2.10.16

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από την Ορεστίδα στο Μπίρκενάου… [ΙΙ]


ΟΔΟΣ 14 & 21.4.2016 | 831 & 832

Η διαχρονική πορεία των Εβραίων της Καστοριάς

β' μέρος

Είναι δύσκολο να είσαι μειονότητα. Και γίνεται δυσκολότερο στις κρίσιμες περιόδους, όπως ήταν οι πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα, όπου κυριάρχησαν πολεμικά γεγονότα και συνοριακές αλλαγές: Πρόσφατα διάβασα σε μια βιογραφία του Καπετάν Κώττα για το λεγόμενο «περιστατικό του Εβραίου». Οι σύντροφοι του Κώττα, την ώρα που ο ίδιος απουσίαζε στην Αθήνα, συνέλαβαν και λήστεψαν κάποιο Καστοριανό Εβραίο, προκαλώντας την οργή και την αγανάκτηση του Καπετάνιου(4). Η δύσκολη θέση των Καστοριανών Εβραίων στα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής περιόδου, αλλά και η κατάσταση της οικονομίας της περιοχής προκάλεσε μεταναστευτικό κύμα προς τις Η.Π.Α. Μεγάλο μέρος τους εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, όπου δημιούργησαν και δικιά τους Συναγωγή, που σώζεται μέχρι τις μέρες μας.

Στα χρόνια μετά το 1912 και την ενσωμάτωση της πόλης στον ελληνικό κορμό, οι Εβραίοι της Καστοριάς ήταν εγκατεστημένοι κυρίως στη συνοικία Τσαρσί και διατηρούσαν αρκετές ανθηρές επιχειρήσεις και καταστήματα στην Πάνω και στην Κάτω Αγορά, είχαν αναπτύξει ένα υψηλό πολιτιστικό επίπεδο, με αξιόλογα εκπαιδευτικά ιδρύματα, έκδοση εβραϊκών εντύπων και καλλιέργεια του θεάτρου, ενώ συμμετείχαν και στα κοινά της πόλης, στέλνοντας εκπροσώπους και στο Δημοτικό Συμβούλιο της Καστοριάς.

Στα 1934 καταγράφονται τα μόνα σοβαρά αντιεβραϊκά επεισόδια στην Καστοριά, με καταστροφή εβραϊκών μνημάτων και θραύση τζαμιών εβραϊκών κατοικιών, ξυλοδαρμό του Ισαάκ Ελιάου(5), γιού του προέδρου της Κοινότητας και ζημιές σε εβραϊκά καταστήματα - ευτυχώς χωρίς συνέχεια: ήταν μισαλλόδοξες εκδηλώσεις ισχνής μειοψηφίας φανατικών οπαδών της φασιστικής οργάνωσης «Τρία Έψιλον», που δεν βρήκε απήχηση στον Καστοριανό λαό, με τη μακρόχρονη ιστορία αρμονικής συμβίωσης στη λιμναία πόλη…

Το 1941 εισέρχονται στην Καστοριά γερμανικά στρατεύματα, ενώ μετά τη συμφωνία των δυνάμεων του Άξονα για το διαμοιρασμό της κατεχόμενης Ελλάδας, η περιφέρεια της Καστοριάς περιέρχεται στην Ιταλική διοίκηση κι έτσι για το επόμενο διάσημα, μέχρι δηλαδή τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβριο του 1943, η πόλη ανήκει στη δικιά της ζώνη επιρροής και κατοχής. Η ήπια στάση των Ιταλών απέναντι στο εβραϊκό στοιχείο, επιτρέπει στους Καστοριανούς Εβραίους να ζήσουν δύο ακόμη ήρεμα χρόνια. Ήρεμα «εν τη πλάνη τους», καθώς το ναζιστικό σκουλήκι επώαζε.

