ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΜΠΑΤΡΙΝΟΥ: Η φυλή των Ελλήνων [I]

ΟΔΟΣ 9.5.2019 | 985

Οι Έλληνες έχουν ισχυρό αίσθημα αγάπης προς την Πατρίδα τους αλλά δεν έχουν συνείδηση ότι ανήκουν σε μια φυλή. Η φυλή ή το γένος (genus) ορίζεται από την κοινή καταγωγή (πατρίδα), κοινή γλώσσα και κοινά ήθη, έθιμα και παραδόσεις. Η ελληνική φυλή είναι η παλαιότερη στον κόσμο και εκείνη που ανέπτυξε ένα απαράμιλλο πολιτισμό σε μια φάση της διαδρομής της στην Αθήνα, ένα πολιτισμό ο οποίος αποτελεί τη βάση που στηρίχθηκαν οι κοινωνίες της Ευρώπης.

Η περίοδος της ελληνικής φυλής ιστορείται από τον Όμηρο με τους Αχαιούς που κατοικούσαν την ίδια περιοχή, μιλούσαν όμοια γλώσσα και είχαν κοινά ήθη και έθιμα δεδομένου ότι ξεσηκώθηκαν όλοι για να εκδικηθούν για μα προσβολή που έγινε σε ένα από αυτούς. Η εμφάνιση της Ελληνικής φυλής έγινε με τρεις κλάδους της, τους Ίωνες περί το 2000 π.Χ. και τους Δωριείς περίπου το 1100 π.Χ. Οι πρώτοι είχαν κύριους απόγονους τους Αθηναίους και οι δεύτεροι τους Σπαρτιάτες.

Ο τρίτος κλάδος, οι Αιολείς, κατοικούσαν στη Θεσσαλία και είχαν αποικίες στην Μικρά Ασία στην περιοχή μεταξύ της Τροίας και της Σμύρνης. Η ιστορική περίοδος της ελληνικής φυλής αρχίζει το 776 π.Χ. με τους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες στους οποίους συμμετείχαν μόνο Έλληνες γεγονός που πιστοποιεί ότι υπήρχε συνείδηση των κοινών χαρακτηριστικών που είχε ο λαός που κατοικούσε στον ελλαδικό χώρο και τα παράλια της Μικράς Ασίας και κοινή ονομασία, Έλληνες.

Η ελληνική φυλή έφτασε μέχρι σήμερα ύστερα από μια περιπετειώδη και ένδοξη διαδρομή. Με τον Μέγα Αλέξανδρο οι Έλληνες έσωσαν την Ευρώπη από τον Περσικό κίνδυνο και με τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες από τις επιδρομές των Αράβων και την ισλαμική επικράτηση. Στη μεγάλη διαδρομή της η Ελληνική φυλή, δέχθηκε πολλές επιρροές και προσμίξεις από ένα πλήθος εισβολέων που πέρασαν ή έμειναν στα εδάφη που κατοικούσε χωρίς να αφήσουν ούτε μια εστία πληθυσμιακή.

Από τους Πέρσες του Ξέρξη το 480 π.Χ. οι οποίοι κατέστρεψαν την Αθήνα και είχαν από τον 6ο αιώνα π.Χ. υπό την ηγεμονία τους τις πόλεις της Ιωνίας, τους Ρωμαίους το 167 π.Χ. και στη συνέχεια o Αλάριχος με τους Βησιγότθους το 395 μ.Χ. Οι Οστρογότθοι που εδήωσαν την Μακεδονία το 475 μ.Χ. Ο Αττίλας με τους Ούννους ιππείς το 450 μ.Χ. τρομοκράτησε όλη την Ευρώπη, οι επιδρομές των Αβάρων 600-800 μ.Χ., οι Σλάβοι από τον 6ο αιώνα και μετέπειτα, οι Άραβες 8ο-10ο αιώνα, οι οποίοι διέσωσαν τα γραπτά των Αρχαίων Ελλήνων, οι Φράγκοι με τους Σταυροφόρους 11ο-15ο αιώνα και οι Τούρκοι 1453-1821.

