Εἴθισται τά τελευταῖα χρόνια στήν χώρα μας, οἱ ἀρχές τοῦ τόπου καί οἱ ἐκπροσωποῦντες αὐτές ἄρχοντες, ἐκλεγμένοι ἀπό τόν λαό ἥ ὄχι, νά ἀπαξιοῦν νά ἀπαντούν σέ ἐρωτήματα πού τούς θέτουν τά μέλη τῆς κοινότητος ἤ σέ κριτική πού τούς γίνεται γιά λόγους καί ἔργα τους. Ὑπερεκτιμούν τό ἐγώ τους καί ἔχουν τήν γνώμην ὅτι τό ἀξίωμά τους τούς καθιστά ἀπυρόβλητους κάθε κριτικής, καί συμπεριφέρονται καί ἀντιμετωπίζουν τό κοινωνικό σύνολο ὡς ὑπηκόους καί οὐχί ὡς πολίτες δημοκρατικής κοινωνίας. Ἐπαφίενται στόν χρόνο καί τήν ἐπακόλουθο λήθη νά ἀποσβέσει τά ἀνομήματά τους ὥστε νά ξεχαστούν· μπορεῖ βέβαια νά λειτουργήσει ἔτσι ὁ χρόνος καί νά ξεχαστούν πλήν ὅμως δέν παραγράφονται. Σκοπός λοιπόν τῶν ἐνεργῶν πολιτῶν πρέπει νά εἶναι ἡ ἐπαναφορά τους στήν μνήμη καί ἡ συνεχής ἀναζήτηση εὐθυνῶν. Ἡ στάση αὐτή τῶν ἀξιωματούχων τοῦ Κράτους παρατηρεῖται συνήθως στά ὁλοκληρωτικά καθεστῶτα ὡς ἴδιον τῆς ὁλοκληρωτικής νοοτροπίας, ἡ ὁποία φρονεῖ πάντοτε ὅτι κατέχει τήν ἀλήθεια καί τήν ἐπιβάλλει συνήθως βιαίως.
(Τά ἀνωτέρω ἀποτελούν ἄσχετη εἰσαγωγή στό ἄρθρο πού ἀκολουθεῖ ὡς κριτική πράξεων ὁρισμένων ἀρχόντων τῆς πόλεώς μας. Ἀναστάσης Κων. Πῃχιών 18.4.2016)
Τὀ 1997 τό Μητροπολιτικό Μουσεῖο τῆς Νέας Ὑόρκης ὀργάνωσε μεγάλη ἔκθεση μέ τίτλο ¨The Glory of Byzantium¨ στήν ὁποία ἐκτέθηκαν, γιά πρώτη φορά, ἔργα τῆς βυζαντινής περιόδου ἀπό τήν ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων τό 843 μέχρι τήν κατάληψη τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀπό τούς Φράγκους τό 1204. Στήν ἔκθεση αὐτή συγκεντρώθηκαν καί ἐκτέθηκαν ἀντικείμενα ἀπό ὅλες σχεδόν τίς χῶρες οἱ ὁποῖες ἐπηρεάσθηκαν καί ἐνστερνίστηκαν ἐν πολλοίς τόν βυζαντινό πολιτισμό. Ἀπεστάλησαν ἐκθέματα ἀπʹ ὄλα τά μουσεῖα τῶν ὀρθοδόξων κρατῶν, καθώς τῆς Τουρκίας καί ἄλλων κρατῶν. Ἡ Ἑλλάς ἐκπροσωπήθηκε μέ ἀρκετά ἔργα καί βεβαίως ἐκπροσωπήθηκε καί ἡ ἰδιαιτέρα μας πατρίδα, ἡ Καστοριά, ὡς ζωντανό ἀκόμη μουσεῖο βυζαντινής τέχνης.
