ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Για την ανεξιθρησκία που νομίζαμε πως είχαμε…

Τα ονόματα των Αγίων Μητροπολιτών Χρυσοστόμου Σμύρνης, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ικονίου, Γρηγορίου Κυδωνίων, Ευθυμίου Ζήλωνος ακούσαμε να μνημονεύονται σήμερα 11 Σεπτεμβρίου στο τέλος της κυριακάτικης λειτουργίας και μαζί τους ξέρουμε πως τιμώνται και όλοι οι λαϊκοί που σφαγιάσθηκαν κατά την Μικρασιατική καταστροφή το 1922. Απέχοντας παρασάγγες από τον σκεπτικισμό που προκαλείται μέσα μας κάθε φορά που ακούμε τους σημερινούς μας επισκόπους να αλληλοαποκαλούνται «άγιοι», έτσι προκαταβολικά και τιμητικά (με όλο τον σεβασμό μου στο τι αντιπροσωπεύουν, δεν τους ανατριχιάζει μια τέτοια προσφώνηση, δεν τους προκαλεί δέος και τεράστια ευθύνη;), ήρθαν δάκρυα στα μάτια μου περισσότερα απ’ όσα αναβλύζουν κάθε φορά, λόγω της καταγωγής μου από τον Πόντο (αν και πιστεύω πως όλοι οι Έλληνες θα ‘πρεπε το ίδιο να συγκινούνται κάθε φορά που θυμούνται αυτόν τον εκτός σημερινών συνόρων Ελληνισμό, της Μικρασίας, του Πόντου, της Πελαγονίας, της Βορείου Ηπείρου, τον πάλαι και τον νυνο δεύτερος συνηθέστατα ξεχνιέται ή και αγνοείται από τους άρχοντές μας, που έχουν άλλα …σοβαρότερα που τους απασχολούν). Τα περισσότερα δάκρυα σήμερα οφείλονταν σε κάποια πρόσφατα διαβάσματά μου για το πρόσωπο του Χρυσοστόμου Σμύρνης, για τον οποίο ήξερα κάποια πράγματα, αλλά κάποια δεν ήξερα.

Δεν ήξερα, π.χ., πόσο πλατιά ήταν η σκέψη του Εθνομάρτυρα, τόσο που περιελάμβανε, εκτός από τη βασικότερη όλων έγνοια να σώσει το ποίμνιό του, και το έντονο και έμπρακτο ενδιαφέρον του για τον αθλητισμό: εκατό και χρόνια πριν, ο φωτισμένος αυτός επίσκοπος έφτιαξε κολυμβητήριο για να μαθαίνουν τα παιδιά της Σμύρνης κολύμπι(!) και κατάφερε να στεγαστεί επιτέλους η ποδοσφαιρική ομάδα του Πανιωνίου, που ακόμη τον ευγνωμονεί για την έμπρακτη συμπαράστασή του(!)…

Αυτός, λοιπόν, ο ανοιχτόμυαλος επίσκοπος, που στη δική του αυλή κατέφευγαν όλοι οι καταδιωκόμενοι Έλληνες της Μητρόπολής του, για να σωθούν, ο Χρυσόστομος Καλαφάτης, που τ’ όνομά του ακούμε σε κάθε ομιλία για τον Μακεδονικό Αγώνα, καθώς συμπεριλαμβάνεται με τον δικό μας Γερμανό Καραβαγγέλη και με τους άλλους άξιους μητροπολίτες της πιο βασανισμένης λόγω των κομιτατζήδων και όχι μόνον αυτών Μακεδονίας, οι οποίοι συνετέλεσαν τα μέγιστα στην απελευθέρωσή της, αυτός ο άγιος κληρικός μας μαρτύρησε με φρικτότατο τρόπο. Δεν θα αναφέρουμε σήμερα τα πιο φριχτά που λέγονται για τον θάνατό του. Θα πούμε όμως τι θα μπορούσε να κάνει για να σωθεί, μα δεν το έκανε:

«Η σκιά του εγγίζοντος θανάτου απλωνόταν στο πρόσωπό του και όμως αγωνιζόταν ακόμη για την σωτηρία του ποιμνίου», σημειώνει ο τότε Αμερικανός πρόξενος Σμύρνης Τζορτζ Χόρτον, που τον συμβουλεύει: «Πρέπει να φύγετε, κινδυνεύει η ζωή σας. Στην προκυμαία (εκεί που, κατά Ρεπούση, συνωστίζονταν οι Έλληνες, σαν για ταξίδι αναψυχής) είναι πλευρισμένο ένα αμερικανικό αντιτορπιλικό. Θα σας συνοδεύσω έως εκεί για να επιβιβαστείτε ασφαλώς», γράφει ο Χόρτον, μα ο Χρυσόστομος, αφού τον ευχαριστεί, αρνείται με τα εξής λόγια: «Παράδοσις του έθνους και της εκκλησίας μας δεν είναι η φυγή εν όψει κινδύνου, αλλ’ ο αγών μέχρις εσχάτων και η θυσία. Εάν μεν ο εχθρός φεισθεί του ποιμνίου μου, ποιος θα το περιθάλψει; Εάν δε τούτο σφαγεί, πώς ημπορώ να επιζήσω; Είτε το ένα συμβεί είτε το άλλο, η θέσις μου είναι εδώ, μαζί με το ποίμνιό μου».

