Ν. Γ. ΠΕΝΤΖΙΚΗ: Καστοριά

Επιμέλεια: Ελένη Παπανικολάου-Βαφειάδου

Ἡ Καστοριὰ διατηρεῖ ἕνα ἔντονο μεσαιωνικὸ χρῶμα. Παραμονὲς Χριστουγέννων¹ γεμίζει μὲ τ’ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ. Ἀπὸ τὰ ξημερώματα, πρὶν ἀκόμα γλυκοχαράξει, ἴσαμε ἀργὰ τὰ μεσάνυχτα, στὶς πόρτες ὅλων τῶν σπιτιῶν, στ’ ἀνηφορικὰ καλντερίμια καὶ στοὺς κατήφορους, ὅμιλοι παιδιὰ, σ’ ὡραῖες τοπικὲς παραλλαγὲς, λένε τὰ κάλαντα. Ἑτοιμασίες παντοῦ καὶ καθαριότητα. Οἱ σκυμμένες² νοικοκυρὲς ἀσβεστώνουν τὰ χαρακτηριστικὰ «φρύδια» ξεχωρίζοντας τὴ μιὰ ἀπὸ τὴν ἄλλη τὶς πλάκες τῶν δαπέδων.

Ἡ πόλη αὐτὴ τῆς Βορειοδυτικῆς Ἑλληνικῆς Μακεδονίας ξυπνᾶ μέσα μας μιὰ γνήσια ρομαντικὴ³ διάθεση. Κέντρο κοινωνικῆς ζωῆς. Ἔβγαζε δύο ἐφημερίδες. Ἡ μιὰ ἦταν μάλιστα στὴ δημοτική. Πρὶν νὰ ἐκδηλωθεῖ ἀκόμα ἡ «Σχολὴ τῆς Θεσσαλονίκης» εἶχε κάποια πνευματικὴ κίνηση. Μιὰ ὁμάδα νέων. Ἕνας εἶναι ἐρασιτέχνης ζωγράφος. Πολλοὶ ἀσχλήθηκαν μὲ τὰ βυζαντινά της μνημεῖα. Ἄλλος ἔγραψε διηγήματα ἀπὸ τὴν τοπικὴ ἱστορία καὶ λαογραφία. Ὁ καθηγητὴς κ. Ἀναστάσιος Ὀρλάνδος, στὶς ἔρευνές του, ποὖχαν ἀποτέλεσμα τὴ συγγραφὴ εἰδικοῦ τόμου, γιὰ τὰ βυζαντινὰ μνημεῖα τῆς Καστοριᾶς, εἶχε καὶ ντόπιους βοηθούς. Ὁ Γυμνασιάρχης Τσαμίσης συνέγραψε μιὰ ἱστορία τῆς Καστοριᾶς. Ὁ δικηγόρος κ. Μπακάλης τύπωσε συλλογὴ ποιημάτων στὴ ντοπιολαλιά, γιὰ τὰ διάφορα ἐπαγγέλματα καὶ εἰδικὰ γιὰ τὸ ἰσνάφι τῶν γουναράδων. 

Στὰ χρόνια, ποὺ προετοίμασαν τὴν ἀναγέννηση τοῦ Ἑλληνισμοῦ τὸ «Εἰκοσιένα», διακρίθηκε ὁ ποιητὴς τῶν ἀνακρεόντιων καὶ βακχικῶν Ἀθανάσιος Χριστόπουλος, ποὺ ἄν κυρίως⁴ ἔδρασε στὶς παραδουνάβιες χῶρες, κατάγονταν ἀπὸ τὴν Καστοριά. Τὴ σημασία ποὺ πῆρε ἡ εργασία του γιὰ τὴ διαμόρφωση τῆς δημοτικῆς, ποὺ κατὰ τὴ γνώμη του ἦταν ἕνα κρᾶμα τῆς αἰολοδωρικῆς, διατρανώνει ὁ ἀνδριάντας⁵, ποὺ τοῦ ἀνήγειρε ἡ γενέτειρά⁶ του. Ἡ Καστοριὰ ἔχει ἐπίσης κι’ ἕναν ἄλλον ἀνδριάντα⁷, ποὺ καθρεφτίζεται στὴ γαλανὴ λίμνη της. Εἶναι τοῦ Παύλου Μελᾶ τοῦ Μακεδονομάχου ἥρωα, ποὺ σκοτώθηκε στὴ Στάτιστα, τὸ χωριό, ποὺ πῆρε κατόπιν τ’ ὄνομά του...⁸ Καστοριανὸς καπετὰν Χρῦσος, παληκάρι τοῦ Παύλου Μελᾶ.

Παρ’ ὅλ’ αὐτὰ, ὅπως συνήθως στὴν ἐπαρχία, πλήττουν καὶ ἐδῶ οἱ ὑπάλληλοι. 

1. Χριστουγέννα στὸ γραπτὸ

2. Σκυμένες στὸ γραπτό.

3. Ρωμαντική στὸ γραπτό

4. Σημείωση διόρθωσης μὲ μελάνι

5. ἀδριάντας στὸ γραπτό.

6. Γεννέτηρα στὸ γραπτὸ

7. Βλ. 5

8. Σβησμένα μὲ μελάνι

Το κείμενο του Ν.Γ. Πεντζίκη απέστειλε στην κ. Ε. Παπανικολάου-Βαφειάδου, ο κ. Γεώργιος Ζεβελάκης, γεωπόνος, ερευνητής λογοτεχνίας και  τακτικός συντάκτης του μηνιαίου περιοδικού The Books Journal.  

Στην παλιά φωτογραφία του Παναγιώτη Εφόπουλου, η οδός Μητροπόλεως χιονισμένη.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 16 Δεκεμβρίου 2021, αρ. φύλλου 1106.