ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

ήτοι περί του ορθώς λέγειν τε και γράφειν

Α.  11.3.2018 Συνηθισμένη φράση: Να ‘μαστε πάλι! Καλή η συντομία της λέξεως, αλ’ αν μας άκουε κατά φαντασίαν ένας αρχαίος πρόγονός μας και, λιγότερο, ένας καθαρευουσιάνος, θα μας ρωτούσε τι είναι αυτό το «’μαστε». Η δημοτική βεβαίως και είναι η γλώσσα του λαού, αλλ’ «αυθαιρετεί» σε πολλά, κοινώς τα συντρίβει, τα αφανίζει. Εν προκειμένω, δεν εκθλίβει ένα φωνήεν (π.χ. όλα τα άλλα – τ’ άλλα), αλλά εκθλίβει δίφθογγο, το ει. Το ορθόν: Να, είμαστε εδώ! Δεν λέμε να ‘στανθώ αλλά να αισθανθώ!

Β. 8.3.2018 Δήλωση στον τοπικό τύπο: Νιώθω δυσαρεστημένος σαν πολίτης της Δυτ. Μακεδονίας… (το έχω ξαναγράψει). Γιατί σαν; Δεν είναι κανονικώς, νομικώς, κλπ. Δυτικομακεδών; Συνεπώς, το ορθόν: Δυσαρεστημένος ως πολίτης της Δυτ. Μακεδονίας.

Γ. 18.2.2018 εφημερίδα Ε.Τ. (Σε άρθρο προηγουμένως γίνεται αναφορά σε αιτίες υφέσεως στην οικονομία) και προσθέτει (αφορά επιχειρήσεις και μικρομεσαίους): Άλλοι δεν άντεξαν κι έκλεισαν! Το έκλεισαν = Αόρριστος του ενεργητικού μεταβατικού ρήματος κλείνω (κλείνω το παράθυρο). Στην παρατιθέμενη πρόταση ο ενεργητικός (γραμματικώς) τύπος έκλεισαν στην νεοελληνική έχει έννοια μεσοπαθητικού ρήματος. Οι επιχειρήσεις δεν άντεξαν και... εκλείσθησαν ( = παύθηκε η ύπαρξή τους και η λειτουργία τους). Πιο ομαλή σύνταξη: Οι επιχειρηματίες έκλεισαν ( = σταμάτησαν) τις επιχειρήσεις τους. Πρβλ Κλείεται η πόρτα. Άλλη περίπτωση μεσοπαθητικού ρήματος: κλείσθηκε στο δωμάτιό του. Εδώ με άλλη σημασία: κλείσθηκε μόνος του, απελπισμένος π.χ., ή από λάθος ή κλείστηκε στο δωμάτιο από ένα τρίτο πρόσωπο (π.χ. εκλείσθη υπό του πατρός). Τέτοια ρήματα ενεργητικά με έννοια μεσοπαθητικού ρήματος στη δημοτική είναι πολλά. Το σιρόπι έδεσε! Τι έδεσε; Τίποτα δεν έδεσε, απλώς επυκνώθη, έγινε παχύρευστο. Μάτωσε το πόδι του = το πόδι του αιματώθη, εξ ού ματώθηκε, προκλήθηκε ροή αίματος. (Για θανόντα) Πάει, τελείωσε κι αυτός, δηλαδή ετελειώθη η ζωή του, από την φράση: τελείωσε η ζωή του. Χαλάω.-ώ το σπίτι = το κατεδαφίζω, το καταστρέφω (ρήμα ενεργητικό). Παρένθεση: Το χαλάω, λαϊκά χαλνώ. Μη το χαλνάς τώρα: καλώς λέχθηκε. Αλλά και το σπίτι χάλασε = εχαλάσθη, καταστράφηκε, κατεδαφίσθηκε. Αν δεν αλλάξει η εικόνα = αν δεν αλλαχθεί η εικόνα της οικονομίας. Η δημοτική έχει τέτοιες απλοποιήσεις(;).

Δ. Ο κ. Τζανακόπουλος σε δήλωσή του: η ενοχική συμπεριφορά της ΝΔ μυρίζει ενοχή(!). τι ήθελες να μυρίζει; Σκόρδο; Περιττός πλεονασμός αυτονοήτου: ενοχική ενοχή. Γιάννης – Γιαννάκης.

Ε. 17.2.2018 Ε.Τ. Και πάλι για το τελικό νι στο άρθρο τον, την. Γράφει κάποιος στην εφημερίδα: Η υπόθεση Novartis εξακολουθεί να αποτελεί το δούρειο ίππο. «Ολίγου δει», λίγο απέχει από το να εκληφθεί το δούρειο ίππο ως ουδέτερο: ονομαστική το δούρειο, αιτιατική το δούρειο. (καθόλου απίθανο για τους ολιγογράμματους). Ερωτάται: Θα ήταν «ανθελληνικό», ανελλήνιστο αν έγραφε τον δούρειο ίππο; Ένα νι, εκτός της ευηχίας «φωνάζει» ότι τον Δούρειο είναι αιτιατική ενικού. Ο δούρειος, τον δούρειο ίππο.

Φωτογραφία: Λεπτομέρεια αττικού ερυθρόμορφου αγγείου (470-450 π.Χ.) που απεικονίζει μαθητή της αρχαίας Ελλάδας να διαβάζει κύλινδρο παπύρου (πιθανότατα ποίημα Ησιόδου). Αποδίδεται στον ζωγράφο Ακεστορίδη, το θραύσμα του αγγείου εκτίθεται στο μουσείο Paul Getty, του Λος Άντζελες των ΗΠΑ. Το πραγματικό όνομα του ζωγράφου είναι άγνωστο, προσδιορίζεται από τους μελετητές μόνο από τα υφολογικά χαρακτηριστικά των έργων του. Τον αποκαλούν έτσι, διότι σε πολλά αγγεία του υμνεί την ομορφιά του «Ακεστορίδη», με την επιγραφή «Καλός».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 15 Μαρτίου 2018, αρ. φύλλου 927