ΟΔΟΣ: Η ενδημική γρίπη

 

ΟΔΟΣ 19.1.2023 | 1158

Μήπως τελικά τα Καρναβάλια έχουν κάποια υπόγεια σύνδεση με τα πολιτειακά ζητήματα. Μέρες που είναι.

Αγαπητή ΟΔΟΣ,

Βέβαια οι γιορτές αλλά και τα καρναβάλια του 2023, πέρασαν και άρχισαν να ξεθωριάζουν. Τόσο οι καλές όσο και οι άλλες εντυπώσεις ανήκουν πιο στο παρελθόν, αλλά να, μόλις τώρα πρόλαβα να ολοκληρώσω τον κύκλο «ανάγνωσής» μου στα πέριξ. 

Είναι και που ακολούθησε και ο θάνατος του τέως άνακτα Κωνσταντίνου, που ελαφρώς με αποπροσανατόλισε. Μεγάλωσα βλέπεις σε ένα περιβάλλον –αναφέρομαι βασικά στην πλευρά της μητρικής μου καταγωγής, ένθερμων φιλοβασιλικών και στις μέρες που πέρασαν ασχολήθηκα και με αυτό το ζήτημα. Οπότε σε καμιά περίπτωση δεν θα ήθελα να παρεξηγήσεις τις αναφορές μου αυτές, ούτε και την κοινή σημειολογία που ξεχώρισα. 

Διότι πράγματι αγαπητή ΟΔΟΣ, ασφαλώς και δεν έχει άμεση σχέση η πάροδος της εορταστικής περιόδου και των καρναβαλιών της Καστοριάς με τον θάνατο και ακολούθως την κηδεία του τέως βασιλιά Κωνσταντίνου. Αλλά όταν άκουσα από τα χείλη του ίδιου του πρωθυπουργού κ. Κυριάκου Μητσοτάκη μερικές μόνο ημέρες πριν την δήλωση – γκάφα ολκής ότι η Ελληνική Δημοκρατία δεν κάλυψε επίσημα την κηδεία του τέως επειδή κατείχε το ύπατο αξίωμα σε μια χώρα που λεγόταν «Βασίλειο της Ελλάδος» που δεν υπάρχει πια, νόμιζα για δευτερόλεπτα ότι βρίσκομαι στα Καρναβάλια ακόμη, και πως την δήλωση την έκανε ο Αλέξης ή ο Γιάνης, με την μάσκα Μητσοτάκη. Πιο γελοία δικαιολογία, να εξηγήσει για ποιο λόγο, η Ελληνική Δημοκρατία, φοβάται ένα νεκρό και ένα νεκρό πολίτευμα, νομίζω δεν υποστηρίχθηκε. 

ΟΔΟΣ 19.1.2023 | 1158 | 3

Πόσο μάλλον όταν διάβασα από τον έμπειρο αναλυτή του διαδικτύου ότι δεν έχουν καμμιά δουλειά εδώ τα Καρναβάλια του Ρίο της Βραζιλίας, γιατί είναι άσχετα και ξένα. Και εγώ που νόμιζα ότι είναι τα πιο σχετικά, αφού και εκεί έχουν μπουλούκια στα σοκάκια και τους δρόμους, όπως ακριβώς και στην Καστοριά, έχουν χάλκινα... ενώ εμείς διάβασα είχαμε  ξόανα (!) του Διονύσου που οι Καστοριανοί περιέφεραν στο Τσαρσί, τσαρανιασμένοι, για ζητιάνους Rogatores, και όχι τον Ραγκού τον Τσάρο που υποστήριζε ο τέως ο δήμαρχος και εγώ το είχα δέσει κόμπο, καθ’ ότι όπως έγραψα στην αρχή, είχα παιδιόθεν φιλοβασιλικές καταβολές.

