12.6.15

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν


«Καθημερινή», 28-12-2014ˑ ενδεχομένως να παραιτείτο… η τελική διευθέτηση θα αναζητείτο. Στα δύο ρήματα, κατάληξη Καθαρεύουσας (σωστή), αύξηση όμως εσωτερική με λάθος. Το ορθόνˑ να παρητείτο (το ητα με υπογεγραμμένη!), θα ανεζητείτο. (Δημοτική: να παραιτούνταν, να αναζητούνταν).

29-12-2014. Περιοδικό. Επ΄ ουδενί εισφρύει τέτοια πρόταση… Το ορθόνˑ επ΄ ουδενί εισφρέει. Το ρήμα εισφρέω, και πιο συχνό παρεισφρέω (=εισδύω απαρατήρητα) , π.χ. σε ένα κείμενο παρεισφρέει λάθος). Το ρήμα είναι αρχαίο, αλλά μεταγενέστερο. Έτσι χρησιμοποιείται, ας πούμε , από τους λογίους. Στον Αόριστο σχηματίζεται: παρεισέφρησα. Ουσιαστικό: η παρείσφρηση. π.χ. Στην γραπτή καταγγελία παρεισέφρησαν και άλλα στοιχεία.

30-12-14. Βιβλίο: Ονειρεύονται ζωή χλιδή. Η χλιδή(= ζωή με πολυτέλεια) είναι ουσιαστικό. Το ορθόνˑ ζωή χλιδάτη. (ή: ζωή – χλιδή. ή: ονειρεύονται ζωή, χλιδή …)

30-12-2014. Από ύμνο της Εκκλησίας: ευχαριστώ σοι, Κύριε, τω δόντι τήν ειρήνην τω κόσμωˑ (τω δόντι –το δόντι ,ομόηχες λέξεις). Οι υποστηρίζοντες καθιέρωση – απλοποίηση γραφής με ένα -ο- και ένα -ι- , πώς θα διακρίνουν τις λέξεις και την διαφορά σημασίας; το α΄(τω δόντι) είναι μετοχή β΄ Αορ. Του δίδωμι – δίδω (σε Δοτική), το β΄ είναι το νεοελληνικό: το δόντι (σε πονεί το δόντι;) από το αρχαίο: ο ο-δούς, Γεν. του οδόντος. υποκοριστικόν το οδόντιον – το δόντι.

18-12-14• Τοπικός Τύπος. Η φιλόπτωχος αναβίωσε μιά(ν) παλαιά συνήθειαˑ Παρατήρηση: Στην νεοελληνική (όπως και στην αρχαία) υπάρχουν ρήματα με μορφή ενεργητική, αλλά αμετάβατα, δεν έχουν δηλ. αντικείμενο (συνηθέστατα σε Αιτιατική). π.χ. εγώ αναρρώνω= ανακτώ δυνάμεις ύστερα από αρρώστια, συνέρχομαι από την ασθένεια (αρχαία Έλλην. αναρρώννυμι και αναρρωννύω) ουσιαστικό η ανάρρωσις = η ανάκτηση της υγείας. Καλήν ανάρρωση, ευχόμαστε στον άρρωστο. Δεν μπορούμε όμως να ειπούμε: ο γιατρός ανάρρωσε… τον θείο Δημήτρη, αλλά ο άρρωστος θείος ανάρρωσε με την επίβλεψη του γιατρού. Άλλο παρόμοιο ρήμα: αναβιώνω (αρχαία: αναβιώ, κλίνεται όπως το δηλώ),= επανέρχομαι στην ζωή, ξαναζώ. π.χ. Στο 12 ήμερο των Χριστουγέννων αναβιώνουν όλες οι Χριστιανικές καλές συνήθειες.- Η αναβίωση των εθίμων. Σε αυτής της κατηγορίας ρήματα (αμετάβατα) μερικοί, ιδίως στον προφορικό λόγο, θέτουν αντικείμενο, όπως στο παράδειγμά μας: η φιλόπτωχος αναβίωσε μιά(ν) συνήθεια. Δεν ξέρω πόσο είναι «νόμιμο» γλωσσικά. Εν προκειμένω οι γλωσσολόγοι έχουν τον πρώτο λόγο. Έτσι και το λόγιο ρήμα προσκρούω = συγκρούομαι δυνατά με κάτι. Τότε το αυτοκίνητο προσέκρουσε σε στύλο της ΔΕΗ. β΄) εμποδίζομαι. π.χ. Η πρόταση προσκρούει στα καθιερωμένα.

15-10-2014. Από το περιοδικό «Ο Σωτήρ», άρθρο : Από της Πίνδου τις κορφές: (Για τους ήρωες του 1940 και το ΟΧΙ ), παίρνω μιά παράγραφο, με λόγο απλό, δυνατό, κοφτές, ζωηρές προτάσεις, ύμνος –εγκώμιο στους Έλληνες μαχητές της Πίνδου:« Έτσι προχώρησαν. Με τη Σκέπη της Παναγιάς. Ήταν γενιά κομμένη από γρανίτη άθραυστο. Κι έμειναν. Πέσαν πάνω τους φωτιές αμέτρητες, έφαγαν σίδερο καυτό, ήπιαν το χιόνι για νερό, μασούσαν το χώμα! Άντεξαν. Έλεγαν ΟΧΙ στον εχθρό σε κάθε βήμα. Γη σπιθαμή δεν του ʼδωσαν. Τα ατσάλινα θεριά του τα καθήλωσαν (τα Καθήλωσαν, σημειώνει ο υποφαινόμενος) εκείˑ στ’ απόρθητο Καλπάκι». Δεν ξέρω πόσο και άν τον συντάκτη του άρθρου τον ενέπνευσεν ο Απόστολος των Εθνών Παύλος, πάντως μου δίδει την αφορμή να παραλληλίσω το κείμενο αυτό με περικοπή επιστολής του Απ. Παύλου, που αποτελεί ύμνον –εγκώμιον των μαρτύρων της πίστεως. Λόγω δύναμης εκφραστικής και υψηλού περιεχομένου με κατασυγκίνησε και «απαγγέλλω εκ στήθους το χωρίον»ˑ οί κατηγωνίσαντο βασιλείας, επέτυχον επαγγελιών, έφυγον στόματα μαχαίρας, έφραξαν στόματα λεόντων, έσβεσαν δύναμιν πυρός, ενεδυναμώθησαν εν Κυρίω, εγένοντο ισχυροί εν πολέμω, παρεμβολάς έκλιναν αλλοτρίων. Και παρακάτωˑ περιήλθον εν μηλωταίς¹,εν αιγείοις² δέρμασι, κακοχούμενοι, διωκόμενοι εν όρεσι (πρβλ. στις κορφές της Πίνδου) και σπηλαίοις και ταις οπαίς τής γής (πρβλ. έφαγαν χώμα). Πόσο δηλ. η παράδοση δημιουργεί συνεκτική …συνέχεια.

Ο Γλωσσαμύντωρ
Λάζαρος Νικηφορίδης


Σημείωση: 1. η μηλωτή = το δέρμα κατσίκας ή προβάτου. (Το μήλον είναι καί το πρόβατο, όχι μόνο το φρού-το).
2.αίγειος = γίδινος.(δέρμα κατσίκας).


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 19 Φεβρουαρίου 2015, αρ. φύλλου 776


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