Η μεγαλύτερη σε διάρκεια κατοχή ήταν των Ρωμαίων που το 167 π.Χ. νικούν στην Πύδνα τους Μακεδόνες, οι οποίοι ήταν οι επικρατέστερη ελληνική φυλή. Ο Ρωμαίος στρατηγός Σύλλας κατέστρεψε και λεηλάτησε την Ελλάδα. Επί 6 ημέρες παρήλαυναν στη Ρώμη οι άμαξες με τα λάφυρα από την Μακεδονία. Εκτός από τα λάφυρα όμως, οι Ρωμαίοι παρέλαβαν και τον πολιτισμό των Ελλήνων σε βαθμό ώστε ο ποιητής Οράτιος (65 π.Χ.) να γράφει: "Η κατακτημένη Ελλάδα κατέκτησε το αγροτικό Λάτιο".

Τον 4ο αιώνα μ.Χ. η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία χωρίζεται στο Δυτικό και το Ανατολικό Κράτος με έδρα την Κωνσταντινούπολη και πληθυσμό ελληνοφώνους στην Ελλάδα και την Μικρά Ασία με αποτέλεσμα ο Θεοδόσιος Β' με την Ελληνίδα σύζυγο Ευδοξία και στη συνέχεια ο Ιουστινιανός να εγκαταλείψουν την λατινική γλώσσα και να χρησιμοποιούν την ελληνική την οποία εγκαθίδρυσε ως επίσημη γλώσσα μετά ένα αιώνα ο Ηράκλειος το 630 μ.Χ. Ο Θεοδόσιος Β' το 385 μ.Χ. κατήργησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες αλλά επανίδρυσε το ελληνόφωνο Πανδιδακτήριο στην Κωνσταντινούπολη, το Πανεπιστήμιο που είχε ιδρύσει ο Μέγας Κωνσταντίνος. Ο Ιουστινιανός το 530 μ.Χ. ίδρυσε τον ναό της Αγίας Σοφίας ένα αριστουργηματικό μεγαλοπρεπές κτίσμα το οποίο θαυμάζεται μέχρι σήμερα αλλά κατήργησε την Ακαδημία του Πλάτωνα και τις φιλοσοφικές σχολές στην Αθήνα.

Τα επόμενα 1000 χρόνια (5ος-15ος αιώνες) η Αυτοκρατορία ονομάστηκε Βυζαντινή στην ουσία ήταν Χριστιανική Αυτοκρατορία με τους Πατριάρχες να στεφανώνουν ή να αφορίζουν αυτοκράτορες. Οι Ελληνόφωνοι στην αρχή ήταν υπό διωγμό, ως ειδωλολάτρες, στη συνέχεια διαβιούσαν ως χριστιανοί Ρωμαίοι υπήκοοι (Ρωμιοί) χωρίς συνείδηση της φυλής στην οποία ανήκαν, χρειάστηκε να φθάσουν στον 13ο αιώνα για να αναφωνήσει ο βυζαντινός φιλόσοφος Μιχαήλ Ψελλός "Έλληνες εσμέν" χωρίς όμως απήχηση.

Η δεύτερη σε διάρκεια εισβολή και παραμονή στην Ελλάδα έγινε από σλαβικά φύλα τον 5ο με 9ο αιώνα. Οι σλάβοι αφομοιώθηκαν από τους Ελληνόφωνους κατοίκους, όπως συνέβη και με όλους ανεξαιρέτως τους εισβολείς, χωρίς να αφήσουν ούτε μια δική τους πληθυσμιακή εστία άφησαν όμως τοπωνύμια και ελάχιστες λέξεις της καθημερινότητας στην Ελληνική γλώσσα. Η παρουσία των σλάβων στον ελληνικό χώρο αποτέλεσε θέμα διαφορετικών απόψεων από τους ιστορικούς.