* * *

Διότι βλέπεις, ακόμη κι αν από το 1974, δεν τίθεται πια πολιτειακό ζήτημα, στην Ελλάδα, ακόμη και σήμερα αποτελεί extreme sport να υποστηρίξει κάποιος δημόσια ότι ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε και δικαιώματα. Που απορρέουν από το γεγονός ότι η οικογένεια του εκπροσώπησε την συνταγματική βασιλεία στην Ελλάδα για περισσότερα από 100 χρόνια. Και από το ότι ο ίδιος διετέλεσε για ολιγοετές χρονικό διάστημα συνταγματικός βασιλιάς. Ανώτατος άρχων δηλαδή. 

Ούτε ασφαλώς και θα ευχόμουν να θεωρηθούν οι συγκρίσεις μου ασέβεια στην μνήμη ενός ανθρώπου που απεβίωσε πριν μερικές ημέρες μόνο στην Αθήνα και έχει μόλις ταφεί. Με την λαμπρότητα και την τιμή που προσδόθηκε από όλα τα βασίλεια της Ευρώπης, στην τελευταία και μεγαλύτερη σύναξη γαλαζοαίματων αυτής της έκτασης που προφανώς θα έχει γίνει σε ολόκληρη την ελληνική ιστορία. Αλλά και ενός ανθρώπου που διέπραξε σοβαρά βασιλικά λάθη που οδήγησαν σε έκπτωση τον θεσμό που εκπροσωπούσε. 

Αλλά να αγαπητή Οδός, με αφορμή το ταμπού της ιδιότητας του αείμνηστου πια Κωνσταντίνου, καθώς σε κάτι απολίτιστες και αντιδημοκρατικές χώρες (διάβαζε Μεγάλη Βρετανία, Ολλανδία, Βέλγιο, Ισπανία, Δανία, Σουηδία, Νορβηγία) δηλαδή γύρω - γύρω μας οι βασιλείς είναι βασιλείς, είτε είναι εν ενεργεία είτε όχι, και μόνο στην Ελλάδα είναι Κοκός, Γλύξμπουργκ κ.ά., μου ήλθε στην σκέψη ο Τσάρος (σλαβική απόδοση από την λατινική «Καίσαρας»). 

Και μάλιστα όχι ο άπας ένας Τσάρος, αλλά ο Ραγκού ο Τσάρος θα προσέθετα εγώ που τέως δήμαρχος Καστοριάς με φιλότιμο τρόπο περίπου εξήγησε ότι είναι ο γενάρχης των «Ραγκουτσαρίων» της Καστοριάς (*). Για να δικαιολογήσει τότε τον λόγο για τον οποίο, δικαιολογείται γύρω - γύρω μας να έχουν καρναβάλια και στην μέση, δηλαδή στην Καστοριά, να έχουν «Ραγκουτσάρια». 

Άσε που μου ήλθε στη σκέψη ότι υπάρχει και ο βασιλιάς καρνάβαλος και κάπου μπερδεύτηκα. Μήπως τελικά τα Καρναβάλια έχουν κάποια υπόγεια σύνδεση με τα πολιτειακά ζητήματα. Μέρες που είναι. 

ΟΔΟΣ 19.1.2023 | 1158 | 4

Να, γι’ αυτό σου γράφω αγαπητή Οδός. Διότι διάβασα, και διάβασα όλα αυτά τα χρόνια, τόσο για το μακρύ όσο και για το κοντό του καθενός. Όπως αναλογικά διάβασα και εξακολουθώ να διαβάζω για τα σοβαρά πράγματι λάθη του Κωνσταντίνου.

* * *

Και για να είμαι πιο σαφής αγαπητή Οδός, είχα αρχίσει να μπερδεύομαι αρκετές ημέρες πριν τα Καρναβάλια της Καστοριάς. Όταν διάβασα με ειλικρινή ανακούφιση ομολογώ, την αρκετά τεκμηριωμένη ιστορική ανασκόπηση του εθίμου των Καρναβαλιών της Καστοριάς, από γνωστό συμπολίτη, που βρίσκεται κοντά στο περιβάλλον του νυν δημάρχου Καστοριάς. Που προφανώς θα ήθελε να είναι και influencer για την πόλη καθώς αλλιώς δεν θα υπήρχε λόγος παρέμβασης. Και ο οποίος, εξιστορώντας την πορεία του εθίμου των Καρναβαλιών στον 20ο αιώνα, υποστήριζε πολύ φυσικά, και κατά την γνώμη μου πολύ σωστά, ότι τα Καρναβάλια της Καστοριάς, είναι απλά Καρναβάλια. Και ότι τα Ραγκουτσάρια είναι γιοκ. Είναι επινόηση, fake, brand-name. 

