23.10.16

ΠΑΡΜΕΝΙΩΝΑ ΤΖΙΦΡΑ: Η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα κατά τα έτη 1925-1950




Το κείμενο που ακολουθεί εστάλη από τον ίδιον τον Παρμενίωνα Τζίφρα λίγο καιρό πριν αποβιώσει.

* * *

Επιχειρώ εδώ μια επιτροχάδην, από μνήμης, ανασκόπηση της πολιτικής ζωής της πατρίδας μας στη διάρκεια της 25ετίας 1925-1950 από αυτά που κατά καιρούς άκουσα, είδα και διάβασα για μια γενικότερη θεώρηση της πολυτάραχης αυτής περιόδου.

ΕΙΝΑΙ ΓΝΩΣΤΟ από την πρόσφατη πολιτική μας ιστορία ότι την παραπάνω περίοδο ο ελληνικός λαός διαβιώνει μια πάρα πολύ ταραχώδη και δύσκολη πολιτική περιπέτεια από την οποία μάταια προσπαθεί να εξέλθει νικητής. Την εποχή αυτή η μικρή και δεινοπαθούσα Ελλάδα εξήρχετο από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την Μικρασιατική καταστροφή (1919-1922) με ένα και πλέον εκατομμύριο πρόσφυγες του μικρασιατικού και ποντιακού ελληνισμού, τους οποίους προσπαθούσε να εγκαταστήσει στις νέες εστίες. Ένα πολύ δύσκολο ζήτημα, το οποίο πέτυχε σε μεγάλο βαθμό.

ΈΤΣΙ λοιπόν παρατηρούνται την περίοδο αυτή μεγάλες πολιτικές ανακατατάξεις.

ΕΝ ΣΥΝΟΨΕΙ την εποχή αυτή ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου, ένας μεγάλος δημοκράτης πολιτικός, προερχόμενος από το κόμμα των Φιλελευθέρων του Ελ. Βενιζέλου, εγνωσμένης αξίας, κύρους και ικανότητας, πρόεδρος της «Δημοκρατικής Ένωσης», κηρύσσει έκπτωτο τον τότε νεαρό βασιλέα Γεώργιο τον Β’. Εγκαθιστά έκτοτε την (αβασίλευτη) την δημοκρατία και αναθέτει την προεδρία στο ναύαρχο Π. Κουντουριώτη. Στον εξαίρετο αυτό πολιτικό ανήκει και η ίδρυση του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του μεγάλου αυτού πνευματικού ιδρύματος, που εξέθρεψε γενεές-γενεών και μεγάλα πνευματικά αναστήματα, που δοξάζουν έκτοτε διεθνώς τον ελληνικό χώρο.

ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ δυστυχώς, στις 25.06.1925, η δικτατορία του στρατηγού Θ. Παγκάλου, ο οποίος παραμένει στην αρχή ένα και πλέον έτος. Καταδιώκεται από τον στρατηγό Γ. Κονδύλη για να συλληφθεί και εισαχθεί σε δίκη. Και παραμένει στις φυλακές δυο χρόνια, οπότε απελευθερώνεται από τον Βενιζέλο.

ΤΟ 1928 γίνονται βουλευτικές εκλογές και επικρατεί σ αυτές το κόμμα Φιλελευθέρων του Ελ. Βενιζέλου, του εκ Κρήτης πολιτικού, ο οποίος γίνεται πρωθυπουργός για τέσσερα χρόνια, 1928-1932, σε μια περίοδο παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Τότε έγινε και το γνωστό «οικονομικό κραχ» στις ΗΠΑ, με τις πολλές έκτοτε δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις στο διεθνή χώρο, και την τόσο δυσμενή αυτή πολιτικο-οικονομική κατάσταση κλήθηκε να αποκαταστήσει ο τότε άξιος πρόεδρος των ΗΠΑ Φραγκλίνος Ρούσβελτ.