Μεγάλη διάδοση και επίδραση είχε η ακραία άποψη του διάσημου ιστορικού και γλωσσολόγου, Φαλλμεράυερ, καθηγητή της Παγκόσμιας Ιστορίας και γνώστη της Γαλλικής, της Ισπανικής, της Τουρκικής, της Περσικής και της Ελληνικής γλώσσας, ο οποίος το 1833 έμεινε 1 χρόνο στην Αθήνα και ταξίδευσε στην Πελοπόννησο και το 1835 δημοσίευσε το βιβλίο "Περί της καταγωγής των σημερινών Ελλήνων" στο οποίο υποστηρίζει ότι η ελληνική φυλή εξαφανίστηκε εντελώς και έχει αντικατασταθεί από τα σλαβικά φύλα. Η ανιστόρητη και ανθελληνική γνώμη του Φαλλμεράυερ απορρέει και από την πολιτική σκοπιμότητα που επικρατούσε την εποχή εκείνη και την εχθρική στάση της κεντρικής Ευρώπης στις επαναστάσεις, ύστερα από την αναστάτωση που προέκυψε από τη Γαλλική επανάσταση το 1789, την καρατόμηση του βασιλικού ζεύγους και την κατάκτηση της Ευρώπης από τον Ναπολέοντα.

Τρίτος λαός ο όποιος εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα και είχε στενή επαφή με τους Έλληνες είναι οι Αλβανοί οι οποίοι θεωρούνται ότι είναι απόγονοι των Ιλλυριών. Για τους Αλβανούς διατυπώθηκαν πολλές απόψεις και δεν έλλειψε η ακραία ότι κατέκτησαν όλη την Ελλάδα και οι σύγχρονοι Έλληνες είναι απόγονοι των Αλβανών. Οι Αλβανοί αναφέρονται ιστορικά ότι κατοικούσαν ως αυτόνομοι νομάδες σε διάφορα μέρη της Ελλάδας από 14ο μ.Χ. και στη συνέχεια στις πόλεις. Χιλιάδες Αλβανοί πήγαν στην Πελοπόννησο ως γεωργοί. Οι περισσότεροι εγκαταστάθηκαν στον σημερινό χώρο της Αλβανίας και την Ήπειρο.

Ήταν φυλή πολεμιστών που έκαναν ληστρικές επιδρομές. Κατέστρεψαν τη Μοσχόπολη, πόλη Βλάχων με ελληνική συνείδηση και μεγάλη ανάπτυξη. Είχε τυπογραφείο το πρώτο στα Βαλκάνια. Oι Αλβανοί χρησιμοποιούνταν από τους Τούρκους στις διάφορες πολεμικές επιχειρήσεις και εναντίον των Ελλήνων κατά την επανάσταση το 1821. Από τους Φράγκους κατακτητές χιλιάδες Αλβανοί εγκαταστάθηκαν στην Αττική και στα νησιά. Μερικές αλβανικές λέξεις όπως η μπέσα εισήχθησαν στην Ελληνική γλώσσα από τη στενή επαφή μεταξύ των δυο λαών.

Τον 11ο αιώνα αρχίζουν οι σταυροφορίες, η κατάκτηση του ελλαδικού χώρου από τους σταυροφόρους και η ίδρυση ξένων βασιλείων με αποκορύφωμα τους σταυροφόρους της 4ης Σταυροφορίας οι οποίοι κατόπιν υποδείξεως του πονηρού Δούκα της Βενετίας Δάνδολου εστράφησαν στην Κωνσταντινούπολη την οποία το 1204 κατέστρεψαν και λεηλάτησαν ολοσχερώς, μοιράζοντας και μεταφέροντας στις πατρίδες τους ότι πολύτιμο είχε.

Οι ηγέτες των σταυροφόρων που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα συμπεριφέρονταν ως κατακτητές. Χαρακτηριστική της συμπεριφοράς των σταυροφόρων είναι η ζωγραφιά σιδερόφρακτου ιππότη που κλωτσάει ένα κάτοικο, η οποία βρίσκεται στο εκκλησάκι του νησιού της Λίμνης των Ιωαννίνων, εκεί που σκοτώθηκε ο Αλή Πασάς. Ακολούθησε ένα βυζαντινό κράτος διαιρεμένο στις αυτοκρατορίες της Νίκαιας και της Τραπεζούντας και τα Δεσποτάτα Ηπείρου και Μυστρά, περιβαλλόμενο από εχθρούς που αποσπούσαν τα τμήματα του με κυριότερο τους Τούρκους οι οποίοι το 1453 το κατάλαβαν ολοσχερώς.

