο μιλούμε σήμερα. Πιστοποιείται και μια άλλη πλευρά του τότε Δήμου, η φιλανθρωπία, που δείχνει να είναι μες στα καθήκοντά του:
«Στον Ζουλφικιάφ Χασάν, Οθωμανό, δίδεται οικονομική ενίσχυση. (Ο τελευταίος Τούρκος που έμεινε στην Καστοριά με ελληνική υπηκοότητα, μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών)-1952
«Προικοδότηση τριών απόρων κορασίδων»-1957
«Ο Σύλλογος Απόρων και Αστέγων Καστοριάς ευχαριστεί δια την ληφθείσαν απόφασιν δια την επέκτασιν του σχεδίου πόλεως εις τον Συνοικισμόν Καλλιθέας, όπου θέλει επακολουθήσει η διανομή των οικοπέδων προς στέγασιν των οικογενειών των μελών του Συλλόγου της πόλεώς μας»-1965
Αξιομίμητη η στάση του τότε Δήμου Καστοριάς, στέλνει ηχηρό μήνυμα προς τους τοπικούς άρχοντες σήμερα που οι τέτοιου είδους ανάγκες των πολιτών έχουν περισσέψει.
Και λίγο πριν κλείσουμε-γιατί ξεφύλλισμα έκανα, μην ξεχνιόμαστε-, αξίζει να επισημάνουμε ότι, όπως και οι άλλοι Καστοριανοί άνοιγαν εύκολα τα σπίτια τους για να φιλοξενήσουν επισκέπτες της πόλης μας, έτσι και ο Δήμαρχος Παπαμαντζάρης φιλοξένησε το 1951, πρώτη χρονιά της δημαρχίας του, τον Δήμαρχο Αθηναίων Κ. Κοτζιά, που, ενθουσιασμένος από την καστοριανή φιλοξενία, τον ευχαριστεί γράφοντάς του ανάμεσα στ’ άλλα:
«Δια ν’ αντιληφθής την επίδρασιν που είχον εις την ψυχήν μου αι περιποιήσεις σας και η εκδηλωθείσα αγάπη κατά την διέλευσίν μου από την Μακεδονίαν, φθάνει να διαβάσης τας δηλώσεις μου τας οποίας ασφαλώς θα εδιάβασες και αυτές επροκάλεσαν σάλο με απειλάς παύσεώς μου.
Εγώ, σου εξομολογούμαι, προτιμώ να πέσω, αλλά και πίπτων θα φωνάζω «Δώστε ζωήν εις την Μακεδονίαν». Σου είμαι βαθύτατα ευγνώμων διότι είσαι και συ ένας από τους φίλους μου που χαράξατε τον δρόμον της αληθείας και του καθήκοντος έναντι της πολυβασανισμένης Ακριτικής Μακεδονίας»-κι είναι τα λόγια του Αθηναίου Δημάρχου μια κραυγή που μοιάζει μ’ εκείνην του δικού μας Ίωνος και μια κραυγή κι έκκληση που θα ‘πρεπε ν’ ακουστεί και τώρα και να πέσει σε ώτα ακουόντων.
Μα, όπως όλα κάποτε τελειώνουν, έτσι τελειώνουν και οι ζωές των ανθρώπων, όσο σπουδαία πράγματα κι αν έχουν κάνει αυτοί στη ζωή τους. Κι έτσι, όμορφα και απλά βαλμένος μες στο βιβλίο, κι ενώ ο αναγνώστης θα περίμενε και άλλες πράξεις, έρχεται ο θάνατος. Έτσι όπως φαίνεται πως ήρθε και στην πραγματικότητα· φέρνοντας στον νου μας εκείνη τη διαχρονική σοφία πως δεν έχει σημασία πόσο ζει κανείς, αλλά πώς και γιατί ζει. Κι ο Μιχάλης ή Λάκης Παπαμαντζάρης, Δήμαρχος Καστοριάς από το 1951 ως το 1967 με μεγάλη προσφορά στην πόλη του, όπως δείχνουν τα πολλά ντοκουμέντα του βιβλίου, φεύγει έχοντας ζήσει πολλές ζωές μέσα σε μία και μάλιστα σχετικά σύντομη.
Και το βιβλίο, το γραμμένο με τεράστια αγάπη από την αγαπημένη του γυναίκα Αγγελική, η οποία -όχι μόνο μ’ αυτό- έχει αποδείξει πως η αγάπη δεν τελειώνει ούτε κι όταν ο αγαπημένος πεθαίνει, κάνει το χρέος της αγάπης και της αναγνώρισης με τον πιο αντικειμενικό και τεκμηριωμένο τρόπο. Κάνοντας ταυτόχρονα και ιερό μνημόσυνο υπέρ της ψυχής του δικού της αγαπημένου, που υπήρξε και πολύ αγαπημένος πρώτος πολίτης της πόλης μας, της Καστοριάς, επί πολλά πολλά χρόνια…
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 11 Δεκεμβρίου 2014, αρ. φύλλου 768
Σχετικά:
ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Μιχάλης Παπαμαντζάρης | Δήμαρχος Καστοριάς (1951-1967)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.