Μετά το Σεπτέμβριο του 1943 (6) ξανάρχονται στην πόλη οι Γερμανοί και τα γεγονότα τρέχουν με ταχύτητα κινηματογραφικής ταινίας. Παραμονή του Κιπούρ του 1943 – της σημαντικότερης εβραϊκής γιορτής, οι κατακτητές ζητούν από την κοινότητα να καταβάλλει σεβαστό χρηματικό ποσό ως αντίποινα-λύτρα, για τη διαφυγή κάποιων νέων στο βουνό. Η Κοινότητα προβαίνει σε έρανο, συγκεντρώνει τα λύτρα και τα παραδίδει στους Γερμανούς, πιστεύοντας αφελώς ότι η υπακοή θα επιφέρει τη σωτηρία. Σημειώνω εδώ την πάγια ναζιστική πολιτική, της επιλογής μεγάλων εβραϊκών γιορτών για επιβολή σκληρών αντιεβραϊκών μέτρων, τακτική που εφαρμόστηκε ακόμη και στα στρατόπεδα του ολέθρου. Πίστευαν ότι έτσι εξουθενώνουν ψυχικά τα ατυχή θύματα τους, και νόμιζαν πως επιδεικνύουν ιδιαίτερη οξύνοια και πνεύμα φωτεινό. Γυρνώντας πίσω στην Καστοριά, θα δούμε την κοινότητα να τρομοκρατείται και να απειλείται με ομαδικές εκτελέσεις σε περίπτωση νέων διαφυγών.

Σε μια βδομάδα οι Γερμανοί επανέρχονται, ζητώντας από τους Εβραίους να τους παραδώσουν άμεσα όλο το χρυσό και τα κοσμήματα που κατέχουν, απειλώντας τους πως σε αντίθετη περίπτωση θα εκτελέσουν πενήντα ομήρους. Οι δυστυχείς Καστοριανοί, ως αληθινοί αμνοί του Θεού, υπακούουν (7). Παράλληλα οι κατακτητές εφαρμόζουν τα ρατσιστικά τους μέτρα. Υποχρεώνονται έτσι οι Εβραίοι της Καστοριάς να φορέσουν υφασμάτινο κίτρινο άστρο του Δαυίδ στα ενδύματά τους (8). Στη συνέχεια τα μέτρα χαλαρώνουν, κάνοντας τους Εβραίους να πιστέψουν ότι οι Γερμανοί, χορτασμένοι από τη λεηλασία θα τους αφήσουν να ζήσουν εν ειρήνη.

Το σχέδιο των κατακτητών ήταν σατανικό, ενώ τα θύματα βρίσκονταν δεμένα στη θηλιά της παγίδας. Αφού αποκοιμίζονται για λίγο, το τέλος θα έρθει ξαφνικά. Η μοιραία ημέρα ήταν η 24η Μαρτίου 1944, που επελέγη σκοπίμως από τους Γερμανούς, αφού ήταν παραμονή εθνικής εορτής, και οι Καστοριανοί Εβραίοι, όπως και οι άλλοι συνέλληνες, ήταν γαληνεμένοι από το εορταστικό κλίμα και εντελώς απροετοίμαστοι και ανύποπτοι για την επικείμενη σύλληψη, όπως βεβαίως και για το φρικτό μέλλον που τους επιφυλασσόταν.

Την 24η Μαρτίου 1944 – την 29η Αδάρ α’ του 5704, συνελήφθη σύσσωμος ο εβραϊκός πληθυσμός της πόλης και φυλακίστηκε στο Γυμνάσιο Θηλέων Καστοριάς. Η σύλληψη τους διευκολύνθηκε, επειδή στην πλειοψηφία τους, οι Εβραίοι της Καστοριάς ήταν συγκεντρωμένοι «σε ορισμένους δρόμους γύρω από τις συναγωγές», κάτι που συντέλεσε στο να καταβάλουν τόσο βαρύ φόρο αίματος. Επισημαίνω εδώ επιπλέον, τη δυσκολία διαφυγής από τη Καστοριά, αφού ο «λαιμός», ο ισθμός που συνδέει την πόλη με τη στεριά φυλασσόταν αυστηρά και άλλη χερσαία διέξοδος δεν υπήρχε. Έτσι, ελάχιστοι – πέντε ή έξη νεαροί – ξεγλιστρούν από το «λαιμό» και διαφεύγουν στα βουνά, εντασσόμενοι σε ανταρτικές ομάδες. Ανάμεσα τους ο γιατρός Αλμπέρτος Κοέν και οι Ιακώβ Αράρ (Χαραρί), Γεουδά Χαραρί, Νατάν Χονέν και Αλμπερτίκο Σάκο.

