24.10.10

ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Για τη γιορτή του Μακεδονικού Αγώνα

“Oι εθελοντές στον πόλεμο συμβολίζουν μιαν ιερή παράδοση του Έθνους. Υπάρχει και ο τακτικός στρατός, που εκπροσωπεί το ένοπλο κράτος, αλλά υπάρχουν και τα εθελοντικά σώματα, που εκπροσωπούν τον Ελληνισμό. Ο στρατός μάχεται για τα κατά καιρούς δίκαια του κράτους. Οι εθελοντές πολεμούν για τα αναλλοίωτα και απαράγραπτα δίκαια του Έθνους. Στη Μακεδονία μια χούφτα άντρες έσπειραν τον τρόμο στις αναρίθμητες στρατιές των τυράννων και διέλυσαν τα δεσμά της δουλείας των κομιτατζήδων. Ο Μακεδονικός Αγώνας επιβάλλουν λόγοι εθνικοί να γίνει το Ευαγγέλιο της Ελληνικής Φυλής.»

Τα λόγια με τα οποία διάλεξα να ξεκινήσω τη σύντομη ομιλία μου –κάποιοι το ξέρουν ήδη- δεν είναι δικά μου λόγια. Δε θα μπορούσε να είναι και επειδή περιέχουν τη λέξη «Έθνος», λέξη που κατάντησε απαγορευμένη στη σύγχρονη Ελλάδα, γιατί κατασυκοφαντήθηκε από τους δήθεν προοδευτικούς της πολίτες, αυτούς που ίσως να μην έχουν καταλάβει ακόμα πως σε καμιά περίπτωση ο πατριωτισμός δεν είναι συνώνυμος με τον εθνικισμό. Γιατί απλώς «πατριωτισμός είναι όταν η αγάπη για τους δικούς σου ανθρώπους έρχεται πρώτη, ενώ εθνικισμός όταν το μίσος για τους άλλους έρχεται πρώτο» (Σαρλ Ντε Γκολ).

Τα παραπάνω, λοιπόν, λόγια είναι του Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά δεν ευτύχησαν να γίνουν πραγματικότητα, γιατί ο Μακεδονικός Αγώνας δεν έγινε το Ευαγγέλιο της Φυλής μας. Τουλάχιστον όχι ακόμα. Και ας έπρεπε.

Γιατί πρόκειται για τεράστιο κατόρθωμα των Ελλήνων. Ιδιαίτερα των Μακεδόνων, οι οποίοι όχι για τετρακόσια χρόνια, όπως οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους Έλληνες, μα για παραπάνω από πεντακόσια χρόνια έμειναν σκλαβωμένοι στους Τούρκους, αλλά “περήφανοι, μη σκύβοντας εύκολα τον αυχένα τους στον κατακτητή. Κι ενώ υπήρξαν ψυχωμένοι αγωνιστές που τόνωναν το φρόνημα και χαλύβδωναν τη θέληση και των πιο ταπεινών στους δύστυχους αυτούς καιρούς, εμφανίζεται στη συνέχεια ένας δεύτερος εχθρός, ύπουλος, σκληρός, αδίσταχτος, κι έρχεται να χτυπήσει τη Μακεδονία.
Είναι οι κομιτατζήδες, γερά οργανωμένες βουλγάρικες συμμορίες με επικεφαλής Βουλγάρους αξιωματικούς, που περνούν τα σύνορα και ξεχύνονται στη Μακεδονική γη για να εκτελέσουν την εντολή της Σόφιας: «Πρώτα ν’ αφομοιώσουν γλωσσικά την ύπαιθρο και να τραβήξουν τους χωριάτες στο βουλγάρικο σχίσμα» κι έτσι να φανεί στα μάτια της Ευρώπης η Μακεδονία βουλγάρικη και να την προσαρτήσουν, πριν προλάβει η Ελλάδα να την ελευθερώσει.

