Heinrich Gelzer: Από το Άγιον Όρος και τη Μακεδονία [VI]

Ταξιδιωτικές φωτογραφίες από τα μοναστήρια Αγίου Όρους 
και την περιοχή της εξέγερσης

* * *

Vom Heiligen Berge und aus Makedonien

Reisebilder aus den Athosklöstern und dem Insurrektionsgebiet

Μετάφραση: Χρυσούλας Πατρώνου Παπατέρπου

XXX. Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ

Και η επιστροφή δεν ήταν χωρίς κινδύνους. Ο καλός μητροπολίτης επέμενε να με συνοδεύσει μέχρι τη σκάλα μέσα στην άγρια νύχτα, αν και ήταν τρεις η ώρα το πρωί με διαπεραστικό κρύο, που την επίδρασή του την ένιωθα βδομάδες ολόκληρες μετά. Εκεί σαλπάραμε στη λίμνη με μία ανοιχτή βάρκα για να φτάσουμε στο Μαύροβο, στη νότια όχθη της λίμνης.  Εκεί και στο μοναστήρι της Παναγίας της Μαυριώτισσας, η οποία ήταν κάποτε σταυροπηγή της Αχρίδας και είναι κτισμένη σε έναν απίστευτα όμορφο χώρο ανάμεσα σε αιωνόβια δέντρα, θα πρέπει να υπάρχουν πολλά στοιχεία, που δυστυχώς δεν πρόφτασα να ερευνήσω.

Στο Μαύροβο ήταν ακόμη πυκνό σκοτάδι και καταλύσαμε σε έναν ευρύχωρο στάβλο αλόγων. Τοπικά έθιμα! Μετά από μία ώρα εμφανίστηκε ο Αμπντούλ Χασσάν, ο λοχίας, ο αμαξάς μας ο Σολιμάν, ένας Αλβανός και τα άλογα ήταν έτοιμα, αλλά μόνο πέντε για δέκα στρατιώτες· όμως, ο αμαξάς ήθελε να έχει στη διάθεσή του άλλα πέντε- φυσικά με δικά μου έξοδα, πράγμα που ανέβαζε πολύ το κόστος τού έτσι κι αλλιώς δαπανηρού ταξιδιού. Εγώ ο ίδιος, ανέβηκα στη μοναδική άμαξα, την οποία κατέχει “η μεγάλη, θεοσκέπαστη Μητρόπολις της Καστοριάς”. Αναγκάστηκα πάντως να τη μοιραστώ με έναν Ισπανοεβραίο και το μικρό του γιο, επειδή ο πατέρας, ο Δαυίδ Ιωσ. Ναχουρίας, ανέλαβε τη διεύθυνση του Alliance Israelite στο Μοναστήρι, την ανωτέρα εβραϊκή σχολή. Μέχρι τότε ήταν διευθυντής του εβραϊκού σχολείου Καστοριάς.

Ο συνταξιδιώτης μου ήταν πολύ μορφωμένος και ενδιαφέρων κύριος, που μιλούσε άριστα γαλλικά και με τις πολύτιμες πληροφορίες του σχετικά με τους ανθρώπους και τη χώρα, συντόμευσε κατά πολύ ευχάριστο τρόπο το οκτάωρο ταξίδι με την άμαξα. Κέρδισα την εκτίμησή του εξ αιτίας των ελαχίστων γνώσεων της εβραϊκής γλώσσας και δη, μέσω των συζητήσεών μας σχετικά με την εβραϊκή, αιγυπτιακή και βαβυλωνιακή ιστορία. Ως γνωστόν, οι περισσότεροι Γερμανοεβραίοι και Ισπανοεβραίοι, γνωρίζουν πολύ λίγα για την ιστορία της Παλαιάς Διαθήκης του ίδιου τους του λαού. Ακόμη και οι φωτισμένοι του Ισραήλ μπέρδευαν τους βασιλείς Ησκία και Ζεντεκία και έκαναν και πολλά άλλα λάθη, τα οποία του επεσήμανα με στόμφο. Αυτό όμως, ενδυνάμωσε ακόμη περισσότερο τη φιλία μας.

Ο δρόμος μας περνούσε αρχικά μέσα από μια πλατιά και σε ορισμένα σημεία καλλιεργημένη περιοχή. Στο χωριό Ζαγοριτσάνη φτάσαμε στους πρόποδες της οροσειράς. Το χωριό αυτό είναι η πατρίδα του αρχηγού του κομιτάτου, του ξακουστού Γιάνκοφ, ένας πολυπληθής και προφανώς πλούσιος τόπος, με μεγαλοπρεπή πέτρινα, κεραμοσκεπή σπίτια, τα οποία περιβάλλονται από όμορφους κήπους. Από δω ακολουθήσαμε τον ανηφορικό, στενό δρόμο, που στην άκρη του κυλούσαν ορμητικά νερά και ο οποίος προχωρούσε με αμέτρητες στροφές πάνω στις απότομες βουνοπλαγιές.

Ο Σολιμάν έπαιρνε όλες αυτές τις στροφές καλπάζοντας. Μια φορά μας συμβούλεψε μάλιστα φιλικότατα, ότι στην επόμενη στροφή θα έπρεπε να σκύψουμε χαμηλά για να μην αναποδογυρίσει η άμαξα. Καταχάρηκα, όταν επιτέλους φτάσαμε στη ρουμανική πόλη Κλεισούρα, η οποία βρίσκεται στην κορυφή της οροσειράς που χωρίζει την επίπεδη χώρα της Καστοριάς από την κάτω Μακεδονία και την λεκάνη του Οστρόβου.