Στη συνέχεια 763 Καστοριανοί Εβραίοι (9) οδηγούνται με φορτηγό στο Χαρμάνκιοϊ της Θεσσαλονίκης, όπου οι όμηροι παρέμειναν επί έξι ημέρες, αναμένοντας να συμπληρωθεί η αποστολή με συλληφθέντες Εβραίους από τη νότια και τη δυτική Ελλάδα. Η πορεία του ταξιδιού προς τον θάνατο στην Πολωνία είναι γνωστή. Μεταφορά σιδηροδρομικώς στην Πολωνία κάτω από οικτρές συνθήκες: υπερφορτωμένα φορτηγά βαγόνια προοριζόμενα για μεταφορά κτηνών, έλλειψη στοιχειώδους υγιεινής, τροφής και νερού. Οι όμηροι, στοιβαγμένοι και παστωμένοι σαν σαρδέλες, δε μπορούσαν να κινηθούν, αλλά ακόμη και να αναπνεύσουν επαρκώς. Ο μοιραίος συρμός με τους Καστοριανούς Εβραίους έφτασε στο σιδηροδρομικό σταθμό του Άουσβιτς, μεταξύ 10ης και 11ης Απριλίου 1944, στον τελευταίο σταθμό «πριν από τις αίθουσες των αερίων και των κρεματορίων του Μπίρκενάου».

Στα στρατόπεδα του θανάτου, οι Γερμανοί είχαν σχεδιάσει το τέλος των Καστοριανών Εβραίων-όπως και των έξη εκατομμυρίων ομοθρήσκων τους. Θάλαμοι αερίων, κρεματόρια, σελεξιόν. Θάνατος ωμός και συνεχής. Ευτύχημα για την ιστορία της Καστοριάς, είναι το ότι μια Καστοριανή, η Μπέρρυ Κασσούτο-Ναχμία, έγραψε τις αναμνήσεις της από τα στρατόπεδα του θανάτου, την «Κραυγή για το Αύριο» (10), με τις ματωμένες σελίδες του «Ανθού της Λίμνης».

Η μοιραία αποστολή που περιλάμβανε και τους Καστοριανούς Εβραίους αποτελείτο από 4645 άτομα (11). Από αυτούς οι 4212 θανατώθηκαν αμέσως στους θαλάμους αερίων και μονάχα 433, εκ των οποίων 320 άνδρες και 113 γυναίκες, εισήχθησαν στα στρατόπεδα για καταναγκαστική εργασία. Και από αυτούς τους 433 οι περισσότεροι βρήκαν το θάνατο στα κολαστήρια τους επόμενους μήνες, αφού προηγουμένως οι Γερμανοί εξάντλησαν την εργατική τους δύναμη.

Μετά την απελευθέρωση 35 Εβραίοι θα βρεθούν στη Καστοριά, αλλά σύντομα θα σκορπίσουν σε άλλους τόπους – με αποτέλεσμα σήμερα μονάχα μια εβραϊκή οικογένεια να κατοικεί στην πόλη.
Συμπερασματικά, οι Εβραίοι έζησαν στην Καστοριά για περισσότερα από χίλια χρόνια, συνυπάρχοντας αρμονικά με το ελληνικό στοιχείο, αποτελώντας ζωντανό και δυναμικό κύτταρο του συνόλου κοινωνικού σώματος και συμβάλλοντας στο ευρύτερο γίγνεσθαι της Καστοριάς.

Θα ήθελα να κλείσω την εισήγηση μου αυτή με μια άσκηση εργασίας, με ένα ερώτημα που κι εγώ ο ίδιος δεν έχω απαντήσει. Αν δεν μεσολαβούσε η μοιραία δεκαετία του 1940, αν ζούσε σήμερα στην Καστοριά μια ακμαία εβραϊκή κοινότητα 1500 ή 2000 μελών, πώς θα ήταν άραγε η Καστοριά – και πώς θα αντιμετωπίζονταν οι Εβραίοι από τον υπόλοιπο πληθυσμό; Η απάντηση είναι στις σκέψεις του καθενός μας, ως καταμέτρηση της απώλειας και ως διαπραγμάτευση των στερεοτύπων του…




Αντί επιλόγου: 

Επειδή ένα βασικό στοιχείο της εβραϊκής παράδοσης είναι η επιταγή της διατήρησης της Μνήμης, και την επιταγή αυτή έχει ενστερνιστεί πλήρως στο σύνολο του και ο ελληνικός λαός, πιστεύω ακράδαντα ότι τη Μνήμη αυτή των εξοντωθέντων Καστοριανών Εβραίων συν-Ελλήνων οφείλουν να διατηρήσουν στο διηνεκές οι σημερινοί Καστοριανοί και να τη διαφυλάξουν ως παρακαταθήκη στους απογόνους τους.

