ΙΩΑΝΝΗ ΣΚΟΡΔΑ: Αγαπητή ΟΔΟΣ

ΟΔΟΣ 26.1.2023 | 1159

Nομίζουν πως στο Τσαρσί, στο Ντολτσό ή στο Απόζαρι, οι κάτοικοί τους είχαν ως βιοποριστική ασχολία την γεωργία και την κτηνοτροφία και όχι την γουνοποιία, το εμπόριο, την αλιεία και λοιπά επαγγέλματα που συναντά κανείς στα αστικά κέντρα. 

Το βασικό ερέθισμα για το περιεχόμενο της εβδομαδιαίας παρουσίας της στήλης στις σελίδες σου, δόθηκε μετά την ανάγνωση του κεντρικού άρθρου της ΟΔΟΥ με αριθμό φύλλου 1158 τις 19ης Ιανουαρίου. Της περασμένης εβδομάδας δηλαδή. Και μέσω της προσωπικής ματιάς, μπορώ να σου εκμυστηρευτώ πως ταυτίστηκα πλήρως. Το παράξενο βέβαια θα ήταν για μένα να μην γινόταν αυτό, αλλά από την άλλη δεν μπορεί να αποτελεί και κάποιου είδους έκπληξη. Εκτός όσων δεν γνωρίζουν τις προσωπικές τοποθετήσεις επί σειρά ετών.

Εκείνο που κέντρισε το ενδιαφέρον για ακόμη μια φορά, είναι η αναφορά που έγινε και αφορά την αλλαγή στάσης ορισμένων που στα μάτια των περισσοτέρων μοιάζει με κάποιου είδους μετάλλαξη, παρά με οτιδήποτε άλλο. "Με λένε Ρίζο και όπως θέλω τα γυρίζω" σιγοψυθίρισαν ορισμένοι που υποστηρίζουν το γνωμικό, αδυνατώντας να διαχωρίσουν την θέση τους και αρκετοί ακόμα που παρατήρησαν την συγκεκριμένη αλλαγή. Το αξιοπρόσεκτο σε όλο αυτό είναι η επιμονή –στα όρια του πείσματος– που επιδεικνύεται από όσους τοποθετούνται για το αστικό καρναβάλι της Καστοριάς. Χωρίς αν δεν κάνω λάθος, οι ίδιοι να χαρακτηρίζονται από την συμμετοχή τους σε αυτό. Το αντίθετο μάλλον μοιάζει να κερδίζει περισσότερους πόντους.

Φαίνεται να γνωρίζουν το τοπικό έθιμο κυρίως σε φιλολογική βάση, βασιζόμενοι στις αμπελοφιλοσοφικές λαογραφίες του παρελθόντος και των σημερινών Μπάμπηδων. Καμία άλλη εμπλοκή τους με το καστοριανό καρναβάλι και με ό,τι αυτό πρέσβευε και συνεχίζει να πρεσβεύει σε πείσμα των βορειοβαλκανικών εισχωρήσεων. Άσε δε, που υπάρχουν και ορισμένοι φαλλοκρατούντες, σκορδοκρατούντες και κουδουνοκρατούντες που θεωρούν εαυτούς ως τους αποκλειστικούς θεματοφύλακες (sic) του αστικού εθίμου, ενώ μεγάλωσαν στα περίχωρα της πόλης πραγματοποιώντας Σούρβα ή οτιδήποτε άλλο γιορτάζονταν και συνεχίζει να γιορτάζεται στις γεωκτηνοτροφικές περιοχές από τις οποίες και κατάγονται.

Καθώς είναι ευρέως γνωστό πως τα έθιμα που φέρουν συγκεκριμένες ονομασίες όπως Μπαμπουσάρια, Αργκουτσάρια, Ρογκατσάρια, Σούρβα και όσες άλλες υπάρχουν έχουν κοινή αφετηρία που δεν είναι άλλη από την γεωγραφική τους τοποθέτηση. Τα συγκεκριμένα έθιμα εορτάζονταν και συνεχίζουν ως έχουν σε περιοχές που οι κάτοικοι τους ασχολούνται αποκλειστικά με την γεωργία και την κτηνοτροφία. Χωρίς αυτό βεβαίως να αποτελεί οποιουδήποτε είδους εργασιακής μομφής ή κάποιου είδους επαγγελματικού ρατσισμού. Γι’ αυτόν τον λόγο δεν θα συναντήσει κανείς τα συγκεκριμένα έθιμα στα αστικά κέντρα των εν λόγω περιοχών.