Η Τουρκική κατοχή διήρκεσε 400 χρόνια. Στα 200 πρώτα χρόνια επικράτησε πνευματικό και πολιτικό σκοτάδι και σκληρή συμπεριφορά των Τούρκων ήταν και η εποχή του παιδομαζώματος. Επέτρεψαν μόνο την εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας από όσους ασχολούνταν με την εκκλησία για τη διεξαγωγή της θρησκευτικής λειτουργίας. Για το λόγο αυτόν, τα μαθήματα γίνονταν στις εκκλησίες και τις νυκτερινές ώρες για να μπορούν οι μαθητές να αποφεύγουν τον πετροπόλεμο από τα Τουρκάκια. Έτσι προέκυψε ο λαϊκός στίχος «Φεγγαράκι μου λαμπρό φέγγε με να περπατώ να πηγαίνω στο σχολειό να μαθαίνω γράμματα του Θεού τα πράγματα» και αυτή τη μορφή είχε το «κρυφό σχολειό» για το οποίο έχει γίνει πολύ συζήτηση από μερικούς που το αμφισβητούν. Η Τουρκική κατοχή άφησε μερικές τουρκικές λέξεις στην καθομιλουμένη της Ελληνικής γλώσσας.

Η εικόνα άλλαξε την εκατονταετία του 1700 μετά τη συνθήκη του Κάρλοβιτς (1669) η οποία έθεσε τέλος στην επέκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ανάγκασε τους τούρκους να προβούν σε αλλαγές που επέτρεψαν το εμπόριο με το εξωτερικό και την ίδρυση σχολείων. Οι Έλληνες της βόρειας Ελλάδας και των νησιών ήταν οι πρώτοι που επωφελήθηκαν αναπτύσσοντας εμπόριο με την Ευρώπη και ιδρύοντας σχολεία σε όλες τις ελληνικές πόλεις. Συγχρόνως σημειώθηκε μια πολιτισμική ανάπτυξη με δύναμη και ορμή, ένα πραγματικό ξέσπασμα, και ένας εκδοτικός οργασμός βιβλίων όλων των κατηγοριών για τη διαφώτιση και τη μόρφωση των Ελλήνων για να τους ετοιμάσει όσο μπορούσε για το μεγάλο γεγονός., την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.

Ο 18ος αιώνας θεωρείται ο αιώνας της αφύπνισης του γένους και μια λαμπρή περίοδος της ελληνικής ιστορίας. Το 1789 έγινε η επανάσταση την Γάλλων που ενέπνευσε νέες ιδέες για τη Δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα που επηρέασαν τους Έλληνες και τις προσωπικότητες της ελληνικής διασποράς όπως ο Ρήγας και ο Κοραής οι οποίοι εργάστηκαν για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού.

Η επανάσταση του 1821 έγινε πρόωρα και χωρίς οργάνωση. Έθεσε σε κίνδυνο να εξολοθρευτούν οι Έλληνες της Πελοποννήσου από τον Ιμπραήμ και να σταλούν τα υπολείμματα τους στα βάθη της Ασίας σύμφωνα με τα σχέδια του, για να αντικατασταθούν από Αιγύπτιους. Ευτυχώς οι μεγάλες δυνάμεις, με πρωτοβουλία της Αγγλίας, παρ’ όλο ότι ήταν αυστηρά αρνητικές προς τις επαναστάσεις εκείνη την εποχή, ανέχτηκαν την επανάσταση της Ελλάδας και ανάγκασαν τον Ιμπραήμ να αποσυρθεί ύστερα από την καταστροφή που υπέστη στη ναυμαχία του Ναβαρίνου.

Η ελληνική εξέγερση δημιούργησε ένα μεγάλο κύμα φιλελληνισμού στην Ευρώπ η και Ευρωπαίους εθελοντές που ήρθαν στην Ελλάδα να βοηθήσουν. Οι σφαγές στη Χίο και η ηρωική έξοδος στο Μεσολόγγι ενίσχυσαν το φιλελληνικό πνεύμα και δημιούργησαν μόδα απεικόνισης των ελληνικών γεγονότων σε κεραμικά ή άλλα μέσα. Οι σύγχρονοι Έλληνες όμως πρέπει να γνωρίζουν και τις μαύρες σελίδες της ιστορίας της ελληνικής φυλής. Όπως και τις συνέπειές τους. Η σφαγή 35.000 Τούρκων όταν έγινε η άλωση της Τρίπολης προκάλεσε μεγάλη πικρία και αμαύρωση του καλού πνεύματος για την Ελλάδα.