Πιστεύω λοιπόν ότι πέραν του υπάρχοντος Μνημείου, το οποίο αφορά στα θύματα του Ολοκαυτώματος, θα πρέπει αφενός να τεθεί με μέριμνα της Δημοτικής αρχής αναθηματική στήλη στο χώρο της άλλοτε Συναγωγής της Καστοριάς, η οποία να υπενθυμίζει την ιστορία της, αφετέρου να μετονομαστεί μια οδός της πόλης – κατά προτίμηση στο χώρο της άλλοτε εβραϊκής συνοικίας σε οδό Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων. Τέλος, υποχρέωση των αρμοδίων των Ένοπλων Δυνάμεων είναι – στο βαθμό που εξακολουθούν να νέμονται μεγάλο μέρος του άλλοτε Εβραϊκού νεκροταφείου - να θέσουν και αυτοί μια αναθηματική στήλη εκεί, που να υπενθυμίζει το παρελθόν του χώρου αυτού. Άλλωστε το καλό παράδειγμα έχει δώσει η διοίκηση του Γηροκομείου Καστοριάς “Λάζαρου και Αθηνάς Ρίζου”(12), αναγράφοντας στην εντοιχισμένη στην είσοδο στήλη που τιμά τους ευεργέτες, ως πρώτη ευεργέτιδα την Ισραηλιτική Κοινότητα Καστοριάς…

ΤΕΛΟΣ


Σημειώσεις
4. Αντρέας Π. Ανδρέου, Κώττας (1863-1905), εκδοτικός οργανισμός Λιβάνη, Αθήνα 2002, σελ. 134 επ.

5. Στα 1944 ο Ισαάκ (Ζιάκ) Ελιάου εκτοπίστηκε από τους Γερμανούς στο Άουσβιτς-Μπίρκενάου, όπου εξοντώθηκε ολόκληρη η οικογένεια του, μαζί με τη συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων Καστοριανών Εβραίων. Ο ίδιος ήταν από τους ελάχιστους επιζώντες από τα στρατόπεδα του θανάτου. Επέστρεψε στην Καστοριά και ξανάκανε οικογένεια. Οι απόγονοι του ζουν μέχρι σήμερα στην Καστοριά, αποτελώντας με την παρουσία και τη δραστηριοποίηση τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτιστική ζωή της πόλης, τη ζώσα μνήμη μιας μεγάλης και αλησμόνητης ιστορίας.

6. Η Τοπική Διαταγή αριθ. 1 της Γερμανικής Διοίκησης Καστοριάς αναφέρει σχετικά στο πρώτο άρθρο της: «Από της 13-9-1943 αναλαμβάνει την Διοίκησιν Καστοριάς ο Γερμανικός Στρατός όστις εγγυάται για την ησυχίαν και ασφάλειαν. Παραβάσεις εκ μέρους της Βουλγαρικής πλευράς θέλουν εμποδισθή.» Προφανώς η ησυχία και η ασφάλεια δεν αφορούσαν στους Έλληνες Εβραίους της Καστοριάς. Βλ. σχετικά: Χρήστος Καββαδάς, «Καστοριά: Η πρώτη Διαταγή της Γερμανικής Διοικήσεως για τους Εβραίους της πόλεως (15 Σεπτεμβρίου 1943)», ανάρτηση την 6-5-2009 στο ιστολόγιο του «Νήσος Λευκάς». hhtp://-palaiabiblia.blogspot.gr/2009/05/h-15-1943.html.