ΠΑΡ’ ΟΛΑ όμως όσα συνέβησαν ο Ελ. Βενιζέλος έκανε τεράστιο πολιτικό έργο. Ο τότε υπουργός Παιδείας της κυβέρνησης του Γεώργιος Παπανδρέου έκανε πολλά σχολικά κτρια, δημοτικά και γυμνάσια. Ανάμεσα σ αυτά και το 3ο δημοτικό σχολείο, στο Απόζαρι Καστοριάς, στο οποίο φοίτησε ο γράφων ως μαθητής και το επί της οδού Σπ. Μερκούρη 20, δημοτικό και γυμνάσιο, δίπλα στο σπίτι μου, στην Αθήνα, στα οποία φοίτησε ο γιος του Μάκης.

Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ Νικόλαος Πλαστήρας, κινείται το 1933, επαναστατικά, για πολική επικράτηση, καταδιώκεται όμως από τον στρατηγό Γεώργιο Κονδύλη και φεύγει στο Παρίσι, όπου παραμένει μόνιμα για πολλά χρόνια ως πολιτικός εξόριστος.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ στην Ελλάδα και τα επόμενα δύο χρόνια, 1934 και 1935, είναι λίαν τεταμένη πολιτικά. Λαϊκοί και Φιλελεύθεροι «σφάζονται» κυριολεκτικά. Στον Στρυμόνα (Σέρρες), ένθεν και ένθεν της κοίτης του ποταμού, μαίνεται ο αδελφοκτόνος πόλεμος.

Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ Κοιμήσης και άλλοι δημοκρατικοί αξιωματικοί φεύγουν, καταδιωκόμενοι, για να σωθούν στην Βουλγαρία και στην Τουρκία. Όσοι αντίπαλοι (δημοκρατικοί-βενιζελικοί) αξιωματικοί έμειναν, εισήχθησαν, το θέρος του 1935, σε δίκη και καταδικάστηκαν από έκτακτο (στρατιωτικό) δικαστήριο. Σ’ αυτό προήδρευσε ο ναύαρχος Αλ. Σακελλαρίου, μετέπειτα αρχηγός Ναυτικού, υπουργός και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης. Οι περισσότεροι αξιωματικοί, ανάμεσα σ αυτούς και πολιτικοί, ο Ελ. Βενιζέλος κα, καθώς και ο λοχαγός Βολάνης, από την Κρήτη, καταδικάστηκαν σε θάνατο.

ΗΜΟΥΝ ΤΟΤΕ μικρό παιδί, μαθητής της τετάρτης τάξης του δημοτικού και ο πατέρας μου διάβαζε καθημερινά εφημερίδα. Μπόρεσα και διάβασα, τότε, σε πηχυαίο τίτλο, την ύστατη κραυγή αγωνίας του λοχαγού Βολάνη: «Μα γιατί αργούν;». Προφανώς να τον εκτελέσουν. Αυτή δυστυχώς ήταν τότε «η κατάντια» της πατρίδας μας.

ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ο στρατηγός Γ. Κονδύλης, τη επινεύσει των Άγγλων, έφερε το 1935 στην Ελλάδα, τον βασιλιά Γεώργιο τον Β’.

ΜΕΤΑ τα παραπάνω ο Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος, το Μάιο 1936, ήταν υπουργός των Στρατιωτικών, μπόρεσε, στις 4 Αυγούστου του ίδιου έτους, με την έγκριση του βασιλιά Γεωργίου του Β’ και την επίνευση προφανώς των Άγγλων, οι οποίοι έβλεπαν επερχόμενο το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, να κηρύξει τη δικτατορία, γνωστή πλέον έκτοτε ως «Δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936», του Ιωάννη Μεταξά και του βασιλιά Γεωργίου του Β’.

ΝΑ ΑΝΟΙΞΩ εδώ μια σχετική, μικρή, παρένθεση και θα πω ότι σ’ ολόκληρη την Ευρώπη είχαν επικρατήσει μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο δικτατορικά καθεστώτα. Στη Γερμανία ο Χίτλερ. Στην Ιταλία ο Μουσολίνι. Στην Ισπανία ο Φράγκο. Στην Πορτογαλία ο Σαλαζάρ. Στη Βουλγαρία ο Φίλωφ. Στη Σερβία ο Σίμοβιτς. Στη Ρουμανία ο Αντωνέσκου. Στην Ουγγαρία ο Χόρτε. Στην Φινλανδία ο ήρωας στρατηγός Μανερχάιμ, ο οποίος αντιτάχθηκε σθεναρά εναντίον της Ρωσίας του Στάλιν, στον πόλεμο 1939.