Στην αρχή η προπαγάνδα τους είναι καλοσυνάτη, με χρήμα προσπαθούν να εξαγοράσουν τους Έλληνες. Λένε: «E, όλοι είμαστε χριστιανοί, να ενωθούμε να χτυπήσουμε τον μωαμεθανό Δεσπότη και να ζήσει ήσυχα η Μακεδονία για τους Μακεδόνες». Κι έπειτα, στη ζωηρή αντίσταση και άρνηση του ελληνικού πληθυσμού, η βία, το τσεκούρι, η φωτιά, το μαχαίρι. Χτυπούν τις κεφαλές πρώτα. Τους παπάδες, τους δασκάλους, τους προύχοντες. Τους απλούς ταπεινούς ανθρώπους ύστερα. Στη βία οι ντόπιοι αντιτάσσουν άμυνα, μα τα χωριά κάτω στους κάμπους μαρτυρούν. Κάθε μέρα ειδήσεις από νέα εγκλήματα και αγριότητες καταφθάνουν και όλ’ αυτά κάτω από τ’ αδιάφορο μάτι του Τούρκου που το αλληλοφάγωμα των χριστιανών τον συμφέρει.   Πρέπει να κρατηθεί το ελληνικό φρόνημα ψηλά, ν’ ασφαλίσουν τη ζωή τους, τη ζωή των παιδιών τους.  Απεγνωσμένες εκκλήσεις στέλνουν στην Αθήνα, στη Μάνα Ελλάδα: «Η Μακεδονία κινδυνεύει, βοηθήστε όσο είναι ακόμα καιρός».
Σε λίγο ο Μακεδονικός αγώνας θ’ αρχίσει. Ένας αγώνας άγνωστος στη δύναμη και στο πάθος του και ως τα σήμερα στους πολλούς. Αγώνας με πολλές θυσίες, με πολλούς σιωπηλούς μάρτυρες και ωραίους νεκρούς.

Το πρώτο αντάρτικο ελληνικό σώμα με αρχηγό τον ανθυπολοχαγό του Πυροβολικού Παύλο Μελά περνάει μυστικά τα σύνορα τον Αύγουστο 1904. «Με βαθιά συγκίνηση και αγάπη έρχονται ν’ αγωνισθούν για τα σκλαβωμένα αδέλφια.»*. Σ’ αυτόν τον άγνωστο συγκινητικό αγώνα αγωνίζονται αδελφωμένα οι γηγενείς και οι άλλοι Ελλαδίτες: Κρητικοί, Μανιάτες, Κύπριοι αδελφοί μας, που παρατάνε τον τόπο τους και τρέχουν στο πλευρό των μαχόμενων για την ελευθερία τους Μακεδόνων. Οι γηγενείς τούς υποδέχονται ολόθερμα. Στιγμές σαν αυτήν στο Βογατσικό που ο δάσκαλος Αθανάσιος Ιατρού έρχεται φορτωμένος με προμήθειες στην εκκλησιά του χωριού του και, μόλις αναγνωρίζει από φωτογραφίες τον Παύλο Μελά, κάνει ένα βήμα,… μα ευθύς μαρμαρώνεται, βουβαίνεται και αναλύεται σε δάκρυα. Οι άλλοι γύρω κοιτάζουν κατάπληκτοι και συγκινημένοι τον ηλικιωμένο αυτόν άντρα που έκλαιγε σαν μωρό παιδάκι, μην μπορώντας να αρθρώσει λέξη έχουν μείνει ιστορικές. Όμως υπάρχουν και άλλες στιγμές που όχι μόνον έχουν καταγραφεί στην Ιστορία –άλλο αν δεν τις διδάσκονται τα παιδιά μας από τα εγχειρίδιά τους-, αλλά και έχουν διαμορφώσει την Ιστορία μας, για παράδειγμα:
 