7. Με την Τοπική Διαταγή αριθμ. 4 της Γερμανικής Διοίκησης Καστοριάς της 18ης Οκτωβρίου 1943, ανακοινώνεται η καταδίκη του Αρχιάτρου Καστοριάς Βασίλειου Ρουσούλη σε φυλάκιση ενός έτους «διότι προσεπάθησε να δωροδοκίση έναν Γερμανόν Στρατιώτην με χρυσά νομίσματα, εκτός αυτού ηθέλησε να βοηθήση Εβραίους και αυτή η πράξις αντίκειται εις την τοπικήν διαταγήν αριθ. 3. Κατά την καταδικαστικήν απόφασιν ήσαν παρόντες ο Δήμαρχος και ο Εισαγγελεύς.» Όπως φαίνεται από τη στάση του γιατρού Ρουσούλη, οι χριστιανοί Καστοριείς ήταν διατεθειμένοι να συνδράμουν τους Εβραίους συμπολίτες τους, αλλά η προβλεπόμενη τιμωρία ήταν αμείλικτη. Το τελευταίο άρθρο της άνω Διαταγής αναφέρει: «Επειδή δύο Εβραϊκαί Οικογένειαι προσεπάθησαν να απομακρυνθούν εκ Καστορίας χωρίς να έχουν άδειαν ταξειδίου, δια τούτο η Εβραϊκή Κοινότης υπεχρεώθη να καταβάλη χίλια χρυσά νομίσματα κατόπιν διαταγής της Ανωτάτης Γερμανικής Αρχής.- Και ούτω απεσοβήθησαν οι τυφεκισμοί». Βλ. Χρήστος Καββαδάς, «Καστοριά: Η πρώτη Διαταγή…», ό.π.

8. Χαρακτηριστική είναι η Τοπική Διαταγή αριθμ. 2 της Γερμανικής Διοίκησης Καστοριάς της 15ης Σεπτεμβρίου 1943: «1. Άπαντες οι Ισραηλίται, από 14 ετών και άνω, θα φέρουν εις τον άνω αριστερόν βραχίονα μεγάλον εβραϊκόν αστέρα, ως διακριτικόν σημείον. Αι οικίαι και τα καταστήματα των Εβραίων θέλουσιν ιδιαιτέρως σημειωθή. Ως Ιουδαίος θεωρείται επίσης και ο Μιγάς ανεξαρτήτως υπηκοότητος. Δια την εκτέλεσιν των μέτρων τούτων είναι εντεταλμένη η Ελληνική Αστυνομία. Δι’ έκαστον Ιουδαίον όστις θέλει ευρεθή καθ’ οδόν άνευ του διακριτικού τούτου σημείου θα καταβάλη η Ιουδαϊκή Κοινότης 10.000.000 δραχμών. 2. Η Γερμανική Διοίκησις εγγυάται δια την προσωπικήν ασφάλειαν των εν Καστορία Εβραίων. 3. Απαγορεύεται εις τους Εβραίους η εγκατάλειψις της Καστορίας, άνευ αδείας, ήτις χορηγείται μόνο εις ιδιαιτέρας περιπτώσεις. Εις περίπτωσιν καθ’ ην Εβραίος ήθελεν εξαγάγη λάθρα εκ Καστορίας χρήματα ή αντικείμενα αξίας προς λαθρεμπορίαν, θέλουσι τυφεκισθή 50 Εβραίοι Καστοριείς. Προς τούτοις θέλει επιβληθή εν τη περιπτώσει ταύτη μία υψηλή φορολογία της περιουσίας των. Ο Διοικητής Λοχαγός Ρένερ». Προφανώς, οι εγγυήσεις της Γερμανικής Διοίκησης ήταν παραπλανητικές και ενταγμένες στην προσπάθεια των Γερμανών να καθησυχάσουν προσωρινά τους Εβραίους της Καστοριάς, ώστε να συλληφθούν αργότερα στο σύνολο τους. Βλ. Χρήστος Καββαδάς, «Καστοριά: Η πρώτη Διαταγή…», ό.π.