Διότι, οι κάτοικοι των πόλεων συνήθως προσανατολίζονταν επαγγελματικά σε άλλους τομείς πλην των προαναφερόμενων. "Και πως θα μπορούσε να είναι διαφορετικά;" αναρωτήθηκαν κάποιοι και μαζί τους πολλοί ακόμα. Η μοναδική περίπτωση πόλεως –αστικού κέντρου– που ορισμένοι "ιλλουμινάτι¨" της αστικής παράδοσης προσπαθούν –ματαίως– εδώ και χρόνια να της προσδώσουν εθιμικά χαρακτηριστικά υπαίθρου που συναντά κανείς στην επαρχία, είναι η πόλη της Καστοριάς. Πρέπει να αποτελεί παγκόσμια πρώτη μεταξύ όλων των υπολοίπων πόλεων. Δεν μπορεί να ερμηνευτεί διαφορετικά.

Εκτός και αν αυτά τα υπέρλαμπρα πολιτιστικά και πολιτισμικά μυαλά, νομίζουν πως σε συνοικίες της πόλης, όπως το Τσαρσί, το Ντολτσό ή το Απόζαρι, οι κάτοικοι τους είχαν ως βιοποριστική ασχολία την γεωργία και την κτηνοτροφία και όχι την γουνοποιία, το εμπόριο, την αλιεία και λοιπά επαγγέλματα που συναντά κανείς στα αστικά κέντρα. Στην περίπτωση αυτή δε, μοιάζει πολύ πιθανό οι συγκεκριμένοι εθιμοφύλακες να μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης ειδικών και μόνο. Ή και όχι. Κανείς δεν μπορεί να σίγουρος με τους συγκεκριμένους.

Γεγονός πάντως παραμένει πως οι απόψεις τους για το αστικό καρναβάλι δεν λαμβάνονται και πολύ σοβαρά υπόψη. Αντιμετωπίζονται σχεδόν σκωπτικά από την πλειοψηφία των Καστοριανών και δεν θα μπορούσε να ισχύει κάτι διαφορετικό. Καθώς στα μάτια των περισσοτέρων η άποψη τους έχει τόση σημασία όσο σημασία μπορεί να έχει η υπόδειξη ενός vegan σε έναν κρεατοφάγο για τον τρόπο ψησίματος μιας μπριζόλας ή κάθε είδους κρέατος. Δηλαδή καμία, προσπερνώντας ακόμη και τα διακριτά όρια της αδιαφορίας.

ΟΔΟΣ 26.1.2023 | 1159

Άσε δε, που υπάρχουν και ορισμένοι φαλλοκρατούντες, σκορδοκρατούντες και κουδουνοκρατούντες που θεωρούν εαυτούς ως τους αποκλειστικούς θεματοφύλακες (sic) του αστικού εθίμου. 

* * *

Μια δεύτερη αφορμή για την εβδομαδιαία φιλοξενία της στήλης στις σελίδες σου, δόθηκε από ανάρτηση σου στην επίσημη σελίδα σου σε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης. Και η αναφορά γίνεται για την διαδικτυακή αναδημοσίευση άρθρου σου με τίτλο «Χωρίς διαβατήριο» που πρωτοδημοσιεύτηκε στην ΟΔΟ στις 21 Ιουλίου 2022 με αριθμό φύλλου 1134 ["εδώ"]. Όχι για το περιεχόμενο του, όσο για τις αντιδράσεις που προκάλεσε, όπως αυτές αποτυπώθηκαν μέσω των σχολίων κάτω από την συγκεκριμένη δημοσίευση.

Εκείνο που παρατηρήθηκε και αξίζει αναφοράς είναι το γεγονός πως εκείνοι που ενδεχομένως θίχτηκαν από το συγκεκριμένο άρθρο, φτάνουν στα όρια της ύβρις. Δεν κρατούν κανένα επίπεδο στον δημόσιο σχολιασμό και ο καθένας μπορεί να φανταστεί το γενικότερο επίπεδο των συγκεκριμένων. Και αυτό προκαλείται επειδή ενδεχομένως να νιώθουν πως ξαφνικά τράκαραν με τον τοίχο της πραγματικότητας όπως αυτός εκφράστηκε μέσω ενός άρθρου.

Και το ακόμα πιο παράδοξο είναι πως οι συγκεκριμένοι σχολιαστές/ υβριστές αποτελούν κρίκο της συγκεκριμένης βορειομακεδονικής κουλτούρας όπως αυτή εκφράζεται μέσω πανηγυριών, χορών και άλλων εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται κατά τόπους στην γεωγραφική έκταση του νομού Καστοριάς. Και όπως φαίνεται δεν είναι ευχαριστημένοι –μάλλον δυσαρεστημένοι δείχνουν– με το να αναπαράγεται με τον συγκεκριμένο τρόπο η πολιτιστική τους κληρονομιά σε όλες τις εκφάνσεις της.