Για να επανέλθει μερικές μόλις ημέρες αργότερα, σχεδόν μεταμελημένος κατά το προσωπικό μου συμπέρασμα των όσων ανασκεύασε και όσων διάβαζα. Ότι δηλαδή τα Καρναβάλια απέθαναν. Ζήτω τα Ραγκουτσάρια. Και θυμήθηκα και 1-2 ακόμη συμπολίτες που μερικά χρόνια προηγουμένως είχαν υποστεί την ίδια μετάλλαξη στις απόψεις τους. Την μια δήλωναν ότι δεν υπήρχαν στο παρελθόν Ραγκουτσάρια και ότι ο όρος ήταν άγνωστη λέξη στους Καστοριανούς, και την επόμενη ημέρα, τα γύριζαν.

Και όλα αυτά σε μια πόλη που αισθάνομαι ότι ο όρος «Ραγκουτσάρια» κατά βάθος έχει και μια έννοια αναθέματος επί της παλιάς Καστοριάς. Και ένα είδος εκδίκησης για τον…  κοινωνικό μετασχηματισμό στην πόλη. Όπως αναλογικά το επώνυμο «Γλύξμπουργκ» θα ακουγόταν ως ανάθεμα στην Βασιλεία, δηλαδή. 

Δικαιούμαι να υποθέσω ότι ανασκεύασε και αυτός, κατατρεγμένος από τις πολεμικές ιαχές των σημερινών εκπολιτιστών της Καστοριάς. Και γι’ αυτό δεν αισθάνθηκα και μεγάλη έκπληξη. Εκτός κι αν φοβούνται μη τους κάνουν «ντα». Ή και bullying.

ΟΔΟΣ 19.1.2023 | 1158 | 5

Ακόμη και των πιο άσχετων που δεν έχουν ιδέα για τα καρναβάλια, δεν μετείχαν ποτέ οι ίδιοι, δεν γνωρίζουν τι σημαίνει ξεφάντωμα στο Καστοριανό Καρναβάλι. Που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα υπέροχο Καρναβάλι, χαράς, χορού, ποτού. 

* * *

Έκπληξη αισθάνθηκα επίσης αγαπητή Οδός, από το ότι, άλλος συμπολίτης μας, επωνύμως και αυτός, στα likes του διαδικτύου κι’ αυτός, προερχόμενος από ένα περιβάλλον που η σχέση του με το καρναβάλι της Καστοριάς μέχρι και για έως 50 χρόνια ήταν να προσφέρει πιστόλια, καψούλια, τόξα, καπέλα cow boy, ινδιάνων, αρλεκίνων, βασιλιάδων και φορεσιές αμιγώς καρναβαλίστικες, σερμπαντίνες και κομφετί, στην «Άνω Αγορά» σε δεκαετίες που «Ραγκουτσάρια» απλά δεν υπήρχαν και οι γειτονικές χώρες στέναζαν κάτω από την φασιστική μπότα του σλαβικού κομμουνισμού, με μια urbi et orbi παρέμβασή του, επώνυμη και προς τιμή του βεβαίως αυτό, επιχειρηματολογεί χωρίς πειστική επιχειρηματολογία υπέρ των ραγκουτσαριών υποστηρίζοντας ότι η ονομασία έχει… ρίζες. 

Με ζήλο τα έβαλε μέχρι και με τον... Αρλεκίνο – το περίφημο γλυπτό – δωρεά της δημιουργού της παγκοσμίου φημισμένης Vassiliki, που είναι το δύστυχο τοποθετημένο σε βάθρο στην συμβολή της Λεωφόρου των Κύκνων με την Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η δωρεά είναι άλλωστε και μια ακόμη απόδειξη, ότι με βάση τις προσλαμβάνουσες, στο παρελθόν, οι απ’ έξω, αλλά και οι ενθάδε θεωρούσαν τα καρναβάλια της Καστοριάς, απλά Καρναβάλια και τίποτε περισσότερο. 