Η Κλεισούρα, όπως φανερώνει και το όνομά της, ήταν έδρα ενός κλεισουράρχη, ενός βυζαντινού συνοριακού κυβερνήτη· με το φρούριό της προστάτευε το μονοπάτι του ελληνικού τμήματος της Μακεδονίας από το βουλγαρικό βασίλειο των Κάρεν. Οι ντόπιοι πάντως όλοι με διαβεβαίωσαν ότι δεν είχε απομείνει κανένα ίχνος από τα τείχη, και μάλιστα τα αρχαία. Η πόλη, η οποία έχει εύπορους κατοίκους που ασχολούνται με το εμπόριο, έχει 800 σπίτια, τα οποία κατοικούνται αποκλειστικά από Ρουμάνους. Αυτοί οι γενναίοι άνθρωποι, εδώ και πολλούς αιώνες χρησιμοποίησαν τις πέτρες του τείχους για να κατασκευάσουν τα όμορφα και καθαρά σπίτια τους. Είναι ζηλωτές του Πατριαρχείου, ενώ οι χωρικοί των βουλγάρικων χωριών ανατολικά και δυτικά του περάσματος είναι ζηλωτές του Εθνικού Κόμματος.

“Maintenant commence la partie la plus périlleuse,” (σ.σ. τώρα ξεκινάει το πιο επικίνδυνο μέρος) μου είπε παρηγορητικά ο συνταξιδιώτης μου στη διαδρομή από την Κλεισούρα προς το βουλγαρικό χωριό Μόκρινα. Σ’ αυτήν την περιοχή βρισκόταν το αρχηγείο του συνταγματάρχη Γιάνκοφ, και σε κάθε βήμα θα έπρεπε κανονικά να συναντούσαμε Βουλγάρους συνωμότες. Εγώ όμως, είδα μόνο άκακους ανθρώπους, αναβάτες γαϊδουριών και μουλαριών, Βούλγαρους και Αλβανούς βοσκούς, κουκουλωμένους στις προβάτινες προβιές τους, οι οποίοι παραμέριζαν πάνω στα ζώα τους με σεβασμό, όταν πλησίαζε η τουρκική μου συνοδεία.

Στο χωριό Μόκρινα πάντως, αρχηγείο του βουλγαρικού κόμματος, οι χωρικοί μας έριχναν πολύ εχθρικά βλέμματα, αλλά χωρίς να προβούν σε καμία εχθρική πράξη. Στις τέσσερις η ώρα το απόγευμα, φτάσαμε ευτυχώς στο Σόρροβιτς, το σταθμό της σιδηροδρομικής γραμμής Θεσσαλονίκης-Μοναστηρίου και την αρχή του πολιτισμού.

Πρέπει πάντως να τονίσω, ότι όλες οι περιοχές που διέσχισα ανάμεσα στα κέντρα πολιτισμού, όπως η Θεσσαλονίκη ή η Σόφια, ήταν τυπικά Terra incognita (αχαρτογράφητη γη). Με πολύ λίγες εξαιρέσεις μετά τις σιδηροδρομικές γραμμές, σταματούν οποιεσδήποτε γνώσεις, ακόμη και των μορφωμένων ανθρώπων. Η επικοινωνία με τις περιοχές αυτές είναι πενιχρότατη. Παντού όμως, και πολύ έντονα, μου δημιουργήθηκε η πεποίθηση, ότι η σχετική ηρεμία που συνάντησα στη Δυτική Μακεδονία είναι πολύ εύθραυστη και οφειλόταν στον κακό φθινοπωρινό καιρό, ο οποίος ανάγκασε τους αντάρτες να κατεβούν από τα κρησφύγετά τους. Όλοι όμως προέβλεπαν με σιγουριά, ότι το καλοκαίρι το κομιτάτο θα άρχιζε και πάλι τη δράση του. “Η θέση μας θα είναι πολύ άσχημη”, μου είπε ένας υπάλληλος. Δυστυχώς, αυτή η πρόβλεψη επαληθεύτηκε με τρομακτικό τρόπο.

Ακόμη επικρατεί ο τρόμος του Εμφυλίου σ’ αυτή τη δύστυχη χώρα. Οι προσπάθειες των Μεγάλων Δυνάμεων να ηρεμήσουν τα πνεύματα, δεν έχουν μέχρι τώρα θετικό αποτέλεσμα. Δεν φαίνεται ακόμη κανένα σημάδι τέλους των δοκιμασιών των πολυβασανισμένων βαλκανικών λαών. Το μέλλον διαγράφεται εντελώς σκοτεινό.

(τέλος κεφαλαίου)

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 29 Σεπτεμβρίου 2016, αρ. φύλλου 853

Σχετικά:

• Heinrich Gelzer: Από το Άγιον Όρος και τη Μακεδονία [I]
• Heinrich Gelzer: Από το Άγιον Όρος και τη Μακεδονία [II]
• Heinrich Gelzer: Από το Άγιον Όρος και τη Μακεδονία [III]
• Heinrich Gelzer: Από το Άγιον Όρος και τη Μακεδονία [IV]
• Heinrich Gelzer: Από το Άγιον Όρος και τη Μακεδονία [V]
• Heinrich Gelzer: Από το Άγιον Όρος και τη Μακεδονία [VI]