ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ: Ο κηδεμών

ΟΔΟΣ 20.1.2022 | 1109

Φανταστείτε έναν κόσμο όπου τα παιδιά δεν μεγαλώνουν ποτέ. Φανταστείτε ότι σε αυτό τον κόσμο, όλα αυτά τα παιδιά είναι ορφανά και υποχρεωμένα, κάθε τέσσερα χρόνια, να επιλέγουν τον κηδεμόνα τους. Φανταστείτε ότι ο κάθε κηδεμόνας, εφόσον εκλεγεί, λαμβάνει ένα τεράστιο χρηματικό πόσο ως επιβράβευση, με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι που δεν αγαπούν πραγματικά τα παιδιά να θέτουν υποψηφιότητα για την κηδεμονία τους.

Ο πλούτος κάνει την κηδεμονία εθιστική. Κάθε κηδεμόνας θέλει να ξαναγίνει κηδεμόνας για μια ακόμα τετραετία. Πώς θα το εξασφαλίσει αυτό; Ασφαλώς, θα εκμεταλλευτεί την ανωριμότητα των παιδιών για να τους γίνει αρεστός. 

Ο ανάξιος κηδεμόνας προσφέρει στα παιδιά γλυκίσματα και νόστιμες ανθυγιεινές τροφές, τους επιτρέπει να παρακολουθούν όση τηλεόραση θέλουν και δεν τους αναθέτει ποτέ δυσάρεστες δουλειές. Παράλληλα, όμως, τα εκμεταλλεύεται, αποσπώντας τους πραγματικά αγαθά, την αξία των οποίων τα παιδιά δεν είναι ώριμα για να εκτιμήσουν. 

Ένας σωστός γονιός, αν αγαπάει τα παιδιά του, πολλές φορές θα χρειαστεί να φανεί αυταρχικός για να τα αναθρέψει σωστά. Θέλετε σοκολάτα; Ευχαρίστως, αφού φάτε το φρούτο σας! Θέλετε να δείτε τηλεόραση; Εντάξει, αλλά μετά τις εννιά θα την κλείσετε και θα διαβάσετε ένα καλό βιβλίο! Προσοχή, θέλω στις δέκα και μισή να έχετε πέσει στα κρεβάτια σας! Και αύριο, πριν ξανανοίξετε την τηλεόραση, θα συζητήσουμε για το βιβλίο για να δούμε τι καταλάβατε! Θέλετε παιχνίδι και τεμπελιά; Θα παίξετε και θα τεμπελιάσετε όσο θέλετε, αφού κάνετε την γυμναστική σας! …και το σαββατοκύριακο, δεν θέλω να δω κινητά! Αν είστε φρόνιμοι, θα πάμε να δούμε καμιά παράσταση στο καινούργιο θέατρο – ή να ακούσουμε καμιά συμφωνική! 

Ο κηδεμόνας αυτός, δυστυχώς, δεν θα είναι αρεστός στα κακομαθημένα παιδιά. Αυτά, έχοντας συνηθίσει να τρώνε ό,τι και όσο θέλουν, να παρακολουθούν παραγωγές κατώτατου επιπέδου, συχνά ακατάλληλες, στην τηλεόραση, έχοντας συνηθίσει να μην διαβάζουν, να μην γυμνάζονται και να μην εκτιμούν το θέατρο ή την κλασική μουσική, έχοντας συνηθίσει να κοιμούνται όποτε θέλουν, δεν θα εκτιμήσουν την φροντίδα του καλού γονιού τους. Θα προτιμήσουν εκείνο τον ανάξιο που δεν νοιάζεται για αυτά, που τα εκθέτει δίχως τύψεις στην παχυσαρκία, σε τηλεοπτικά προγράμματα βίαια, χυδαία ή προοριζόμενα για αμόρφωτους ανθρώπους, στην ανευθυνότητα και στο κακώς ζην.

Τα παιδιά, όμως, χωρίς να το συνειδητοποιούν, δεν είναι ευτυχισμένα. Βλέπουν τα εφιαλτικά πάχη τους να μην ταυτίζονται με τα ιδανικά των οθονών. Η συσσωρευμένη τους ενέργεια ασφυκτιά μέσα σε μια καθημερινότητα οκνηρίας και ακινησίας. Η ευφυΐα τους αναζητά διεξόδους που δεν μπορεί να βρει. Έχουν προδιάθεση να εξανθρωπιστούν, όμως νιώθουν ζώα.

Λίγα μόνο παιδιά καταφέρνουν να συνειδητοποιήσουν την ανευθυνότητα των κηδεμόνων. Και, αφού διαπιστώσουν πως η ανατροφή των ίδιων και των ανώριμων αδερφών τους είναι προβληματική, θα θελήσουν να εγείρουν εξεγέρσεις απέναντι στους κηδεμόνες και να ενηλικιωθούν. Όμως, οι πανούργοι θετοί γονείς έχουν προνοήσει. Τα λίγα εκείνα παιδιά που τολμούν να αντιτίθενται στους κηδεμόνες, υποκύπτουν τελικά σε απειλές που κανένα δεν μπορεί να αψηφήσει. Αν δεν είσαι φρόνιμος, θα έρθει ο αστυνόμος να σε βάλει φυλακή! Αν διχάσεις την οικογένειά μας, θα έρθει ο κακός ο Τούρκος να σε φάει! Αν αλλάξεις τον κόσμο, θα έρθει ο Ευρωπαίος να σε φάει!