Τώρα –λέει ο συμπολίτης μας– αγαπητή Οδός, το γλυπτό αυτό, καθώς ο Αρλεκίνος αναφέρεται στο καρναβάλι της Βενετίας που τελείται τις Απόκριες, θα εμποδίσει ίσως την αποδοχή της αίτησης του Κοινού της Καστοριάς να αναγνωρισθούν τα…  Ραγκουτσάρια τους, ως παγκόσμια αύλη πολιτιστική κληρονομιά υπό την προστασία της Unesco, την οποία και ο ίδιος εισηγείται. 

Και σκέφτομαι αν το “λογικό” συμπέρασμα είναι ότι θα πρέπει να το απομακρύνουμε. Μήπως κι’ όλας να πετάξουμε στην λίμνη ή και να κάψουμε βιβλία, φωτογραφίες, αναμνήσεις με καρναβάλια, να μη χάσουμε την μοναδική ευκαιρία. 

Διότι διάβασα, ότι η Καστοριά έχει ένα μοναδικό έθιμο, με σκοπούς και μουσικές που παραπέμπουν σε ένα ευρύτερο γεωγραφικό πλαίσιο των (σλαβικών) Βαλκανίων, που αν βασιστώ σ’ αυτά που έγραψε, μπορεί και να μην υπάρχει πουθενά στον κόσμο! 

Εν τω μεταξύ, σαν να πήρε το μάτι μου και σαν να άκουσε το αυτί μου, γνώριμα στοιχεία από Rogatores στην Κεντρική Παπούα Νέα Γουϊνέα με ξόανα και μάσκες, στην Ινδία, στο Αφγανιστάν, στο Κατμαντού με ακούσματα και σύμβολα κατ’ αναλογία ίδια –μη σου πω και απαράλλαχτα. 

Καθώς δε είναι και από την φύση τους όλοι Τσαρανιασμένοι εκεί, σε μερικές περιπτώσεις βάφονται άσπροι για να ξετσαρανιαστούν. Να γίνουν σαν κι εμάς δηλαδή. 

Ώστε πράγματι εντυπωσιάστηκα να διαβάζω στα σοβαρά, εδώ στην Καστοριά, ότι ενώ παντού στον κόσμο υπάρχουν τέτοια αυθεντικά έθιμα από χιλιάδες χρόνια τώρα, είναι της Καστοριάς τα Ραγκουτσάρια, οι ζητιάνοι –που δεν θυμάμαι ποτέ– που αποτελούν παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.

Να, γι αυτό σου γράφω αγαπητή Οδός. Διότι διάβασα, και διάβασα όλα αυτά τα χρόνια, τόσο για το μακρύ όσο και για το κοντό του καθενός. Όπως αναλογικά διάβασα και εξακολουθώ να διαβάζω για τα σοβαρά πράγματι λάθη του Κωνσταντίνου. 

ΟΔΟΣ 19.1.2023 | 1158 | 6 

Επάνω, μουσικός σε μπουλούκι στο καρναβάλι της Καστοριάς.
Κάτω, μουσικός σε μπουλούκι στο καρναβάλι του Ρίο ντε Τζανέϊρο.

Εν τω μεταξύ, σαν να πήρε το μάτι μου και σαν να άκουσε το αυτί μου, γνώριμα στοιχεία από Rogatores στην Κεντρική Παπούα Νέα Γουϊνέα με ξόανα και μάσκες, στην Ινδία, στο Αφγανιστάν, στο Κατμαντού με ακούσματα και σύμβολα κατ’ αναλογία ίδια –μη σου πω και απαράλλαχτα.

* * *

Ακόμη και των πιο άσχετων που δεν έχουν ιδέα για τα καρναβάλια, δεν μετείχαν ποτέ οι ίδιοι, δεν γνωρίζουν τι σημαίνει ξεφάντωμα στο Καστοριανό Καρναβάλι. Που δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα υπέροχο Καρναβάλι, χαράς, χορού, ποτού. 