Και αρνείται και πάλι τη φυγή, όταν ο Γάλλος πρόξενος του προσέφερε άσυλο στο γαλλικό προξενείο, ώστε αργότερα να φύγει και να σωθεί. Και χάνει τη ζωή του με φριχτότατο τρόπο, ενώ ο ίδιος παρακαλούσε τον Θεό να συγχωρήσει τους βασανιστές του. «Από καιρού σε καιρό, όταν μπορούσε, ύψωνε κάπως το δεξί του χέρι και ευλογούσε τους διώκτες του», πράγμα που έκανε έξαλλους τους βασανιστές του, ώσπου ένας τους, «αναγνωρίζει την χειρονομία της ευλογίας, μανιάζει, μανιάζει και με το τρομερό μαχαίρι του κόβει και τα δύο του χέρια. Εκείνος σωριάστηκε στη ματωμένη γη με στεναγμό που φαινόταν ότι ήταν μάλλον στεναγμός ανακουφίσεως παρά πόνου. Τόσο τον λυπήθηκα τότε που με δύο σφαίρες στο κεφάλι τον αποτελείωσα. Αυτή είναι η ιστορία μου (…)» αφηγείται ο τουρκοκρητικός που έδωσε τέλος στο μαρτύριο, και είναι η ιστορία του τέλους ενός σπουδαιότατου ποιμενάρχη που έφτασε στο μαρτύριο μόνο και μόνο επειδή ήταν χριστιανός και Έλληνας, ενός πραγματικού αγίου που θυσίασε τον εαυτό για το ποίμνιό του, όπως οφείλει να κάνει κάθε πραγματικός κληρικός και ηγέτης.

«Καμία θυσία δεν πάει χαμένη» λέει ο σοφός κι εμείς αναρωτιόμαστε τι ακριβώς εννοεί. Μήπως το ότι λειτουργεί ως παράδειγμα για τους επόμενους; Αλλ’ αν οι επόμενοι δεν παίρνουν ούτε από λόγια ούτε από διαβάσματα ούτε από παραδείγματα; Αν ανήκουμε κι εμείς σ’ αυτούς; Θεός φυλάξοι! Ας έχουμε ειρήνη κι ας μη χρειαστεί να αποδείξουμε ποτέ κάτι τέτοιο, θα ήμασταν απολύτως αποτυχημένοι, ως άνθρωποι γενικότερα κι ειδικότερα ως Έλληνες…

«Δεν υπάρχει πιο ηλίθιο πλάσμα από τον άνθρωπο, που δεν μαθαίνει από τα παθήματά του» έχει πει η βραβευμένη με Νόμπελ λογοτεχνίας Ντόρις Λέσινγκ και, απ’ ό,τι φαίνεται, δυστυχώς, έχει πολύ δίκιο. Αλλιώς δε θα είχαμε διαβάσει στις εφημερίδες τίτλους σαν τους παρακάτω: «Σε εξέλιξη η μεγάλη έξοδος των χριστιανών» (8/ 9/2013), «Συνεχίζεται το κύμα φυγής χριστιανών στη Μ. Ανατολή» (29/9/2013), «Οι καμπάνες δεν θα χτυπήσουν παντού»-Υπό διωγμό γιορτάζουν το Πάσχα οι χριστιανοί στη Συρία, στο Ιράκ, στη Λιβύη, στην Κένυα, ακόμη και στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο Σινά (Πάσχα 2015),…

«Δεν υπάρχει πιο ηλίθιο πλάσμα από τον άνθρωπο», που δε διδάσκεται από ιστορίες σαν αυτήν του 26χρονου Ninar Odisho από τη Συρία, που είχε εγκαταλείψει μαζί με τους συγγενείς του την πόλη του στις αρχές Φεβρουαρίου του 2013, όταν αυτή κατελήφθη από εξτρεμιστικές ομάδες ισλαμιστών, που μεταξύ άλλων κατέστρεψαν την ελληνορθόδοξη εκκλησία των Αγίων Σέργιου και
Βάκχου και έδιωξαν τους χριστιανούς. Στα μέσα Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους ο Ninar επέστρεψε στην πόλη του για να δει το σπίτι του, με τη συνοδεία δύο φίλων του μουσουλμάνων, που πίστευε ότι θα λειτουργούσαν ως ασπίδα προστασίας σε περίπτωση που θ’ αντιμετώπιζε προβλήματα με τους φανατικούς. Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθηκαν όπως ήλπιζε. Σε μπλόκο εξτρεμιστικής οργάνωσης, συνελήφθησαν και οι τρεις και υποβλήθηκαν σε τεστ μουσουλμανικής πίστης (κάτι αντίστοιχο έγινε αυτό το καλοκαίρι σε εστιατόριο του Μπαγκλαντές: όσοι απήγγειλαν στίχους από το κοράνι, σώθηκαν, τους άλλους τους σκότωσαν οι εκεί εξτρεμιστές). Οι δυο φίλοι του πέρασαν με «επιτυχία» το τεστ, όχι όμως και ο ίδιος, ο οποίος βασανίστηκε άγρια, μέχρι θανάτου, καθότι ήταν χριστιανός!...