Αὐτό πού προκάλεσε ὅλως ἰδιαιτέραν ἐντύπωση καί συζητήθηκε μέ ἄρθρα καί ἀνταποκρίσεις στόν ἐπιστημονικό κόσμο τῆς Ἀρχαιολογίας ἤταν ἡ ἀμφιπρόσωπη εἰκόνα τῆς Καστοριᾶς, ἔργο τοῦ 12ου αἰώνος, ἡ μοναδική, ἄν δέν ἀπατῶμαι, εἰκόνα στόν κόσμο, ἡ ὁποία ἀπεικονίζει στήν μέν ἐμπρόσθια ὄψη τῆς εἰκόνας τήν Παναγία βρεφοκρατοῦσα και στήν ὀπίσθια τόν Χριστό εἰς Ἄκραν Ταπείνωση.
¨Τό χαρακτηριστικό τῆς εἰκόνος αὐτής, ἡ μοναδικότητά της, ὀφείλεται στό ὅτι στήν ἐμπρόσθια ὄψη της, πράγμα στό ὁποῖο ἀξίζει νά σταθοῦμε, εἶναι ἡ κατεύθυνση τοῦ βλέμματος καί τῆς ἔκφρασης τῆς Παναγίας, ἡ ὁποία ἀποπνέει ὀδύνη. Τό νεανικό της πρόσωπο ἔρχεται σέ ἀντίθεση μέ τό βαθιά αὐλακωμένο ἀπό ρυτίδες μέτωπό της, ἀλλά καί μέ τήν γαλήνια ἔκφραση τοῦ θείου βρέφους. Τά στοιχεῖα αὐτά δέν θά μπορούσαν νά ἐρμηνευτούν παρά σέ συνδυασμό μέ τήν ἀπεικόνιση τῆς ὀπίσθιας ὄψης μέ τό νεκρό Χριστό. Ἡ Παναγία δηλαδή εἶναι θλιμμένη γιατί προαισθάνεται τό μέλλον τοῦ γιοῦ της, τό Πάθος, τήν Σταύρωση καί τήν Ταφή του.
Στήν ὀπίσθια ὄψη ὁ Χριστός παρουσιάζεται ὄρθιος ἀλλά νεκρός καί μέσα στην Ἄκρα Ταπείνωση καί μοναξιά χαρακτηρίζεται ὡς Βασιλεύς τῆς Δόξης, κάτι πού σημαίνει ὅτι στήν συγκεκριμένη εἰκόνα ἔχουμε νά κάνουμε μέ τόν Χριστό μεταξύ Σταύρωσης καί Ανάστασης. Στήν σκηνή τῆς Ἄκρας Ταπείνωσης παρουσιάζεται ὁ θάνατος τοῦ Χριστοῦ, ἀλλά πρόκειται στήν οὐσία γιά τόν θάνατο τῆς ἀνθρωπίνης φύσης τοῦ Χριστού καί τήν ἀπελευθέρωση τῆς θεϊκής του διάστασης. Ἔχουμε νά κάνουμε δηλαδή, μέ μιά συνθετική εἰκόνα πού τό νοηματικό της περιεχόμενο περικλείει τόσο τήν Σταύρωση καί τήν Ταφή, ὅσο καί τήν Ἀνάσταση¨.
Ἡ μοναδική αὐτή εἰκόνα τῆς Καστοριᾶς διέλαθε τῆς συλήσεως καί διεσώθηκε τῆς λαίλαπος τῆς ἀρχαιοκαπηλίας ἐπί ἀρχιερατείας Δωροθέου καί βρίσκεται εὐτυχῶς στό Βυζαντινό Μουσεῖο τῆς πόλεώς μας. Ἡ μία καί μόνη αὐτή εἰκόνα κατέστησε, μέ τήν ἔκθεσή της στό Μητροπολιτικό Μουσεῖο τῆς Νέας Ὑόρκης, τήν ἰδιαιτέρα μας πατρίδα γνωστή στίς χιλιάδες τῶν ἐπισκεπτῶν τῆς ἐκθέσεως, καί προκάλεσε συζητήσεις καί ἀνακοινώσεις σέ ἐπιστημονικά περιοδικά.