«Η ζωή του δασκάλου Αναστασίου Πηχεών (1836-1913), από τα ιδρυτικά μέλη της «Νέας Φιλικής Εταιρείας» (1867), δημιουργού του πρώιμου Μακεδονικού Αγώνα, ο οποίος εξαιτίας του ονομάζεται «Πηχεωνικά», ήταν γεμάτη διωγμούς και φυλακίσεις από τους Οθωμανούς, εκτοπίσεις και αποδράσεις, περιπέτειες που αντιστοιχούν σ’ εκείνες του Θερβάντες, όπως «χωνεύονται» αυτοβιογραφικά μέσα στον «Δον Κιχώτη».
Όλα στο όνομα της Μακεδονίας, αλλά θαμμένα σήμερα από τη λήθη», διαβάζουμε δίπλα στην κορνιζωμένη του φωτογραφία στον πρώτο όροφο του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, που λειτουργεί στην Καστοριά εδώ και τέσσερις μόλις μήνες χάρη στη δωρεά του αρχοντικού Πηχιών στους Καστοριανούς πολίτες, αλλά και χάρη στις φροντίδες του Συλλόγου «Φίλοι Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα» και του Προέδρου του και συγχωριανού μας κ. Χρυσόστομου Παπασταύρου. Και είναι αλήθεια πως έχουν ακόμη πολλή δουλειά να κάνουν οι άνθρωποι του Μουσείου, προκειμένου να βγάλουν από τη θανατηφόρα αυτή λήθη που μας σκεπάζει τις αθέατες πλευρές του Αγώνα, που έχουν να μας διδάξουν πολλά∙ αθέατες πλευρές της Ιστορίας του τόπου μας σαν τον αγώνα των γυναικών του νομού μας στο πλευρό των αντρών Μακεδονομάχων, γυναικών σαν τη θρυλική Ζήσαινα από τον Απόσκεπο, την Μπουμπουλίνα αυτού του αγώνα, σαν την Καστοριανή Πουλχερία Ζέρμα, αλλά και σαν τη Χριστίνα Τερζή, γυναίκα του Μαυροβινού δασκάλου στα Κορέστια και Μακεδονομάχου Ζήση Τερζή του Παπαχρήστου και όλες τις άλλες ηρωίδες του Αγώνα∙ έχουν ν’ αναδείξουν το ρόλο που έπαιξαν οι θρυλικές δασκάλες της εποχής εκείνης, που δεν είναι και τόσο μακρινή χρονικά από τη δική μας ∙ έχουν ν’ αναδείξουν τα παιδιά που αγωνίστηκαν τα χρόνια εκείνα και, παρά την τρυφερή τους φύση, έκαναν ηρωικά κατορθώματα, έγιναν ήρωες.

Οι άνθρωποι του Μουσείου έχουν ακόμα ν’ αναδείξουν τη στάση που κράτησαν οι σλαβόφωνοι την εποχή εκείνη, μια στάση που πολλά σημερινά πράγματα θα φώτιζε και πολλές παρεξηγήσεις θα έλυνε. Μόνο ένα παράδειγμα θα μου επιτρέψετε, ένα επεισόδιο που συνέβη προπολεμικά στο γνωστό σε όλους μας Βαρικό: «Ένα βράδυ βρέθηκαν μαζεμένοι στο καφενείο του χωριού έξι-εφτά άνθρωποι. Ήταν ο Πρόεδρος της Κοινότητας, από τους λίγους αληθινά δίγλωσσους και όχι σλαβόφωνους Έλληνες, ήταν ο χωροφύλακας, από τα Μεσόγεια της Αττικής, ένας Πόντιος πρόσφυγας από το Αμύνταιο και ένας Βλάχος από την Κλεισούρα. Τέλος, ήταν και δυο-τρεις Βούλγαροι, παλιοί κάτοικοι της περιφέρειας, από τους ανταλλάξιμους, που είχαν γυρίσει προσωρινά σαν αντιπρόσωποι των Βουλγάρων μεταναστών για να βοηθήσουν την Ελληνοβουλγαρική Επιτροπή στην εκκαθάριση των περιουσιών τους.
Έπιναν τσίπουρο και κουβέντιαζαν κι η κουβέντα τους γύρισε σε ιστοριογραφική συζήτηση. Ένας από τους Βουλγάρους, παλιός κομιτατζής, παμπόνηρος, άρχισε με τα σπασμένα ελληνικά του να πειράζει τους δικούς μας.
«Μπρε, τι Έλληνες λέτε ότι είσαστε όλοι σας» είπε. «Ντεν ξέρω αν στο Ατήνα έχει Έλληνες, άκουσα και εκεί γύρω αρβανίτικα μιλάνε. Εντώ όμως πού είναι μπρε το Έλληνες; Να εσύ –είπε στον Πόντιο- ξέρεις πιο λίγκα ελληνικά από μένα. Είσαι Τούρκος χριστιανός απ’ το Ανατολή. Σ’ έφεραν εντώ για να διώξουν εμάς. Ετούτος –δείχνει τον Πρόεδρο της Κοινότητας- ετούτος είναι Βούλγαρος Μακεδόνας σαν εμένα. Τον χτύπησε όμως τρέλα κι έγινε γραικομάνος. Αυτός απ’ το Κλεισούρα είναι Βλάχος. Κι ο κύριος χωροφύλακας μιλάει αρβανίτικα».
Ο Πόντιος γέλασε, μουρμουρίζοντας μια τουρκική βρισιά, ο χωροφύλακας πήγε να θυμώσει, μα τον συγκράτησε ο Πρόεδρος. Και μίλησε ο Βλάχος:
-Ό,τι κι αν μιλάμε, Έλληνες είμαστε. Και το ξέρετε καλά εσείς που δοκιμάσατε να μας κάνετε Βουλγάρους και δεν το φάγατε.
-Μπρε, τι Έλληνας είσαι, μπρε, αφού είσαι Βλάχος;
Τότε ο Βλάχος αποκρίθηκε:
-Βλάχος είμαι, βρε κομιτατζή, σαν βόσκω τα γίδια και σαν πήζω τα τυριά μου. Μα σαν προσκυνάω τον Θεό και σαν θυμούμαι τους πεθαμένους μου και σαν θέλω κάτι να μάθω, για να νιώσω τον κόσμο μου καλύτερο από το βόδι μου και του λόγου σου, τότε είμαι Έλληνας. Έτσι ήταν κι ο συχωρεμένος ο πατέρας μου και ο παππούλης μου. Κι αν δεν ήμασταν έτσι, πάει καιρός που θάχαμε γίνει όλοι μας –κι εσείς μαζί μας- κούτσουρα και πουρνάρια στο βουνό». **