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ βέβαια στα σχέδια του Χίτλερ αντέταξαν, μερική, η Νορβηγία και η Σουηδία και σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό η Πολωνία, η οποία πολεμούσε με τον Χίτλερ και τον Στάλιν ταυτόχρονα και συνέχισε τον πόλεμο εναντίον των ορδών του Ρόμελ, στο μέτωπο της Μέσης Ανατολής, με τους Άγγλους και άλλους συμμάχους Ευρωπαίους, κυρίως Έλληνες.

ΜΕΤΑ από αυτά επανέρχομαι στην αφετηρία της σκέψης μου.

ΣΤΙΣ 9 Απριλίου 1939 η Ιταλία του Μουσολίνι επιτέθηκε εναντίον της Αλβανίας, την οποία κατέλαβε εξολοκλήρου, εντός τριημέρου, σχεδόν αμαχητί, με την ελπίδα δημιουργίας προγεφυρώματος στα Βαλκάνια.

Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ της Αλβανίας Αχμέτ Ζώγου, μέσω Καστοριάς, (νεαρός τον είδα στη πόλη μας, με την κουστωδία του), έφυγε για τη Μέση Ανατολή (Αίγυπτο).

ΗΤΑΝ συνεπώς, ηλίου φαεινότερο, ότι εντός ολίγου χρόνου η Ιταλία θα επιτίθετο και εναντίον της χώρας μας, πράγμα που η ελληνική κυβέρνηση διέγνωσε έγκαιρα και έλαβε έκτοτε τα αναγκαία μέτρα. Πράγματι, στις 28 Οκτωβρίου 1940, οι Ιταλοί μας επετέθησαν στα ελληνο-αλβανικά σύνορα. Η Ελλάδα όχι μόνο αντέταξε σθεναρή αντίσταση εναντίον των ιταλικών ενόπλων δυνάμεων, αλλά και προήλασε στο εσωτερικό της Αλβανίας και κατέλαβε ολόκληρη τη Βόρεια Ήπειρο και μάλιστα στο βόρειο μέρος η 9η Σιδηρά Μεραρχία Δυτικής Μακεδονίας έφτασε μέχρι το Πόγραδετς.

ΣΤΙΣ 29 Ιανουαρίου 1941 απεβίωσε ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς.

ΤΟΝ ΔΙΑΔΕΧΘΗΚΕ στην πρωθυπουργία ο μέχρι τότε υπουργός Πρόνοιας και πρώην διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας Αλέξανδρος Κορυζής, ένας εγκρατής οικονομολόγος και πολιτικός.

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ στρατός, όπως σημείωσα, προχώρησε στο εσωτερικό της Αλβανίας. Τότε λοιπόν ο δικτάτορας της Ιταλίας Μουσολίνι αποφασίζει να ηγηθεί ο ίδιος των ιταλικών ενόπλων δυνάμεων, έχοντας δίπλα του τον στρατηγό Σοντού. Στην Κλεισούρα της Β. Ηπείρου, επί πενθήμερον, από 9 Μαρτίου 1941 και εφεξής, διευθύνει ο ίδιος τις επιχειρήσεις, αλλά μάταια και επανέρχεται στη Ρώμη.

ΣΤΙΣ 6 Απριλίου 1941 ο Αδόλφος Χίτλερ, ο δικτάτορας του γερμανικού λαού, επιτίθεται εναντίον της μικρής Ελλάδας για να βοηθήσει τον καταποντιζόμενο στο βάραθρο Μουσολίνι.

ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ αμύνονται σθεναρώς του πατρίου εδάφους, πολεμούν ως γίγαντες στα οχυρά του Ρούπελ, κι έτσι οι Γερμανοί δεν μπορούν να κάμψουν την ηρωική αντίσταση των Ελλήνων στρατιωτών στην «Γραμμή Μεταξά».

ΒΡΗΚΑΝ όμως αφύλακτη την μικρή διάβαση στο ακραίο σημείο των ελληνο-γιουγκοσλαβικών και βουλγαρικών συνόρων, προς την Γευγελή, και μέσω Κιλκίς ξεχύνονται στην κοιλάδα του Αξιού, την Θεσσαλονίκη.