Φαντασθεῖτε πόσες σάν αὐτήν θά βρίσκονταν μεταξύ τῶν πεντακοσίων καί πλέον εἰκόνων πού ἀφηρέθηκαν ἀπό τήν λατρευτική τους θέση στίς ἐκκλησίες, παρακκλήσια καί μονές τῆς περιοχης μας, τί πλοῦτο καί τί διεθνῆ φήμη θά προσέδιδαν στήν πόλη μας, ἐάν βρίσκονταν στό τοπικό Βυζαντινό Μουσεῖο καί ἐκτίθεντο τόσο σέ διαρκῆ ἔκθεση σʹαὐτό ἤ ἐκτιθέμενες σέ διεθνεῖς ἐκθέσεις στήν ἀλλοδαπή.
Ὁ πραγματικός πλοῦτος τῆς Καστοριᾶς, ἐκτός τῶν φυσικῶν καλλονῶν της, εἶναι ἡ μακραίωνος ἱστορία της καί τά μνημεῖα της. Σέ ἄρθρο μου μέ τίτλο ¨Πολιτιστική Καστοριά¨, πού δημοσιεύθηκε στήν ¨ΟΔΟ¨ στό 724ο φύλλο τῆς 23ης /1/2014, ἀναφέρω καί ἀποδεικνύω ὅτι ἡ πατρίδα μας ἔχει μιά ἱστορία χιλίων καί πλέον ἐτῶν ἐγγεγραμμένη στούς ναούς, τίς τοιχογραφίες των, τίς ἐπιγραφές σ’ αὐτές, στίς φορητές εἰκόνες καί λοιπά κειμήλια. Κύριο μέλημα τῶν ἁρμοδίων ἀρχόντων τῆς πόλεως, ὅσο καί ὅλων ἡμῶν τῶν ἁπλῶν πολιτῶν, πρέπει νά εἶναι, ὅχι μόνον ἡ προστασία καί συντήρηση ὅλων αὐτῶν, ἀλλά καί ἡ προβολή των τόσο στό ἐσωτερικό τῆς χώρας ὅσο καί στό ἐξωτερκό.
Ἐπειδή δέ πολλές φορές οἱ ἁρμόδιες ἀρχές ἐμφανίζουν μιά ἀδράνεια σέ θέματα τά ὁποία δέν ἀποδίδουν ἄμεσα ὀφέλη, ἰδίως πολιτικά, νομίζω ὅτι πρέπει νά δραστηριοποιηθεῖ ἐνεργέστερα ἡ ἰδιωτική πρωτοβουλία διά τῆς ἱδρύσεως ἑνός ἰδιωτικοῦ φορέως, εἴτε ἰδιωτικοῦ εἴτε δημοσίου δικαίου. Αὐτός ὁ φορεύς μπορεῖ κάλλιστα νά ἱδρύσει καί τό Ἱστορικό Ἀρχεῖο τῆς πόλεως γιά τήν συγκέντρωση σ’ αὐτό ὅλων ὅσων ἀφορούν τήν πόλη μας.
Ὁ χαρακτηρισμός τῆς Καστοριᾶς ὡς βυζαντινής καστροπολιτείας καί βυζαντινής ἀρχόντισσας ὀφείλεται ἀκριβῶς στά πάρα πάνω στοιχεῖα της καί βεβαίως καί στό ἀνάλογο ἦθος τῶν κατοίκων της, παλαιοτέρων ἐποχῶν, γιά τήν φροντίδα καί τό ἐνδιαφέρον τους γιά τήν πόλη τους, νά τήν πλουτίσουν μέ τά ὑπέροχα σπίτια της καί νά συντηροῦν οἱ ἴδιοι τά μνημεῖα της. Τά ὁποία μνημεῖα, καί ἰδιαίτερα τίς ἐκκλησίες καί τίς σέ αὐτές εἰκόνες σεβάστηκαν καί οἱ μακραίωνοι κατακτητές της Σέρβοι, Ἀλβανοί καί Τούρκοι, γιά νά λεηλατηθούν καί κλαπούν ἐπί ἑλληνικῆς ἐπικράτειας καί μάλιστα ἀπό ἀξιωματοῦχο ἐπιφορτησμένου, λόγω ἀξιώματος, νά εἶναι ἄγγελος φύλαξ αὐτῶν.
