ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ έγραψαν

Κύριε Διευθυντά,

Στο υπ’ αριθμ. 614 φύλλο της 3.11.2011 της εφημερίδας σας, δημοσιεύτηκε το άρθρο «Η καύση των νεκρών» του Καθηγητού Γεωπονίας κ. Γ. Δαουτόπουλου.
Διαβάζοντας το περιεχόμενό του, θεώρησα σκόπιμο, ως συμπλήρωμα στο δίκαιο προβληματισμό του κ. Καθηγητού, να καταθέσω στην εφημερίδα σας προς δημοσίευση, ένα παραπλήσιο άρθρο του Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγ. Βλασίου κκ Ιεροθέου με τίτλο «Αποτέφρωση των σωμάτων».
Πιστεύω πως θα προβληματίσει και θα ενημερώσει ολόπλευρα τους αναγνώστες σας.

Ευχαριστώ για την φιλοξενία.

Ζήσης Δ. Λάϊος
Δάσκαλος

* * *

Αποτέφρωση των σωμάτων
Μητροπολίτου Ιεροθέου

Σε μια πλουραλιστική και πολυπολιτισμική κοινωνία τίθενται θέματα για τα οποία τις παλαιότερες εποχές θα ήταν αδιανόητη η συζήτηση. Ένα από αυτά τα θέματα είναι και η λεγόμενη καύση των νεκρών, για την οποία γίνεται πολύς λόγος στις ημέρες μας. Ήδη θεσπίσθηκε ο νόμος πού την επιτρέπει, με προϋποθέσεις, καθώς επίσης υπάρχει και σχετική απόφαση τού Συμβουλίου τής Επικρατείας. Σε πανελλαδική Ημερίδα πού έγινε στην Λάρισα, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι των κομμάτων, νομικοί, ιατροδικαστές κλπ. μού δόθηκε η ευκαιρία να αναπτύξω διεξοδικά τις θέσεις τής Εκκλησίας πάνω στο θέμα αυτό. Εδώ πολύ συνοπτικά θα ήθελα να καταγράψω μερικά απαραίτητα διευκρινιστικά σημεία.

-Κακώς γίνεται λόγος για καύση των νεκρών, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για αποτέφρωση των σωμάτων. Μεταξύ καύσεως και αποτεφρώσεως υπάρχει μεγάλη διαφορά. Άλλο η καύση τού σώματος, πού μπορεί να γίνη με μια πυρκαγιά, και άλλο η αποτέφρωση τού σώματος πού γίνεται με τεχνητό τρόπο. Αυτό λέγεται από την άποψη ότι, όπως είναι γνωστόν, ο βιολογικός οργανισμός τού ανθρώπου αποτελείται από οργανικά στοιχεία, τα οποία αποσυντίθεται και με φυσικό τρόπο, αφού η αποσύνθεση τού σώματος είναι μια βραδεία καύση, αλλά αποτελείται και από ανόργανα στοιχεία, όπως είναι τα κόκκαλα, τα οποία καίγονται σε υψηλές θερμοκρασίες. Έτσι, για την αποτέφρωση των σωμάτων κατασκευάζονται ειδικοί κλίβανοι-φούρνοι-κρεματόρια, μέσα στα οποία προκαλούνται ειδικές θερμοκρασίες μεταξύ 760 – 1150 Cο, και η διαδικασία κρατά 3-5 ώρες. Επειδή, όμως, δεν αποτεφρώνονται όλα τα στοιχεία τού σώματος, γι' αυτό και υπάρχει ειδικό μηχάνημα πού τα αλέθει. Επίσης, πριν το σώμα τεθεί στον κλίβανο-κρεματόριο, αφαιρούνται όλα τα ξένα στοιχεία, όπως βηματοδότες, μεταλλικές βαλβίδες, αρθροπλαστικές, καλώδια, κλπ. Γι' αυτό και η Διεθνής Ένωση για Κηδείες και Αποτεφρώσεως εξέδωσε κατευθυντήριες οδηγίες σχετικά με το πώς θα γίνεται η αποτέφρωση.