Ο σύγχρονος Έλληνας ασφαλώς θεωρεί την πράξη αυτή όχι λιγότερο βάρβαρη από τις σφαγές των Τούρκων. Την εποχή όμως εκείνη οι Έλληνες που ξεσηκώθηκαν δεν περίμεναν μόνο την ελευθερία. Αγρότες οι περισσότεροι, φτωχοί και πεινασμένοι ήθελαν να απελευθερώσουν τους προεστούς τους, που τους είχαν οι Τούρκοι για κρέμασμα και να εκδικηθούν όπως μπορούσαν. Μαζί με την εκδίκηση άφησαν όλα τα ένστικτα να απελευθερωθούν για πλιάτσικο στην πλούσια τουρκόπολη και για σφαγές. Για τις σφαγές δεν υπήρχε πρόγραμμα ή διαταγές, ούτε για την αποφυγή τους. Ο Κολοκοτρώνης προσπάθησε ίσως χωρίς μεγάλη διάθεση να τις περιορίσει ανεπιτυχώς. Μπορεί κανείς να φαντασθεί την εικόνα και τις δυσκολίες. Οι Έλληνες ανοργάνωτοι καθώς ήταν, εισβάλλουν σε μια πόλη που υπάρχουν μισητοί Τούρκοι με τις γυναίκες και τα παιδιά τους. Τίποτε δεν μπορεί να σταματήσει τις βιαιοπραγίες.

Το ελληνικό κράτος που ιδρύθηκε το 1830 αποτελείτο από ότι είχε απομείνει από την ελληνική φυλή, δηλαδή 900.000 Έλληνες που ήταν κατά 90% αναλφάβητοι και 1.500.000 της διασποράς. Το πρώτο που έκανε το νέο κράτος 7 χρόνια μετά την ίδρυση του, ήταν να ιδρύσει Πανεπιστήμιο και Ιατρική σχολή μόλις 27 χρόνια μετά τη χρονολογία που οι πολιτισμένοι Γερμανοί ίδρυσαν ιατρική σχολή. Η εξέλιξη του ελληνικού έθνους τα επόμενα 200 χρόνια ήταν περιπετειώδης, με τις καταστροφές και τις εξάρσεις που είναι η μοίρα του. Η κακή οικονομική κατάσταση οδήγησε σε πτώχευση το 1893 την οποία ακολούθησαν η κήρυξη πολέμου το 1897 στη Τουρκία από επιπόλαιο ενθουσιασμό κυβέρνησης και λαού, της Ελλάδος, μικρού τότε κράτους που εκτείνονταν μόλις μέχρι το Βόλο και την Άρτα, έχοντας πλήρη άγνοια της πραγματικότητας. Ντροπιαστική ήττα και άτακτη υποχώρηση, επέμβαση των μεγάλων δυνάμεων για να μη φθάσουν οι Τούρκοι στην Αθήνα, και μια τεράστια αποζημίωση 170.000.000 χρυσών φράγκων στους Τούρκους, που την πληρώναμε επί 120 χρόνια.

Η αντίδραση το 1918 στην ήττα του 1897 από τους στρατιωτικούς υπήρξε δυναμική και είχε την τύχη να βοηθηθεί από ένα νέο πολιτικό που είχε διακριθεί στην επανάσταση στη Κρήτη, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, μεγάλη πολιτική και διπλωματική προσωπικότητα.

-συνεχίζεται-

Φωτογραφία: Ερμαϊκή στήλη με κεφαλή του Διονύσου, του φημισμένου γλύπτη Βόηθου από την Χαλκηδόνα, 200-100 π.Χ. Μουσείο J. Paul Getty Λος Άντζελες ΗΠΑ.

Σχετικά:

• ΜΕΝΕΛΑΟΥ ΜΠΑΤΡΙΝΟΥ: Η φυλή των Ελλήνων [II]

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 9 Μαΐου 2019, αρ. φύλλου 985