Την οποία φαίνεται να υιοθετούν πλήρως όπως αυτή καταγράφεται μέσω αρκετών βίντεο που οι ίδιοι δημοσιεύουν αλλά και από την άλλη δεν τους αρέσει η δημοσιοποίησή τους από κάποιο μέσο ενημέρωσης. Θα μπορούσαν κάλλιστα και οι συγκεκριμένοι να αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης ειδικών και σίγουρα όχι της ΟΔΟΥ ή των συνεργατών της. Υπάρχουν ειδικότεροι βλέπεις αγαπητή ΟΔΟΣ που ενδεχομένως να λύσουν πολλές από τις απορίες και τις ανησυχίες τους.

Από την άλλη όμως αγαπητή ΟΔΟΣ αυτό που δεν μπορούν να καταλάβουν κάποιοι σαν τους διαδικτυακούς σχολιαστές σου είναι το γεγονός πως πέρα της κριτικής που ενδεχομένως να γίνεται αντιληπτή και αφορά αποκλειστικά και μόνο την ενίσχυση της βορειομακεδονικής προπαγάνδας και των αλυτρωτικών επιδιώξεων των βόρειων γειτόνων μέσω των εθίμων και παραδόσεων που λαμβάνουν χώρα στα περίχωρα, κανείς δεν τους επιβάλλει να αλλάξουν αυτό που είναι.

Εξάλλου ζούμε σε εποχές που ο καθένας μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται όπως εκείνος επιθυμεί. Και αν οι κάτοικοι συγκεκριμένων χωριών θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται ως εξωγήινοι, που έχουν ρίζες κάπου μακριά εκεί στο σύμπαν και τραγουδούν στην εξωγήινη διάλεκτο, γούστο τους και καμάρι τους. Κανείς δεν θα τους το απαγορεύσει ούτε θα προσπαθήσει να το αλλάξει. Υπάρχουν ειδικοί για αυτό σε περίπτωση που θέλουν να ασχοληθούν μαζί τους. Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν, η επιθυμία της πλειονότητας των Καστοριανών είναι να μην τους επιβάλλουν τα βιώματά τους οι συγκεκριμένοι πασάροντάς τα ως "παραδοσιακά", ντόπια ή εξωγήινα.

Όπως λοιπόν οι Καστοριανοί δεν επεμβαίνουν σε ό,τι εκείνοι αντιλαμβάνονται ως παράδοση τους, να μην κάνουν και εκείνοι το ίδιο σε όσους επιθυμούν να διατηρήσουν την αστική παράδοση και κουλτούρα που κληρονόμησαν. Και στις παραδόσεις σαφώς συμπεριλαμβάνονται χαρακτηριστικά όπως η γλώσσα και η μουσική. Που σίγουρα δεν θα μπορούσαν να είναι λεύτερα πουλιά όπως επικαλούνται ελάχιστοι, αλλιώς δεν θα αποτελούσαν και την αστική παράδοση. 

Από την στιγμή δε, που εδώ και πολλά χρόνια φαίνεται να μην ενοχλείται κανένας αιρετός όλων των βαθμίδων από την ομολογουμένως περίεργη δράση ορισμένων συλλόγων παρά την κρατική χρηματοδότηση που εκείνοι εγκρίνουν για την διοργάνωση πανηγυριών και λοιπών εκδηλώσεων, καλό θα ήταν να ενεργοποιηθούν όργανα με τις ανάλογες αρμοδιότητες.

Και μιας που γίνεται αρκετή αναφορά στον δημόσιο διάλογο για τον αμφισβητούμενο ρόλο αρκετών ΜΚΟ και την ενδεχόμενη σύνδεσή τους με την διακίνηση μεταναστών/προσφύγων, φαίνεται πως είναι η κατάλληλη χρονική στιγμή οι αρμόδιες αρχές να ερευνήσουν και ορισμένες τοπικές. Τόσο για αυτές που εδράζονται στην πόλη της Καστοριάς, όσο και για συλλόγους που δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή του νομού. Όχι γιατί αναμένει κανείς να αποκαλυφθεί ο αμφιλεγόμενος πολιτιστικός τους ρόλος, μα ούτε και πως οι ίδιοι χρησιμοποιούνται ως γρανάζι μιας  προπαγανδιστικής μηχανής που εξυπηρετεί αλυτρωτικές βλέψεις των βορείων γειτόνων. Αλλά για να εκλείψει κάθε είδους σκιάς που ενδεχομένως να τους επισκιάζει. Και εδώ που τα λέμε καθόλου μπράβο τους.

Ιωάννης Σκόρδας

iskord@hotmail.com

Φωτογραφίες: Στιγμιότυπα από το φετινό καρναβάλι της Καστοριάς.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26 Ιανουαρίου 2023, αρ. φύλλου 1159.