-Μερικοί υπέρμαχοι τής αποτεφρώσεως των σωμάτων κάνουν λόγο για την εξοικονόμηση χρημάτων σε σχέση με τις κηδείες, καθώς επίσης για την μη μόλυνση τού περιβάλλοντος πού γίνεται με τον ενταφιασμό των σωμάτων. Όμως και τα δύο αυτά θέματα έχουν την απάντησή τους. Η αποτέφρωση των σωμάτων στους κλιβάνους πού θα δημιουργηθούν, με τις ειδικές προϋποθέσεις πού προβλέπει ο νόμος, δεν είναι ανέξοδη, μάλλον δε θα απαιτούνται και μεγάλα χρηματικά ποσά. με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να επισημάνω ότι θα πρέπει όλοι να περιορίσουμε τα έξοδα για τις κηδείες, πού τα περισσότερα εκφράζουν ματαιοδοξία και τίποτε περισσότερο. Ακόμη, η άποψη ότι ο ενταφιασμός των σωμάτων μολύνει το περιβάλλον, ενώ η αποτέφρωση δεν το επιβαρύνει, δεν είναι σωστή. Έχει διαπιστωθή ότι με την αποτέφρωση στους ειδικούς κλιβάνους απελευθερώνονται χημικές ουσίες, όπως μόλυβδος, υδράργυρος, διοξίνες και φουράνια, μονοξείδιο τού άνθρακα, οξείδιο τού αζώτου, διοξείδιο τού θείου κλπ. Μερικές δε από αυτές βρίσκονται σε επιτρεπτά όρια, άλλες δε υπερβαίνουν τα όρια. Από έρευνες έχει διαπιστωθή ότι οι «ρύποι» αυξάνουν όσο αυξάνεται η θερμοκρασία τής αποτέφρωσης. Μάλιστα δε το κύριο πρόβλημα είναι με τον υδράργυρο πού προέρχεται κυρίως από το αμάγαλμα στά σφραγίσματα των δοντιών. Επίσης, μόλυνση τού περιβάλλοντος γίνεται και από τα καύσιμα πού χρησιμοποιούνται για την αποτέφρωση και ίσως από τα υλικά στά κιβώτια πού καίγονται. Βεβαίως, πρέπει να προστεθή ότι η αποτέφρωση απαιτεί σημαντική κατανάλωση καυσίμων για την λειτουργία των κλιβάνων. Έτσι η αποτέφρωση δεν είναι ανέξοδος και ακίνδυνη για το περιβάλλον.

-Η Ορθόδοξη Εκκλησία για είκοσι αιώνες ακολουθεί την παράδοση τής ταφής των σωμάτων από σεβασμό στο ανθρώπινο σώμα. Όμως, σέβεται και την ελευθερία εκείνων πού επιθυμούν την αποτέφρωση, για λόγους συνειδήσεως. Φυσικά, και όσοι επιλέγουν την αποτέφρωση θα πρέπει να σέβονται και την δογματική διδασκαλία τής Εκκλησίας και θα αντιλαμβάνονται την δυσκολία της να κηδεύη ανθρώπους, οι οποίοι για δικούς τους λόγους δεν πιστεύουν στην αξία τού ανθρωπίνου σώματος, ούτε στην ύπαρξη τής ψυχής μετά τον θάνατο, ούτε στην ανάσταση τού σώματος, ούτε στην ύπαρξη τού Θεού. Εδώ πρέπει να σημειωθή ότι η νομική θέσπιση τής καύσεως των νεκρών δεν τίθεται μέσα στην διαδικασία τού λεγομένου χωρισμού Εκκλησίας – Πολιτείας, όπως νομίζουν μερικοί. Είναι γνωστόν ότι η σχέση τής Εκκλησίας με την Πολιτεία τίθεται στο άρθρο 3 τού Συντάγματος. Όμως, διάφορα προσωπικά και κοινωνικά θέματα, όπως και εκείνα πού σχετίζονται με την ελευθερία τής θρησκευτικής και άλλης συνειδήσεως, καθορίζονται από το άρθρο 13 τού Συντάγματος, το οποίο υπέρκειται τού 3ου άρθρου. Έτσι, η Πολιτεία δεν εμποδίζεται να λαμβάνη αποφάσεις σεβόμενη την ελευθερία τής συνειδήσεως των πολιτών της, όταν αυτή η ελευθερία δεν καταργεί την ενότητα και την οντολογία τής Πολιτείας. Πάντως, η Ιεραρχία τής Εκκλησίας τής Ελλάδος έχει αποφασίσει σε επόμενη Συνεδρίασή της να συζητήση το θέμα και να αποφασίση σχετικά με το ποιά στάση θα τηρήση ως προς το εάν θα τελή την εξόδιο ακολουθία στους ανθρώπους εκείνους οι οποίοι από δικούς τους λόγους επιλέγουν την αποτέφρωση των σωμάτων τους. Ενημερωτικά αναφέρω ότι οι Εβραίοι και οι Ισλαμιστές δεν επιτρέπουν την αποτέφρωση, η Καθολική Εκκλησία δεν απαγορεύει την αποτέφρωση για τα μέλη της, εκτός και άν επιλέχθηκε για λόγους πού είναι αντίθετοι με την διδασκαλία της, οι Λουθηρανοί, Αγγλικανοί και άλλοι Προτεστάντες την επιτρέπουν.