Ἡ ἰδιοπροσωπία τῆς Καστοριᾶς ὀφείλεται ἀκριβῶς στά βυζαντινά καί μεταβυζαντινά μνημεῖα της καί αὐτά πρέπει νά προβάλλονται καί νά ἐπιδεικνύονται στούς ἐπισκέπτες της γιά νά εἶναι πόλος ἔλξεως περισσότερων ἐπισκεπτῶν καί οὐχί τά καινοφανῆ ἀτοπήματα ὅπως ὁ ἐκφυλισμός τοῦ καστοριανοῦ καρναβαλιοῦ καί μάλιστα μέ τήν βαρβαρικήν μετονομασία του σέ «ραγκουτσάρια», καί ἡ ἐκτός τόπου καί χρόνου προσπάθεια ἐκδηλώσεων ὅπως τό ἀμφιλεγόμενο «φεστιβάλ βαλκανικῆς μουσικής» καί μάλιστα στήν πλατεῖα πρό τῆς Κουμπελίδικης, τό ὁποῖο δέν ἀποκλείεται νά ἐμπεριέχει καί πονηρούς σκοπούς.
Ἀνωτέρω ἀναφέρω τήν σκοπιμότητα καί ἀναγκαιότητα τῆς ἱδρύσεως ¨Ἱστορικοῦ Ἀρχείου τῆς Πόλεως¨. Ὅταν καί ἄν ποτε ἱδρυθεῖ τό Ἱστορικό Ἀρχεῖο καί ἀνοίξουν τά σεντούκια τῶν Καστοριανών καί δοθοῦν σ’ αὐτό ὅσα ὑπάρχουν σ’ αὐτά ἀντικείμενα, ἔγγραφα καί λοιπά πού τώρα δέν τά δίνουμε σημασία, θά συγκενρωθεῖ ἕνας τεράστιος ἱστορικός πλοῦτος τῆς πόλεως, πού δέν τόν φανταζόμαστε. Ἐλπίζω κάποτε νά γίνει καί αὐτό, ἄν μάλιστα ἀναλάβει τό ἔργο ἡ ἰδιωτική πρωτοβουλία.
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 19 Μαΐου 2016, αρ. φύλλου 836
- Η Άκρα Ταπείνωση
- Στο Art Institute of Chicago
- ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ: Πολιτιστική Καστοριά
- “Heaven and Earth: Art of Byzantium from Greek Collections”
- Λόγος & Αντίλογος (Α. Πηχιών: Περί πολιτιστικής κληρονομιάς 17.3.2016)
- Λόγος & Αντίλογος (Α. Πηχιών: Περί πολιτιστικής κληρονομιάς 24.3.2016)
- Λόγος & Αντίλογος (Γεώργιος Δαουτόπουλος | Υποστηρικτές του κ. Α.Πηχιών)
- Λόγος & Αντίλογος (Α. Πηχιών: Ιστορικό Αρχείο)
- Λόγος & Αντίλογος (Α. Πηχιών:Κώδικες και Εικόνες)
- ΟΔΟΣ: «Δρώμενα»
- Λόγος & Αντίλογος (Ι.Σκόρδας «Περί καρναβαλιού»)
Παρότι αξιοθαύμαστη από την υφήλιο, στην Καστοριά παραδομένη στη φροντίδα του Μουσείου. Ακόμη και στη νέα έκθεση μετά από σπουδή τόσων ετών με κλειστές θύρες και δαπάνες αρκετών χρημάτων, ασφυκτιεί ανάμεσα σε άλλα αριστουργήματα, όπου δεν ξέρεις ποιο να πρωτοθαυμάσεις και από πού να το πρωτοθαυμάσεις. Δεν υπάρχει χώρος ούτε επαρκούς έκθεσης, ούτε ανάδειξης συγκεκριμένων εκθεμάτων. Ο φόβος του κενού ζει και βασιλεύει. Θα μου πεις το Μουσείο είναι μικρό τι να κάνουν; Think outside the box είναι η απάντηση.
ΑπάντησηΔιαγραφή