Κι είχαμε και την οδυνηρή περίπτωση του υπερήλικα ιερέα στη Γαλλία που τον αποκεφάλισε 19χρονος φανατικός ισλαμιστής μες στην εκκλησία όπου ιερουργούσε για πάρα πολλά χρόνια, αφού πρώτα τον ανάγκασε να γονατίσει μπροστά στην Αγία Τράπεζα, μόνο και μόνο επειδή ήταν χριστιανός! Και, σαν να μαγεύτηκαν από τέτοια αποτρόπαια παραδείγματα, κάποιοι δικοί μας νεαροί στις 31 Ιουλίου 2016 εισέβαλαν στον Ιερό Ναό του Γρηγορίου Παλαμά, στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, διακόπτοντας την κυριακάτικη λειτουργία, διαμαρτυρόμενοι για τους δικούς τους λόγους! Γιατί πάντοτε θα υπάρχουν λόγοι για να ‘μαστε θυμωμένοι όλοι ή σχεδόν όλοι μας, άρα πάντα θα έχουμε λόγους να διαμαρτυρόμαστε για κάτι που μας ενοχλεί. Θα πρέπει όμως να σκεφτόμαστε κάθε φορά πολύ καλά τον λόγο της διαμαρτυρίας μας, αλλά και να επιλέγουμε τον τρόπο που θα εκφράζουμε την όποια διαμαρτυρία μας-και το πώς εκφράζουμε τη διαμαρτυρία μας είναι πολύ σημαντικό και συμβαίνει να χάνουμε το δίκιο μας, όταν επιλέγουμε τον λάθος τρόπο να το υπερασπιστούμε. Αυτό θα ‘πρεπε να το είχαμε ήδη καταλάβει όλοι μας, γιατί…

Από τα μαθητικά μου χρόνια, θυμάμαι πεντακάθαρα τον καθηγητή μας των Θρησκευτικών-καλή του ώρα, όπου κι αν βρίσκεται- να λέει πως όσο μεγάλη ασέβεια και ανοησία είναι να βρίζεις τον δικό σου Θεό άλλο τόσο μεγάλη ασέβεια και ανοησία είναι να βρίζεις τον Θεό των άλλων! Χαράχτηκε βαθιά στη μνήμη μου αυτή η κουβέντα και τη θυμήθηκα πάλι προχτές, διαβάζοντας το «Χαζεύοντας το κενό» του συμπατριώτη μας δημοσιογράφου Γ. Χατζηδημητρίου, που ομολογώ πως απόλαυσα, ιδίως επειδή τα έλεγε τσεκουράτα στους «κακόηχους τενεκέδες» που εισέβαλαν στην εκκλησία στην ώρα της Θ. Λειτουργίας. Το πιο σπουδαίο για το κείμενο αυτό και το τιμητικότερο για τον ίδιο τον συγγραφέα του είναι η διευκρίνισή του πως δεν ανήκει σε αυτούς που εκκλησιάζονται. Αυτό ήταν που μου θύμισε τα λόγια του καθηγητή μου και που με έκανε να τον παραδεχτώ. Εκτός από τα τρυφερά του λόγια για την κυρία Χρυσάνθη, την αγαπημένη του μάνα, που στέκεται πάντα στο ίδιο στασίδι στον Άγιο Κωνσταντίνο στην Καλλιθέα της Καστοριάς…

Γιατί κανείς μας δεν πρέπει να μένει απαθής και αδιάφορος όταν συμβαίνουν στον κόσμο τέτοια πράγματα. Κανείς από εμάς που πριν από λίγα χρόνια είχαμε την πολυτέλεια να συζητάμε γιατί η λέξη «ανεξιθρησκία» γράφεται με ι, ενώ η «θρησκεία» θέλει ει… Κανένας από εμάς που δεν είχαμε καταλάβει ότι συζητούσαμε για κάτι που θεωρούσαμε δεδομένο, ενώ δεν ήταν και δυστυχώς δεν είναι καθόλου έτσι.

Αφού η ανεξιθρησκία, δυστυχέστατα και απ’ ό,τι φαίνεται, θα παραμένει πάντα ένα από τα μεγάλα ζητούμενα της ανθρωπότητας, ένα αγαθό εξαιτίας της έλλειψης του οποίου εξακολουθούν να χύνονται ποτάμια από αίμα…

11 Σεπτεμβρίου 2016, των αδίκως τελειωθέντων εν Μικρά Ασία Ελλήνων Σ.Ε.Π.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 15 Σεπτεμβρίου 2016, αρ. φύλλου 851