-Δεν πρέπει να παραθεωρήσουμε και την ψυχολογική διάσταση τού θέματος. Οι σύγχρονοι ψυχαναλυτές υποστηρίζουν, ύστερα από κλινικές μελέτες, ότι το πένθος τού ανθρώπου από τον θάνατο ενός αγαπητού τους προσώπου είναι μια υπαρξιακή κατάσταση πού τραυματίζει την ανθρώπινη ύπαρξη. Η διαδικασία ωριμάνσεως και θεραπείας τού πένθους περνά από πολλά στάδια και σε αυτό παίζουν ρόλο, όχι μόνον η προσωπικότητα τού ανθρώπου και η παιδεία του, αλλά και η θέα και η ταφή τού σώματος τού νεκρού, το κλάμα και τα μοιρολόγια, η τελετή τής κηδείας πού έχει μεγάλη θεραπευτική αξία από ψυχολογικής πλευράς, ο ενταφιασμός τού σώματος και οι επισκέψεις στο μνήμα. Όταν ο άνθρωπος απομακρύνεται από όλες αυτές τις διαδικασίες, τότε παραμένει αθεράπευτος ως προς το πένθος και δημιουργούνται διάφορα ψυχολογικά και ψυχιατρικά προβλήματα. Επίσης, οι σύγχρονοι ψυχολόγοι ισχυρίζονται ότι ένας από τούς λόγους πού ο άνθρωπος επιθυμεί την αποτέφρωση τού σώματός του είναι και η υποσυνείδητη οργή εναντίον των ανθρώπων πού είναι κοντά του και εναντίον τής κοινωνίας και με τον τρόπον αυτόν εκφράζει την ατομική, υπαρξιακή μοναξιά του. Γενικά, οι απαιτήσεις των συγχρόνων ανθρώπων πρέπει να εξετάζονται από πολλές πλευρές και να γίνεται ενδελεχής ανάπτυξη από κοινωνιολογικής, ψυχολογικής, οικολογικής και υπαρξιακής απόψεως. δεν μού αρέσουν ούτε τα συνθήματα, ούτε οι βερμπαλισμοί ούτε και οι φανατισμοί. τα θέματα πρέπει να μελετώνται με ψυχραιμία και νηφαλιότητα και τελικά με σεβασμό αφ' ενός μεν στην ελευθερία τής συνείδησης τού καθενός, αφ' ετέρου δε στην θεολογία τής Εκκλησίας. Ούτε η συνείδηση τού ανθρώπου πρέπει να παραβιάζεται, αλλ' ούτε και η Εκκλησία να εκκοσμικεύεται.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 17 Νοεμβρίου 2011, αρ. φύλλου 616