Αν τελικά εμφανιστεί ο αγαπημένος γονιός, που νοιάζεται για τα παιδιά και την ευημερία τους, θα αντιμετωπίσει μεγάλες προκλήσεις, και γρήγορα θα αναγκαστεί να φανεί αυστηρός και κακός. Όταν περιορίσει την τηλεόραση και τα κινητά, θα πουν ότι κάνει λογοκρισία. Όταν επιβάλλει γυμναστική και διάβασμα, θα τον πουν φασιστή. Όταν κλείσει τα ξενόφερτα καταστήματα παιχνιδιών για να αναγκάσει τα παιδιά να γίνουν δημιουργικά και να φτιάξουν δικά τους, θα τον πουν κομμουνιστή – ο κομμουνισμός είναι ένας ακόμα μπαμπούλας, ύστερα από τον αστυνομικό και τον Τούρκο. 

Ύστερα, πολλά παιδιά αποκτούν πολύ κύρος με μεθόδους που ο κηδεμόνας δεν εγκρίνει. Συχνά εξαπατούν τα άλλα, μιλώντας για αστρολογία και θεωρίες συνωμοσίας, συχνά λένε ιστορίες για το πόσο κακός είναι ο Τούρκος, συχνά διαπρέπουν βοηθώντας τους θετούς γονιούς στην παραπλάνηση, συχνά ανέρχονται μετατρέποντας τον αθλητισμό σε αφορμή για βία και βαρβαρότητα. Αυτά τα πολύ δυνατά μεγάλα αδέρφια γίνονται κηδεμόνες κάτω από τον κηδεμόνα, και θα εμποδίσουν το έργο του καλού γονιού. Δεν θα διστάσουν να τον διαβάλλουν και να του θέσουν τα πιο απίθανα εμπόδια για να προστατέψουν την υπεροχή τους. 

Ο καλός γονιός ξέρει ότι, αν το πρόγραμμά του αφεθεί να λειτουργήσει για μερικές δεκαετίες, θα αποδώσει τους πραγματικούς, υπέροχους καρπούς του. Τα παιδιά του θα γίνουν ώριμοι άνθρωποι, όπως αυτός, έτοιμα να αναθρέψουν τα δικά τους παιδιά μέχρι να ωριμάσουν κι εκείνα. Και όλα τα παιδιά της όμορφης, μεγάλης οικογένειας θα είναι αγαπημένα, ρωμαλέα, έξυπνα και ελεύθερα από προκαταλήψεις όπως ο φόβος για τον αστυνομικό, τον Τούρκο, τον κομμουνιστή ή τον Ευρωπαίο.

Όμως, ο γονιός έχει μόνο τέσσερα χρόνια στην διάθεσή του. Πώς θα καταφέρει να διαπλάσει σωστά τα παιδιά του σε τόσο λίγο χρόνο; Αναγκαστικά, ο γονιός πρέπει να παραμερίσει τους άλλους υποψήφιους κηδεμόνες, ώστε να προστατέψει την οικογένειά του από την εκμετάλλευσή τους. Αναγκαστικά, ο γονιός θα καταφύγει σε έναν ήπιο, αναίμακτο μακιαβελισμό, απομακρύνοντας τους ανταγωνιστές του και ταυτιζόμενος με αυτό που θέλει να αποφύγει, δηλαδή τον φασιστή μπαμπούλα. 

Αλίμονο όμως! Ακόμα κι αν οι άλλοι κηδεμόνες νικηθούν, οι γειτονικές οικογένειες καιροφυλακτούν! Κάποιοι άλλοι, που τόσο καιρό εκμεταλλεύονταν τα κακομαθημένα παιδιά, συνεργαζόμενοι με τους κηδεμόνες, θα δυσαρεστηθούν με τη στάση του καλού γονιού. Θα του απαγορεύσουν να αγοράζει παιχνίδια και τρόφιμα για τα παιδιά του, θα πουν ψέματα για αυτόν, θα τον κάνουν να μοιάζει ο ίδιος μπαμπούλας και αναπόφευκτα, θα στρέψουν την ίδια του την οικογένεια εναντίον του. Και μόλις ο γονιός νικηθεί, αυτοί οι άλλοι θα φέρουν έναν άλλο, ανεύθυνο κηδεμόνα. Και αυτός ο κηδεμόνας θα φέρει μπόλικες σοκολάτες και θα αφήσει την τηλεόραση να παίζει όλο το εικοσιτετράωρο.

…και προφανώς, ο κάθε υποψήφιος καλός γονιός, τα έχει ήδη προβλέψει όλα αυτά. Οπότε, εγκαταλείπει την προσπάθεια, ζητά φιλοξενία από άλλα σπίτια και αφήνει την οικογένειά του στα χέρια των ανεύθυνων κηδεμόνων. Όπως πολλά έξυπνα παιδιά έχουν παρατηρήσει, οι μόνοι υποψήφιοι κηδεμόνες, κατέληξαν να είναι πια οι ανεπιθύμητοι. 

