ΟΔΟΣ: Πολιτιστική παρανόηση

ΟΔΟΣ 613 | 27.10.2011

H υπόνοια ότι η Καστοριά συμπιέζεται από το περιβάλλον που διαμορφώνει ο νέος διευρυμένος Δήμος, για τους δημότες και τους μόνιμους κατοίκους της πόλης, είναι πλέον γεγονός. Οι συνέπειες μιας κάποιας στασιμότητας – αν όχι οπισθοδρόμησης, είναι ήδη αισθητές. Η παρατήρηση δεν αφορά (μόνο) το αμιγώς πολιτικό, αλλά και το πολιτιστικό επίπεδο. Το γενικότερο κλίμα σε ένα βαθμό ασφαλώς επηρεάζει την κατάσταση. Αλλά δεν είναι μόνο του αυτό η αιτία.

Κύρια υπεύθυνη η αδυναμία εξισορρόπησης των χωριών, των τέως δήμων, και της ίδιας της Καστοριάς. Όχι βέβαια αυτόματα, αλλά στο πλαίσιο μιας στοχευμένης πολιτικής ενέργειας της νέας (και πρώτης) δημοτικής πραγματικότητας του «Καλλικράτη». Μια τέτοια πρωτοβουλία, θα προϋπέθετε βέβαια, την κατανόηση της σημασίας του πολιτισμού για την ανάπτυξη ενός τόπου. Το ζήτημα δεν συζητιέται (ακόμη) δημόσια και ανοικτά. Άλλωστε στον Δήμο Καστοριάς, μέχρις στιγμής, ο διάλογος δεν έχει ενθαρρυνθεί ώστε να επιτρέπει και αυτού του είδους τις συζητήσεις. Στην πραγματικότητα βέβαια, είναι αμφίβολο, αν και στα υπόλοιπα τα αμιγώς δημοτικά μέτωπα, διεξάγεται ουσιαστικός και κύριος διάλογος. Αλλά αυτό αποτελεί διαφορετικό κεφάλαιο.

Tο ότι οι καλλικράτειοι Δήμοι είναι ακόμη άγουροι, δεν είναι δικαιολογία ώστε η δημοτική αρχή, με πρώτο τον δήμαρχο κ. Εμ. Χατζησυμεωνίδη, τους αντιδημάρχους του, καθώς και όσους εκλεγμένους ψηφίζονται από την πόλη της Καστοριάς, να μοιάζουν ανέμελοι, ή να τρέφουν αυταπάτες, σε σχέση με το ζήτημα που άρχισε να δημιουργεί πρόβλημα στην πόλη της Καστοριάς. Και μάλιστα πρόβλημα εκεί που κανονικά δεν θα έπρεπε να υπάρχει.

Για την ΟΔΟ επείγον χρέος του νέου Δήμου, είναι να εγγυηθεί συνθήκες παράλληλης ύπαρξης, ανοχής αλλά και ανάπτυξης με την αυτονόητη εγγύηση της φυσιογνωμίας και της ελευθερίας έκφρασης της νέας Καστοριάς. Αλλά ακόμη και των τάσεων που δεν υπηρετούν απαραίτητα την καταπίεση της παράδοσης.
Ένα τέτοιο περιβάλλον εγγυημένης έκφρασης και ελευθερίας, όχι μόνο δικαιούται, αλλά υποχρεώνεται να εξασφαλίζει η δημοτική αρχή, και μάλιστα χωρίς εξαιρέσεις και διακρίσεις. Αυτονόητα όλα αυτά, εύκολα και απλά;

Όμως, με αφορμή την αποδοχή της δωρεάς της διάσημης και στο εξωτερικό ελληνίδας γλύπτριας Βασιλικής (πρόκειται για ένα από τα περίφημα γλυπτά της με θέμα τον «Αρλεκίνο»), αποκαλύφθηκε ότι στο εσωτερικό του Δήμου Καστοριάς εκδηλώνονται συμπεριφορές που θέτουν εμπόδια και φραγμούς σε κάθε τι σύγχρονο και νεωτεριστικό. Στελέχη της δημοτικής πλειοψηφίας (τα ονόματά τους έγιναν γνωστά, αλλά προς το παρόν προέχει ο σχολιασμός της νοοτροπίας), κατά την συζήτηση για την αποδοχή (ή όχι!!) της τόσο ευγενικής αυτής δωρεάς, δεν μάσησαν τα λόγια τους. Σαν να αποδοκίμασαν τα «δυτικότροπα» έργα του πολιτισμού, και να υποστήριξαν ως «φυσική» και αυτονόητη την ανωτερότητα του κάδρου της (κατ’ αυτούς και κατ’ αλλήλους) Ανατολής, υποτιμώντας εκ προοιμίου την καλλιτεχνική αξία του έργου.