ΣΤΙΣ 15 Απριλίου 1941, έξω από το Αργος Ορεστικό Καστοριάς, τμήματα του ελληνικού στρατού δίνουν ηρωική μάχη - μοναδική επί ελληνικού εδάφους - για να επιτευχθεί η υποχώρηση από την Αλβανία των ηρωικών ενόπλων ελληνικών δυνάμεων.

ΣΤΙΣ 27 Απριλίου 1941 οι Γερμανοί εισέρχονται στην Αθήνα. Αυτοκτόνησε τότε ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής, λόγω ευθιξίας, δηλαδή προσωπικής προσβολής που δέχτηκε από τον βασιλιά, ο οποίος του είπε, σε έντονο ύφος: «Λυπούμαι, κ. πρωθυπουργέ, διότι η κατάσταση εξέφυγε των χειρών σας». Και το ερώτημα που ανακύπτει, εντεύθεν, είναι: «Τι μπορούσε να κάνει τότε ο πρωθυπουργός της χώρας, όταν η πανίσχυρη -σιδηρόφρακτη- Γερμανία είχε καταλάβει ολόκληρη την Ευρώπη και ο Αλέξανδρος Κορυζής δεν διέθετε ούτε ένα στρατιώτη;».

ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ τότε της χώρας ανέλαβε ο Εμμανουήλ Τσουδερός, Κρητικός, μέχρι τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδας και αρχηγός στη χώρα μας της (Αγγλικής) ΙnteΙΙigence Service, δηλαδή άνθρωπος της απόλυτης εμπιστοσύνης των Βρετανών συμμάχων μας.

ΣΤΙΣ 26 Απριλίου1941 η ελληνική κυβέρνηση έφυγε στην Κρήτη, όπου δόθηκε η μεγάλη γνωστή μάχη του Μαΐου 1941, αλλά κι εκεί η κυβέρνηση ηττήθηκε, υπέκυψε και αναγκάστηκε με λίγες ένοπλες δυνάμεις και μερικά πολεμικά πλοία να φύγει και να εγκατασταθεί στην Αίγυπτο, την οποία ήλεγχαν τότε καθ’ ολοκληρίαν οι Άγγλοι και απ’ εκεί οι Έλληνες συνέχισαν τον πόλεμο εναντίον του Άξονα.

ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ σχηματίστηκε κατοχική κυβέρνηση από στρατηγούς και μερικούς καθηγητές του πανεπιστημίου Αθηνών, υπό τον στρατηγό Γ. Τσολάκογλου, πρώην αρχηγό στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας, ο οποίος  υπόγραψε με τους Γερμανούς και την συμφωνία  παράδοσης, στους Γερμανούς, των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων.

ΤΟ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟ του 1942 τον διαδέχτηκε στην πρωθυπουργία ο καθηγητής Ιατρικής Αθηνών Ι. Λογοθετόπουλος, που είχε σπουδάσει στην Γερμανία. Τέλος αυτόν, το 1943, διαδέχτηκε ο Ιωάννης Ράλλης.

ΟΛΟΙ οι πιο πάνω πρωθυπουργοί εισήχθησαν σε δίκη, το 1945, όταν απελευθερώθηκε η πατρίδα μας από την τριπλή κατοχή και καταδικάστηκαν σε θάνατο, χωρίς να εκτελεστούν.

ΝΑ ΠΩ ακόμη εδώ ότι η ελληνική κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής του Γ. Παπανδρέου με τις ένοπλες δυνάμεις, που διατηρούσε, κυρίως την 3η Ορεινή Ταξιαρχία, διοικητής ο στρατηγός Θρ. Τσακαλώτος και μερικές άλλες, μετέσχε στις μάχες του Ελ-Αλαμέιν στην Αίγυπτο, καθώς και στην απόβαση, στην Ιταλία και έλαβε μέρος στη μάχη του Ρίμινι με την ως άνω 3η Ορεινή Ταξιαρχία.