9. Ο αριθμός των εκτοπισθέντων Καστοριανών Εβραίων ποικίλλει. Επέλεξα εδώ τα στοιχεία των Μ. Μόλχο και Ζ. Νεχαμά, όπως καταγράφονται σε σχετικό πίνακα στο In Memoriam. Αφιέρωμα εις την Μνήμην των Ισραηλιτών θυμάτων του Ναζισμού εν Ελλάδι, Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1976, σελ. 351. Οι ίδιοι συγγραφείς σημειώνουν, ό.π. σελ. 239, πως στην πορεία προς Θεσσαλονίκη, προστέθηκαν στην αποστολή με τους 763 συλληφθέντες Καστοριανούς, 150 ακόμη άτομα από τις γύρω περιοχές, χωρίς να διευκρινίζουν λεπτομέρειες. Πάντως ο αριθμός 1000 που αναγράφεται στο Μνημείο της Καστοριάς είναι εσφαλμένος και πιθανώς να παραπέμπει στον εβραϊκό πληθυσμό της Καστοριάς πριν το 1940. Να σημειώσουμε εδώ ενδεικτικά, ότι κατά την απογραφή του 1928, στην τότε Κοινότητα Καστοριάς βρέθηκαν να κατοικούν 655 Ισραηλίτες σε ένα σύνολο 11.303 κατοίκων. Σε αυτό τον αριθμό θα πρέπει μάλλον να προστεθούν και 4 άτομα που ζούσαν σε άλλες περιοχές της Επαρχίας Καστοριάς, καθώς και 64 άτομα που ζούσαν στον τότε Νομό Κοζάνης, όπου δεν υπήρχε Ισραηλιτική Κοινότητα, ο οποίος περιλάμβανε και τα Γρεβενά, και ειδικότερα στις Επαρχίες Ανασελίτσης (Βοϊου) 40 άτομα, Γρεβενών 8, Εορδαίας 2 και Κοζάνης 14, οπότε ο συνολικός αριθμός των Ισραηλιτών της περιφέρειας ανέρχεται σε 723 άτομα. Βλ. Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Στατιστικά Αποτελέσματα της Απογραφής του πληθυσμού της Ελλάδος της 15-16 Μαΐου 1928, ΙV. Τόπος γεννήσεως-Θρησκεία και γλώσσα-Υπηκοότης, Εκ του Εθνικού Τυπογραφείου, Εν Αθήναις 1935, σελ. 384 και π’.

10. Μπέρρυ Ναχμία, Κραυγή για το Αύριο. 76859…, εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 1989

11. Πρόκειται για την 20η αποστολή με εκτοπισθέντες Έλληνες Εβραίους, που ξεκίνησε από την Αθήνα και στην πορεία, προστέθηκαν συλληφθέντες Εβραίοι από την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και την Καστοριά. Και εδώ οι αριθμοί διαφέρουν. Ο γράφων επέλεξε ως ορθότερα τα στοιχεία που παραθέτει ο Χ. Φλάϊσερ στο Στέμμα και Σβάστικα. Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, τόμος Β’, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1995, σελ. 344-345.

12. Για το χρονικό ίδρυσης του Γηροκομείου Καστοριάς και τη συμβολή σε αυτό της ευεργέτιδας Ισραηλιτικής Κοινότητας Καστοριάς, βλ. δημοσίευμα της «Φωνής της Καστοριάς» της 6-6-1964, όπως αναδημοσιεύεται στο βιβλίο της Αγγελικής Παπαμαντζάρη, Μιχάλης (Λάκης) Παπαμαντζάρης, εκδ. Ορίζοντες, Καστοριά 2014, σελ. 365.


Φωτογραφίες:
-Καστοριανοί εβραίοι στο εβραϊκό νεκροταφείο στην περιοχή του σημερινού γηροκομείου και η είσοδος  του στρατοπέδου Άουσβιτς-Μπίρκενάου.
-Αναθηματική πλάκα στο γηροκομείο Καστοριάς, το οποίο ανεγέρθη στον χώρο του εβραϊκού νεκροταφείου.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ το α' μέρος στις 14 Απριλίου 2016, αρ. φύλλου 831 
και το β' μέρος στις 21 Απριλίου 2016, αρ. φύλλου 832.



Το πρώτο μέρος:





Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

1 σχόλιο:

  1. Ανώνυμος2/10/16

    Θα ήταν άκρως ενδιαφέρον αν εκτός από το "περιστατικό του Εβραίου" αναφερόταν και ο ρόλος των Εβραίων της Καστοριάς κατά τον ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ. Γεγονότα και ονόματα που αποδεικνύουν τη συμβολή τους στην απελευθέρωση της Μακεδονίας ξέρει κανείς να μας πει; Για να είμαστε αμερόληπτοι και αντικειμενικοί.
    Ή άμα το ψάξουμε, θα μας πουν πάλι αντισημίτες;

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