φωτό: Αναστασία Μπόϊκου

Οριοθέτησαν λοιπόν με σαφήνεια, ακόμη και την παράδοση της πόλης, στην δική τους αντίληψη για την παραδοσιακότητα και την αυθεντικότητα. Πάλι καλά που αυτή την φορά έγινε δεκτή η δωρεά. Διότι αν ο Καστοριανός παγκόσμιας φήμης και αναγνώρισης υπερμοντέρνος εικαστικός Λουκάς Σαμαράς (που ζει και εργάζεται στην Νέα Υόρκη), αποφάσιζε ποτέ να δωρίσει κάτι στην ιδιαίτερη πατρίδα του, κανείς δεν εγγυάται ότι οι δημοτικοί Κέρβεροι της παράδοσης θα αποδέχονταν για την Καστοριά ένα έργο του. Και πολύ περισσότερο, αν για κάποιο λόγο, κάποιος αποφάσιζε να δωρίσει σ’ αυτή την πόλη έργο του «δυτικότροπου» Πικάσο, ίσως να αντιμετώπιζε την υπεροψία, της καθ’ ημάς βαθιάς Ανατολής.

Για να πείσουν τους υπόλοιπους συμβούλους ότι, τα πράγματα είναι έτσι, όπως οι ίδιοι τα εννοούν, έκαναν αναφορές σε ιστορικές αναμνήσεις για περασμένα θρυλούμενα μεγαλεία (όχι της Καστοριάς φυσικά, τα οποία ούτως ή άλλως ξεχάστηκαν εντελώς, αλλά) χαμένων πατρίδων. Επικαλέστηκαν την αδιαμφισβήτητη συγκριτική και ποιοτική ανωτερότητα, απέναντι στην πλατεία Βαστίλη των Παρισίων, όπου η δωρήτρια γλύπτρια εξέθεσε τα έργα της. «Ο Πόντος προϋπήρχε της Γαλλίας» φέρεται να δήλωσε αντιδήμαρχος, ξεκαθαρίζοντας μια και καλή την στάση του και την αυτοπεποίθησή του. Έστω κι’ αν όλες αυτές οι πλειοδοσίες ήταν εκτός τόπου και χρόνου.

Στο πλαίσιο αυτής της προχειρότητας και της πολιτιστικής παρανόησης που επικράτησε στον Δήμο Καστοριάς, αποφασίσθηκε για λογαριασμό της πόλης της Καστοριάς, και των κατοίκων της, ότι το συγκεκριμένο άγαλμα, προφανώς επειδή είναι (και) πολύ «δυτικότροπο», και επομένως ανάρμοστο, δεν έχει… θέση στο εσωτερικό της πόλης και ειδικά στην περιοχή της Ομόνοιας ή της Μητροπόλεως, όπου αρχικά προτάθηκε να τοποθετηθεί.

Προφανώς αν το άγαλμα ήταν εμπνευσμένο από την κυρά Φροσύνη, κάποιο τσολιά, Μακεδονομάχο, Πόντιο, τον Διγενή ή άλλο ένδοξο όμως πρόγονο, ή έστω κάποιο σεβάσμιο ρασοφόρο, κάποιον τέλος πάντων που να μην αμφισβητεί τα στερεότυπα της ενδόξου εθνικής ράτσας, θα τοποθετούνταν ήδη κάπου ξεχωριστά, και θα το τιμούσαν με στεφάνια και τα συμπαραμαρτούντα. Όπως ακριβώς συμβαίνει με το μνημείο προς τιμή του Ποντιακού Ελληνισμού που δεσπόζει στην είσοδο της Καστοριάς, ή το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης και άλλα μνημεία, «σύμβολα» και έργα τέχνης που έχουν τοποθετηθεί στα πέριξ του πάρκου της «Ολυμπιακής Φλόγας», χώρος που αφιερώθηκε στην ιστορική προπαγάνδα των κρατούντων. Και ο οποίος θα μπορούσε να μετονομασθεί σε πάρκο του Ποτ Πουρί

Την πρωτοφανή απόφαση σχολιάζει εύστοχα σε παρέμβασή του, ο κ. Σπύρος Αναγνώστου, αναγνώστης και συνεργάτης της εφημερίδας, σε άρθρο του που δημοσιεύεται στις εσωτερικές σελίδες του σημερινού φύλλου.

