ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

Α.  17.3.2018 Διαβάζω είδηση του σωτηρίου έτους 1969: «Το ηφαίστειο της Αίτνας στην Σικελία αρχίζει να εκρήγνυται εκτοξεύοντας λάβα». Το ρήμα εκρήγνυμαι – λόγιο – της Αρχαίας ελληνικής και της καθαρευούσης, δεν έχει το αντίστοιχό του μονολεκτικό στην δημοτική. Θα το εξηγήσουμε με περίφραση: Το ηφαίστειο εκρήγνυται = κομματιάζεται κατόπιν εκρήξεως, «σκάζει» εκτοξεύοντας λάβα. Το σχολιάζω για εκείνους, οι οποίοι με την καθαρεύουσα παθαίνουν τουλάχιστον ναυτία.
Και όμως! Τι θα ήταν η νεοελληνική, αν δεν περιείχε τον λεκτικό και πλουσιοπάροχα εκφραστικό θησαυρό της αρχαίας ελληνικής και της καθαρευούσης! Ουδείς αντιλέγει. Η δημοτική είναι η ζωντανή γλώσσα του λαού. Πώς όμως θα χρησιμοποιούσε ο άνθρωπος της υπαίθρου π.χ. τις λέξεις: απαξίωση, υπόθαλψη, υπαινιγμός και υπαινίσσομαι, ύφεση και μύρια άλλα; Ευτυχώς όμως ο λαός αιώνες τώρα αφομοιώνει και αντλεί από τον ανεξάντλητο πλούτο της αρχαίας ελληνικής και πλουτίζει σκέψη, νου και λεξιλόγιο. Εξερράγη ο κ. Πρόεδρος στο άκουσμα αυτών των ανευθύνων διαδόσεων. Επειδή το εξερράγη είναι τύπος της καθαρευούσης, θα το εξοβελίσουμε; Φυσικά όχι. Η δημοτική είναι η μεγάλη χοάνη που αφομοιώνει ό,τι γνήσιο και διασώζει ως ζωντανός οργανισμός.

Β. 8.3.2018 ΑΝΤ1. Ο πατέρας του συλληφθέντα(!) αξιωματικού, κύριος… Η δημοτική δεν έχει μετοχές της Γραμματικής: Ο γράφων, η γράφουσα, το γράφον, ο εξαντληθείς, η εξαντληθείσα, το εξαντληθέν, ο τετελεσμένος, κλπ. Διατηρεί ως επίρρημα μόνο τον τύπο σε –οντας ή -ώντας, π.χ. καλπάζοντας, ειδοποιώντας, κλπ. Συνεπώς, ο πατέρας του συλληφθέντος αξιωματικού, κύριος… Ο συλληφθείς, του συλληφθέντος, γενική της καταργημένης – δυστυχώς – Γ’ κλίσεως. Του συλληφθέντα: ανελλήνιστο, αυθαιρεσία ημιμαθούς.

Γ. 15.3.2018 τοπικός τύπος. Τα πλεονεκτήματα της Θεσσαλονίκης ως παραλιακή πόλη είναι πολλά. Το ορθόν: Τα πλεονεκτήματα της Θεσσαλονίκης ως πόλεως παραλιακής είναι πολλά.

Δ. 7.3.2018 Ο κύριος Ερντογάν από καιρού, αλλ’ ιδίως εν ταις ημέραις ταύταις απεκαισαρώθη! (ο Μάρκος Αυρήλιος είχε γράψει για τον Περίανδρο, της Κορίνθου τύραννο, ότι απεκαισαρώθη, έγινε δηλαδή απηνής, σκληρός, δηλαδή θυμίζει τον αμείλικτο Καίσαρα). Μόνο που για τον κύριο Ερντογάν Καίσαρ είναι ο Σουλτάνος της … καρδιάς και των ονείρων του.

Ε. 2.3.2018 τοπικός τύπος. Διάβασα σε κάποια σελίδα: «Για μας τους δημόσιους υπαλλήλους το Υπουργείο ρυθμίζει την συμπεριφορά μας(!!)». Μάλλον ατυχής η διατύπωση. Αλίμονο! Γιατί αυτή η ευθυνοφοβία ή υποτέλεια; Το ορθό και αυτονόητο είναι ότι το Υπουργείο παρακολουθεί και ζητεί την τήρηση των νόμων και των διατάξεων. Σε περίπτωση δε παραλείψεως ή παραβατικότητος, ελέγχεται κατά τα νόμιμα ο δημόσιος υπάλληλος.

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 22 Μαρτίου 2018, αρ. φύλλου 928