Πώς μπορεί λοιπόν αυτό το σπιτικό να αποκτήσει έναν καλό οικογενειάρχη, έναν έντιμο πατέρα; Πώς μπορούν τα κακομαθημένα παιδιά να ωριμάσουν; 

Μόνο ένας τρόπος υπάρχει, για να σωθεί επιτέλους αυτή η μεγάλη οικογένεια. Πρέπει τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν και να απαιτήσουν αυτό που δικαιωματικά τους ανήκει. Πρέπει να επιβάλλουν τα ίδια πειθαρχία στους εαυτούς τους, να περιορίσουν μόνα τους την τηλεόραση, την σοκολάτα και το κινητό, πρέπει μόνα τους να στραφούν στον αθλητισμό και στα βιβλία. Αλλά, όπως είπε και ο Τζωρτζ Όργουελ για τους προλετάριους της φανταστικής του δυστοπίας, «δεν θα επαναστατήσουν αν δεν αποκτήσουν συνείδηση, και δεν θα αποκτήσουν συνείδηση αν δεν επαναστατήσουν».

Μοναδική ελπίδα των παιδιών είναι να προετοιμαστούν για να αναγνωρίσουν τον καλό γονιό, αν ποτέ καταφέρει να εμφανιστεί, και να του αναθέσουν την ανατροφή τους. Πώς όμως θα τον αναγνωρίσουν; Πώς θα τον ξεχωρίσουν από τον δικτάτορα; Απλώς θα πρέπει να κρίνουν τις πράξεις του. Ο ανεύθυνος κηδεμών δεν απαγορεύει τα φρούτα, αλλά ξέρει ότι οι σοκολάτες θα τα εκτοπίσουν. Ο καλός κηδεμών είναι λιγότερο φιλελεύθερος, αφού απαγορεύει τις σοκολάτες. Ο δικτάτορας, ωστόσο, απαγορεύει την διανομή φρούτων. Ο ανεύθυνος κηδεμόνας αφήνει την τηλεόραση στην διαχείριση των παιδιών, ξέροντας ότι δεν θα την χρησιμοποιήσουν με εγκράτεια. Ο καλός γονιός όμως την περιορίζει, ενώ ο τύραννος επιβάλλει στους υποτελείς του να την παρακολουθούν περισσότερο απ’ όσο θέλουν και οι ίδιοι.

Γνωρίζοντας έτσι πώς να διακρίνετε τον καλό κηδεμόνα, τον κακό κηδεμόνα και τον καταπιεστικό κηδεμόνα, ίσως καταφέρετε να αναγνωρίσετε τον δίκαιο και στοργικό γονιό που ίσως κάποτε να έλθει να υιοθετήσει αυτή την οικογένεια. Το έργο του θα είναι δύσκολο, σχεδόν ακατόρθωτο, ενώ η αυστηρότητα που θα αναγκαστεί να δείξει θα παρερμηνευτεί συχνά. Γι’ αυτό μην δυσκολεύετε το έργο του, αλλά κρίνετέ το με προσοχή. Δεν αποκλείεται ο αυταρχικός γονιός να είναι τελικά τύραννος. 

Όμως, πιο υπεύθυνα από κάθε κηδεμόνα είναι τα ίδια τα παιδιά. Αυτά είναι οι πραγματικοί κηδεμόνες πίσω από τον κηδεμόνα. Αυτά του απαγορεύουν να τα ωφελήσει μέσω της αυστηρότητάς του. Αυτά τον διατάζουν να τα αφήσει να γίνουν μαλθακά και ανώριμα. Αυτά του επιτρέπουν να τα εκμεταλλεύεται. Αν θέλετε, λοιπόν, να επιβληθείτε στους κηδεμόνες, γίνετε κηδεμόνας του εαυτού σας. Περιορίστε την τηλεόραση, το κινητό και τις σοκολάτες. Φροντίστε να αθλείστε κάθε τόσο και να παίζετε φρόνιμα με τα άλλα παιδιά. Μάθετε να σκέφτεστε σαν να είστε οι ίδιοι ενήλικες, σαν να είστε οι ίδιοι γονείς. 

Και, το κυριότερο, μάθετε να διαβάζετε και να καταλαβαίνετε τι διαβάζετε. Διαβάστε Τζωρτζ Όργουελ, διαβάστε Μαρξ – χωρίς θετική ή αρνητική προδιάθεση, σας παρακαλώ – διαβάστε Πλάτωνα – ο μεγάλος σοφός ήταν ολιγαρχικός ακριβώς επειδή η δημοκρατία αναδεικνύει ανάξιους κηδεμόνες – και αύριο, όταν έρθει ο γονιός, θα συζητήσουμε για να δούμε τι καταλάβατε! 

Φωτογραφία: Αλέκος Φασιανός (1935-2022): Que de mensonges [Πόσα ψέμματα], 1970. 

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 20 Ιανουαρίου 2022, αρ. φύλλου 1109.