φωτό: Αναστασία Μπόϊκου

Με την απόφασή τους, εκεί στον Δήμο, προκάλεσαν αίσθηση, αφού τελικά έτσι αποφάνθηκαν -οι ταγοί του πολιτισμού και θεματοφύλακες της φυλής- να τοποθετήσουν το έργο τέχνης που δώρησε η Βασιλική, κάπου κοντά και μακριά ταυτόχρονα. Παρά το γεγονός ότι, τόσο η δωρεά, όσο και το θέμα («Αρλεκίνος»), στενά συνυφασμένο με το καρναβάλι, συνηγορούν στην τοποθέτησή του στο επίκεντρο των καρναβαλλιστικών εκδηλώσεων, δηλαδή κάπου στα ψηλά τμήματα της Μητροπόλεως, ή βεβαίως στην Ομόνοια. Ως σύμβολο, αλλά και καλλιτεχνικό δημιούργημα ταυτόχρονα. Και ως ελπίδα ότι, εκτός από το παρελθόν (ένδοξο, αλλόδοξο άδοξο ή παράδοξο), η υπόθεση της (σημερινής) Καστοριάς μπορεί να έχει και μια πιο σύγχρονη προοπτική.

Προφανώς, εκτός από την Βασιλική, η οποία στο κάτω-κάτω πέρα από την ευγενική της χειρονομία, δεν έχει άλλη σχέση με την Καστοριά, αν κάποιος άλλος ζωγράφος, φωτογράφος ή εικαστικός δημιουργός, που είναι λιγότερο ή περισσότερο διάσημος σε τοπικό ή και παγκόσμιο επίπεδο, αν και δυτικότροπος έκανε το λάθος να δωρήσει στην γενέτειρα του Καστοριά ένα έργο τέχνης, η χειρονομία αυτή θα προσέκρουε σε αντίστοιχη γενναία αντίσταση των θεματοφυλάκων του ελληνισμού, εγχωρίου και οικουμενικού, που διοικεί Δήμο. Δεν θα επέτρεπαν στους δυτικούς να αλώσουν την Ανατολή που έχουν μέσα τους. Και προσπαθούν να επιβάλλουν και στην Καστοριά, επειδή δεν θέλουν να αντιληφθούν οτιδήποτε έξω από τα όσα νομίζουν ότι αποτελεί το Α και το Ω της συντηρητικής πολιτιστικής αντίληψης. Η οποία κρύβει την πολιτιστική ένδεια με την επιθετικότητα.

Επομένως, αν ο Δήμος Καστοριάς δεν θέλει να εγκλωβιστεί οριστικά γύρω από τέτοιες παλαιολιθικές ενέργειες, οφείλει να μεταρρυθμίσει την λανθασμένη απόφασή του. Αλλά και να επιτρέψει ίσες ευκαιρίες σε όσους δεν εγκλωβίζονται πίσω από τα στερεότυπα της Ανατολής και της παράδοσης. Και η τοποθέτηση του αγάλματος στην περιοχή της Ομόνοιας ή της Μητροπόλεως όπου διαδραματίζεται το Καρναβάλι της Καστοριάς -μια εκδήλωση με στοιχεία παραδοσιακότητας αλλά και σουρεαλισμού ταυτόχρονα- θα μπορούσε να είναι το πρώτο ανέξοδο και σαφές δείγμα τόλμης. Είναι όμως αμφίβολο, όχι μόνο το αν μπορούν, αλλά, και το αν θέλουν.


Σχετικά κείμενα:

• ΟΔΟΣ: Πόλη & συμβολισμοί
• Vassiliki ''La Cité des jeux''
• ΣΠΥΡΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ: Πάρκο ολυμπιακής φλόγας: Το “κέντρο του κόσμου”
• ΜΕΡΟΠΗΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΓΓΕΛ: Μία δωρεά στον Δήμο Καστοριά
• ΜΕΡΟΠΗΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΓΓΕΛ: Γι' αυτούς που παίρνουν σημαντικές αποφάσεις 
• ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Όταν η τέχνη γίνεται πρωτοσέλιδο 
• ΟΔΟΣ: «Δυτικότροπα»
• ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: «Και ο Αρλεκίνος να μας φυλάει»
• ΟΔΟΣ: Να, σε το λέγω φανερά και σε προστάζω αυστηρά, να μη, να μη τολμήσεις, τα μήλα να τσιμπήσεις.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 27 Οκτωβρίου 2011, αρ. φύλλου 613