Αλλά για να πω την αλήθεια, τροφή για σκέψη (έμμεση πρόταση) απομάκρυνσης καλλιτεχνικού γλυπτού επειδή είναι Αρλεκίνος, αφορά στον θεατρικό θίασο Κομέντια ντελ Άρτε, την Βενετία, και στην συνέχεια τις Απόκριες (ενώ παντού στον δυτικό κόσμο, όπως και στο Άργος Ορεστικό αλλά και στην Πάτρα ήδη ξεκίνησαν ή εντός των ημερών ξεκινούν οι καρναβαλίστικες εκδηλώσεις) ομολογώ δεν διάβασα. 

Με ξεπερνά, με υπερβαίνει. Και για να γράψω την αλήθεια, με τρομάζει για το τι άλλο θα δούμε. Τι άλλο θα ακούσουμε και τις άλλο θα διαβάσουμε στην Καστοριά.

Πόσο μάλλον όταν διάβασα από τον έμπειρο αναλυτή του διαδικτύου και ότι δεν έχουν καμμιά δουλειά εδώ τα Καρναβάλια του Ρίο της Βραζιλίας, γιατί είναι άσχετα και ξένα. Και εγώ που νόμιζα ότι είναι τα πιο σχετικά, αφού και εκεί έχουν μπουλούκια στα σοκάκια και τους δρόμους, όπως ακριβώς και στην Καστοριά, έχουν χάλκινα και τους ίδιους ακριβώς ρυθμούς –αναφέρομαι φυσικά στους φερμένους εκεί από την Ευρώπη, και όχι στην σάμπα που είναι μια άλλη κατάσταση, από Αφρική και Αμαζόνιο πλευρά. Την Τσαρανιασμένη. 

Με ξεπερνά, με υπερβαίνει. Και για να γράψω την αλήθεια, με τρομάζει για το τι άλλο θα δούμε. Τι άλλο θα ακούσουμε και τις άλλο θα διαβάσουμε στην Καστοριά. Και όλα αυτά σε μια πόλη που αισθάνομαι ότι ο όρος «Ραγκουτσάρια» κατά βάθος έχει και μια έννοια αναθέματος επί της παλιάς Καστοριάς. Και ένα είδος εκδίκησης για τον... κοινωνικό μετασχηματισμό στην πόλη. Όπως αναλογικά το επώνυμο «Γλύξμπουργκ» θα ακουγόταν ως ανάθεμα στην Βασιλεία, δηλαδή.

* * *

Διότι διαβάσαμε για… ξόανα (!) του Διονύσου που οι Καστοριανοί περιέφεραν στο Τσαρσί, τσαρανιασμένοι, για ζητιάνους Rogatores, και όχι τον Ραγκού τον Τσάρο που υποστήριζε ο τέως ο δήμαρχος και εγώ το είχα δέσει κόμπο, καθ’ ότι όπως έγραψα στην αρχή, είχα παιδιόθεν φιλοβασιλικές καταβολές.

Γι’ αυτό σου έγραψα και μη παρεξηγηθώ αγαπητή Οδός, διότι με τόσους ιούς που κυκλοφορούν, ιούς γρίπης, σκέφτηκα μήπως με αυτά που διαβάζω και προέρχονται από τους influencers, μήπως τελικά φταίει η γρίπη influenza, που είναι μέχρι και 6.500 χρόνια μπορώ να σου πω παλιά, ίσως και πιο παλιά και από τα Ραγκουτσάρια, τον ζητιάνο τον Ραγκού. 

Όσο για τον Αρλεκίνο και τον Βασιλιά Καρνάβαλο, ούτε συζήτηση. Του βρήκα τοποθεσία κατάλληλη: δίπλα από τον ανδριάντα του βασιλιά Παύλου, στην ανηφόρα των Μανιάκων. Αν είναι να γίνει το dream real, ας το πάρει το παλιάμπελο.

Φωτογραφίες: Μπουλούκια, σαν τα καστοριανά, στους δρόμους του Ρίο ντε Τζανέϊρο.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 19 Ιανουαρίου 2023, αρ. φύλλου 1158.