ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

◾  8.4.2019 τοπικός τύπος. Να κερδίσει χρόνο, προτού να απωλέσει και άλλο εθνικό έδαφος. Το ορθόν: πριν απολέσει.... Στον Αόριστο απώλεσα, πρβλ η απώλεια. Το αρχαίο ρήμα απόλλυμι και απολλύω (Μέλλων: απολέσω, προσοχή! Θέμα απολ- για Ενεστώτα, Μέλλοντα, Παρακείμενο. Έχω απολέσει, έτσι και ο όλεθρος).

◾ 4.4.2019 τοπικός τύπος. α) έκθεση υποψηφίων δημάρχων... Λέγεται; Είναι προϊόντα προβαλλόμενα σε έκθεση; Το ορθόν: παρουσίες, εμφανίσεις υποψηφίων δημάρχων. β) εισπράξεις συντάξεων, που προκύπτουν... Καλύτερα: συντάξεις, που προέρχονται από..., που πηγή τους είναι τα πνευματικά δικαιώματα... γ) Το γεγονός της παράνομης σύνταξης της συντρόφισσας Λουίζου, που πλήττει και σίγουρα δεν εξυψώνει το ... ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς. (σχόλιο): Αφού πλήττει (=χτυπάει, καταφέρει πλήγματα), αυτονόητο ότι δεν εξυψώνει... Καλύτερα να προσετίθετο: πλήττει και συγχρόνως ακυρώνει και διαψεύδει αυτό το φιλάρεσκο, που ακούεται, ως δήθεν ηθικό πλεονέκτημα του ΣυΡιζΑ. δ) Αναφέρεται μ’ απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς... Αντενδείκνυται εδώ η απόστροφος μ’ απαξιω..., δότι ομοηχεί με μάπα! ε) Δεν εκπροσωπεύει τίποτε το ευρωσκεπτιστικό. Το ορθόν: Δεν εκπροσωπεί, δεν εκφράζει... (Οι παρατηρήσεις α-ε σε άρθρο μεστόν περιεχομένου).

◾  4.4.2019 συγγενείς, ομοϊδεάτες, έως και μελανοχιτώνες. (Ίσως ολίσθησε ο τόνος στην παραλήγουσα). Το ορθόν: μελανοχίτωνες (ο,η μελανοχίτων, του, της μελανοχίτωνος, κατά την κατηργημένη Γ’ κλίση, όπως ο γείτων, του γείτονος, ο ήρως, του ήρωος, κλπ). Μελανοχίτωνες (τους θυμούμαστε οι γεννηθέντες στην δεκαετία του ‘30). Ήσαν οι φασίστες – μπράβοι του Μουσολίνι. Μαύρος χιτών η στολή τους.

◾ 13.4.2019 τοπικός τύπος. Και όσοι γλεντοκοπούν αργά τη νύχτα... Γλεοντοκοπέω, -ώ. Διασκεδάζω με φαγοπότι. (α’ συνθετικό η λέξη γλέντι και β’ η λέξη κόπος, από το ρήμα κόπτω, πρβλ ξυλοκόπος). Γλεντοκοπάει = χτυπάει, τα «δίνει» όλα στη διασκέδαση με φαγοπότι. Ξυλοκόπημα+ το να δέρνει κανείς. Σχετική λέξη: κατάκοπος (πολύ κουρασμένος). Ο κόπος. Από την αρχαία ακόμα εποχή η σημασία: μόχθος, κούραση, εξάντληση. Επίσης η αμοιβή, η πληρωμή για προσφερθείσα εργασία, πρβλ και σήμερα: αντί δώσε μου την αμοιβή μου: παρακαλώ, πλήρωσέ με τον κόπο μου. Η πρώτη σημασία, το χτύπημα, έμεινε εμφανώς στο ρήμα σφυροκοπώ = χτυπώ την σφύρα. Μεταφορικώς στην λέξη δημοκόπος (με κακή σημασία) = ο δημαγωγός. Ο κόπος = χτύπημα από το κόπτω, σε αρχαία φράση: ‘’οξύχειρος κόπου ένεκα» δηλαδή εξ αιτίας δαρμού με βαρύ χέρι. πρβλ η τομή στην κυριολεξία και μεταφορά. Η τομή από τον χειρουργό ιατρό, το γεγονός αυτό αποτέλεσε τομή για την μετάβαση στη νέα κατάσταση.

◾ Συναξάριον 14ης Απριλίου: Τιμώνται οι Άγιοι: Αρίσταρχος, Πούδης και Τρόφιμος. Ο υμνογράφος επιχειρεί παρήχηση με συλλαβές του ονόματος εκάστου Αγίου. α) Τιμώ τον Αρίσταρχον ως αριστέα, ως αριστεύσαντα μέχρι ξίφους. (Αρι, αρι,αρι). β) Άγιος Πούδης: Πού δή μετέστης, ως απετμήθης, Πούδη; (Ώ Πούδη!), παρήχηση που, που... Πού δή μετέστην ή προς άφθαρτον κλέος; γ) Τρυφήν Τρόφιμος ουρανού ποθών άκρως... τροφή προσήκται. τρυ-τρο-τρο: παιχνίδισμα συλλαβών.

◾ 3.5.2019 Στα ιερά τροπάρια ή κείμενα της εκκλησίας έστιν ότε συναντά ο αναγνώστης ορθογραφικά ή λεκτικά λάθη. Στην σημερινή περικοπή Πράξεων των Αποστόλων (Γ’, 1-8) ο Απόστολος Άγιος Πέτρος λέγει στον Χωλό: έγειρε και περιπάτει. Το έγειρε είναι προστακτική ενεστώτος του εγείρω (ενεργητικής φωνής). Το ορθόν κατά την ταπεινή μας γνώμη: έγειρον σεαυτόν, ή εγέρθητι ή έγειραι. Σημείωση: Ίσως όμως εδώ το έγειρε λειτουργεί ως αμετάβατο, οπότε είναι επίσης δεκτό, δηλ. έγειρε = σήκω και περπάτα....

Ο Γλωσσαμύντωρ

Λάζαρος Γ. Νικηφορίδης 

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 9 Μαΐου 2019, αρ. φύλλου 985