Eδώ ακριβώς κλείνουμε, με τα λόγια του Βλάχου, που μας οδηγούν σχεδόν αυτόματα σ’ ένα σπουδαίο συμπέρασμα: πως, αληθινά, αν δεν σκύψουμε πάνω στην ιστορία αυτού του τόπου που είναι η πατρίδα μας, αν δεν ψάξουμε λίγο βαθύτερα τα πράγματα και αν δεν αναγνωρίσουμε τα λάθη που μας έχουν οδηγήσει σε έναν αργό αλλά σταθερό εκτροχιασμό, δεν έχουμε ελπίδες να ορθοποδήσουμε. Μιλώ ειδικά, αλλά και γενικότερα. Γιατί η τακτική της λήθης μπορεί να φαίνεται ανακουφιστική προς στιγμήν, όμως η αλήθεια είναι άλλη: πως αγώνες του Γένους μας όπως ο Μακεδονικός Αγώνας (αγώνες του Έθνους μας, γιατί όχι;) δεν ωφελεί να τους ξεχνάμε ή να τους προσπερνάμε αδιάφορα.
Γιατί «λαοί που ξεχνούν την ιστορία τους είναι καταδικασμένοι να μη δημιουργήσουν καινούρια»*.

* «Στον Μακεδονικό Αγώνα», Θάλειας Χ. Σαμαρά, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών
** Ευθ. Ράλλης, εφ. Καστοριανός Πολίτης, 6/4/2007

Απαραίτητη διευκρίνιση: Πρόκειται για την ομιλία που έκανε η κ. Σόνια Ευθυμιάδου, εκπροσωπώντας το Δημοτικό Σχολείο Μαυροχωρίου-Γερμανός Χρηστίδης στις εκδηλώσεις εορτασμού της επετείου του Μακεδονικού Αγώνα στο Μαυροχώρι.


Αφιερώνεται στη Νένη Τσαδήλα, που, με την εμπνευσμένη θεατρική απόδοση των διηγημάτων του Γ. Μόδη στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα το βράδυ του π. Σαββάτου, κατάφερε εμάς τους θεατές να μας κοκαλώσει, αλλά τους ήρωες που παρακολουθούσαν να τους ζωντανέψει μες στις κορνίζες τους...

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