ΑΓΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ-ΤΖΗΛΑ: Γιάννης Ρίτσος

Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από την εκδήλωση της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Καστοριάς για τα 100 χρόνια από την γέννηση του Γιάννη Ρίτσου, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Κυριακή 15 Νοεμβρίου στην αίθουσα εκδηλώσεων της ΕΔηΚα:

ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ συμπληρώθηκαν εκατό χρόνια από τη γέννησή του και έτσι το 2009 χρίστηκε ως χρονιά αφιερωμένη στον μεγάλο ποιητή. Η ποίησή του κατέχει περίοπτη θέση στον ελληνικό χώρο. Αλλά το πλήθος των βραβείων και των τιμητικών διακρίσεων στο εξωτερικό ,όπως και οι μεταφράσεις σε διάφορες γλώσσες, μαρτυρούν τη διεθνή απήχηση του έργου του που αυξάνεται ολοένα.
Ποιος είναι λοιπόν ο Ρίτσος; Ο βάρδος των λαϊκών αγώνων ή ο μοναχικός σκεπτικιστής, «ο απαρηγόρητος παρηγορητής του κόσμου»; Ο αισθησιακός που ρουφάει με όλους τους πόρους του τους χυμούς της ζωής, αυτός που κλείνει μέσα στ’ ανθρώπινο σώμα τον φυσικό κόσμο και αντίστροφα, μεταμορφώνει το σύμπαν σε παλλόμενη σάρκα; Ο ερωτικός, που σκιρτά σ’ όλα τα αγγίγματα των σωμάτων και των αγαλμάτων, ή ο ασκητής που απωθεί και θεώνεται; Ή μήπως ο φύσει υπαρξιακός που εκθέτει την αγωνία του στον ψιθυριστό διάλογό του με το χρόνο και το θάνατο; Ο «διχασμένος και διπλός», μας λέει ο ίδιος , επιβεβαιώνοντας
τον υπερβατικό λόγο της ποίησης. Ο Ρίτσος της καρδιάς μας θα πω εγώ αφού έκανε εκατομμύρια καρδιές να πάλλονται και να σκιρτούν από πόνο, θλίψη, αγωνία, δύναμη, αισθησιασμό, έρωτα νοσταλγία κάθε φορά που διαβάζουν κάποιο ποίημά του.
Η ποίηση του υπήρξε πηγή έμπνευσης μεγάλων Μελοποιών όπως ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Χρήστος Λεοντής, αλλά κυρίως ο Μίκης Θεοδωράκης ο οποίος γράφει:
«Νομίζω ότι αυτή η ταύτισή μου με τον ποιητή, που ξεπερνούσε τα σύνορα της ποίησης κι απλωνόταν σε όλο το χώρο της ζωής, της εργατικότητας, της δημιουργικότητας, της ιδεολογίας, της στάσης ζωής, της κοινής πίστης, σε μια κοινή κλίμακα αξιών, στην ταυτόσημη αντιμετώπιση του χρέους, όλα αυτά δημιούργησαν μια ταυτότητα θα έλεγα στις δύο ευαισθησίες μας. Γίναμε συγκοινωνούντα δοχεία, από όπου ποίηση και μουσική περνούσε η μία στην άλλη, ώσπου να πάρουν μια Τρίτη διάσταση: το τραγούδι.»
Ακούγοντας λοιπόν τη «Ρωμιοσύνη» του Θεοδωράκη, γράφει ο Ρίτσος τα ακόλουθα: «ένιωσα πως η εξαίσια αυτή , στην αίσθησή μου μουσική του , όχι μόνον ανακάλυπτε σε βάθος, υπογράμμιζε, αναδείκνυε την όποια σημασία αυτού του ποιήματος, μα πήγαινε πιο πέρα απ’ το ποίημα, αγκαλιάζοντας όλη την Ελλάδα. Δεν ήταν πια μια μουσική ερμηνεία του λόγου, αλλά μια αναδημιουργία – μια δημιουργία».
Ο Γιάννης Ρίτσος πέθανε στις 11 Νοεμβρίου 1990. Με το έργο του εισήλθε σ’ όλα τα ορατά και αόρατα, άντλησε από το βάθος του χρόνου και το πλάτος του κοινωνικού χώρου. Εκμεταλλεύθηκε δυναμικά τον αστείρευτο πλούτο της νεοελληνικής γλώσσας. Συμφιλίωσε τους αγώνες για τα καίρια προβλήματά της εποχής μας με την εσωτερική βίωση των πραγμάτων και την αναζήτηση του νοήματος της ύπαρξης. Στις μείζονες συνθέσεις και στα μικρά ποιήματα, όπως και στα δοκίμιά του, ανέδειξε μία σύγχρονη ευαισθησία, προσαρμόζοντας τη φωνή του στους χαμηλούς τόνους της βαθιάς επικοινωνίας και της εξομολογητικότητας.
Οι συλλογές που εκδόθηκαν αμέσως μετά το θάνατό του με τον τίτλο Αργά, πολύ αργά μέσα στη νύχτα είναι η ύστατη χειρονομία του. Προδομένος από το όραμά του, κοιτάζει κατάματα το θάνατο μεταγγίζοντας και τις τελευταίες στιγμές του στο λόγο. «Γεύση βαθιά του τέλους προηγείται του ποιήματος. Αρχή».