ΕΝ ΤΩ ΜΕΤΑΞΥ οι Γερμανοί, που το 1944 έβλεπαν μάταιο τον περαιτέρω αγώνα, εγκατέλειψαν την Ελλάδα τέλος Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου 1944. Η ελληνική κυβέρνηση της Μέσης Ανατολής, με επί κεφαλής τον Γ. Παπανδρέου, ήρθε στην Αθήνα, στις 18 Οκτωβρίου 1944. Ο πρωθυπουργός ύψωσε στην Ακρόπολη την ελληνική σημαία και στη συνέχεια εκφώνησε, στην πλατεία Συντάγματος, βαρυσήμαντο πολιτικό λόγο, ο οποίος έμεινε έκτοτε στην ιστορία.

ΟΛΟΚΛΗΡΗ όμως η χώρα, από τον Σεπτέμβριο 1942 και εφεξής μέχρι των αρχών σχεδόν του Ιανουαρίου 1945, ηλέγχετο από τις ένοπλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ και τη λεγόμενη κυβέρνηση του βουνού του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, υπό τον Αλ. Σβώλο, καθηγητή Νομικής Αθηνών, από την περιοχή Μοναστηρίου της Βόρειο-δυτικής Μακεδονίας, καθώς και τους Τσιριμώκο, Ασκούτση κα.

ΣΤΙΣ 30 Ιανουαρίου 1945 ο τότε αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδας Δαμασκηνός, ανέλαβε αντιβασιλιάς, μέχρις επανόδου, στην Αθήνα, του βασιλιά Γεωργίου του Β’. Ο αρχιεπίσκοπος ανέθεσε τότε τη διακυβέρνηση της χώρας στον στρατηγό Νικόλαο Πλαστήρα, που μετεκλήθη από το Παρίσι, όπου μέχρι τότε διαβίωνε. Ύστερα από λίγο καιρό ήρθε στην Αθήνα, από το Λονδίνο, ο βασιλιάς Γεώργιος Β’, ο οποίος και ανέθεσε τη διακυβέρνηση σε διάφορους πολιτικούς. Αν θυμάμαι καλά ολόκληρο το 1945 σχηματίστηκαν αλλεπάλληλες κυβερνήσεις. Νομίζω επτά.

ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ στο Λιτόχωρο της Μακεδονίας σημειώνεται, το Μάρτιο 1946, δυναμιτιστική έκρηξη, που σηματοδοτεί έκτοτε το 2ο αντάρτικο, το οποίο συνεχίστηκε μέχρι τον Αύγουστο 1949, με αρχηγό τον Νίκο Ζαχαριάδη του ΚΚΕ.

ΝΑ ΣΗΜΕΙΩΣΩ ακόμη εδώ ότι, στις 12 Φεβρουαρίου 1947, οι Άγγλοι παρέδωσαν τη σκυτάλη ηγεσίας των ελληνικών ένοπλων δυνάμεων και της χώρας μας στους Αμερικανούς, με επικεφαλής τον στρατηγό Τζέιμς Βαν Φλητ, ο οποίος την εποχή αυτή διηύθυνε αυτοπροσώπως, τον Αύγουστο 1949, τις επιχειρήσεις Γράμμου και Βιτσίου από την Καστοριά, στην οποία είχε το στρατηγείο του. Μάλιστα, όπως έγινε έκτοτε γνωστό, οι αμερικανοί σύμμαχοι μας χρησιμοποίησαν, τον Αύγουστο 1949, και τις βόμβες Napalm, οι οποίες κι έκριναν τελικά την έκβαση του πολέμου και οι αντάρτες αναγκάστηκαν για την σωτηρία τους να καταφύγουν στις κομμουνιστικές, γειτονικές, χώρες Αλβανία, Γιουγκοσλαβία και Βουλγαρία και εκείθεν να πάνε στην Τσεχία, Ρωσία και Καζακστάν.

ΕΚΤΟΤΕ, δηλαδή από το Σεπτέμβρη 1949 και εφεξής, η πατρίδα μας προσπαθεί να επουλώσει τις πολλαπλές πληγές, τις οποίες κατέλειπαν στο σώμα της πόλεμοι εξωτερικοί και εσωτερικές διαιρέσεις. Επιτυγχάνει έτσι το θαύμα ανασυγκρότησης στη δεκαετία του 1950-1960 και γίνεται έκτοτε ενεργό μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 19 Μαΐου 2016, αρ. φύλλου 836.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