22.8.17

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [V]



Σλαβόφωνοι Δυτικομακεδόνες στην Κωνσταντινούπολη


Ο γράφων κρίνει σκόπιμο να επισημάνει εκ προοιμίου ότι στους απόδημους αυτούς σλαβόφωνους Δυτικομακεδόνες δεν περιλαμβάνονται άτομα από την πόλη της Καστοριάς – ασφαλώς επειδή η λιμναία πόλη υπήρξε διαχρονικά σταθερή κοιτίδα ελληνισμού, όπου από τα χρόνια ήδη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το σλαβόφωνο στοιχείο ήταν απόν ή παρεπιδημούν.


Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η παρατήρηση του χάρτη της περιοχής. Στην πλειοψηφία τους τα χωριά της Ελληνικής Μακεδονίας, από τα οποία  κατάγονται οι σλαβόφωνοι Μακεδόνες της Κωνσταντινούπολης είναι γειτονικά μεταξύ τους. Σαν να σχηματίζεται μια νοητή αλυσίδα: Γκόρεντση, Κουμανίτσεβο, Μπομπόκι, Μπόμπιστα, Ζαγκορίτσανη, Ολίστα, Τσερέσνιτσα, Μπλάτσα, Πρεκοπάνα, Ζέλενιτς. Τα ιστορικά δεδομένα που επηρέασαν τα συγκεκριμένα χωριά, η οικονομική γεωγραφία τους, αλλά και οι σχέσεις συγγένειας που ασφαλώς θα υπήρχαν μεταξύ κάτοικων γειτονικών οικισμών μπορούν να δώσουν κάποιες εξηγήσεις.




 Υπόλοιπες περιοχές της σημερινής ελληνικής Μακεδονίας

Βύρμπενη [88], Μακεντόνια = Ιτέα Φλώρινας

Έμπορε [89], Καϊλάρσκο  = Εμπόριο Εορδαίας

Εκσί-σου [90] = Ξυνό Νερό Φλώρινας

Ζελένιτσε [91], Λέρινσκο Μακεντόνια
(και Ζέλενιτς) = Σκλήθρο Φλώρινας

Κόμαν [92], Καϊλάρσκο (εδώ Καλιάρσκο) = Κόμανος Εορδαίας

Μοκρένι [93], Καϊλάρσκο  = Βαρικό Φλώρινας

Ντέμπρε [94] (Δέβρη) = Αναρράχη Εορδαίας

Όστροβο [95], Μακεντόνια = Άρνισσα Πέλλας

Πάτελε ή Πάτελι [96], Μακεντόνια = Άγιος Παντελεήμων Φλώρινας

Πρικοπάνα (Πριεκοπάνα) [97],
Κόστουρσκο και Λέρινσκο = Περικοπή (σήμερα νομού Φλώρινας)

Ραντούνιστα [98], Καϊλάρσκο = Κρυόβρυση Εορδαίας

Σόλουν = Θεσσαλονίκη

Κουρφάλια [99] = Κουφάλια Θεσσαλονίκης.


(συνεχίζεται)


Σημειώσεις:
88. Η Βέρμπενη ή Βέρμπενη ή Βάρμπενη ή Ντόλνο Βέρμπενη (V’rbeni ή Dolno V’rbeni) ανήκε στον Καζά Φλώρινας και κατοικείτο κατά τον Brancoff από 624 Εξαρχικούς. Το χωριό προσχώρησε στο σύνολο του στην Εξαρχία στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο Αθ. Χαλκιόπουλος αναφέρει στα 1910 ότι κατοικούσαν 270 ορθόδοξοι Έλληνες, «διατελούντες υπό την βουλγαρικήν τρομοκρατίαν από του 1904» – και 185 σχισματικοί βουλγαρίζοντες. Το 1913 απογράφονται 496 άτομα. Στη Στατιστική του 1932 ζούσαν εκεί 99 σλαβόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων οι 94 θεωρούνται «δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων» και το χωριό μία εκ των εστιών των κομιτατζήδων, ενώ κατά τη Στατιστική του 1945 και οι 917 κάτοικοι ήταν σλαβόφωνοι, εξ ων 500 θεωρούνται μη ελληνικής εθνικής συνείδησης 200 ρευστής, αλλά και 217 ελληνικής εθνικής συνείδησης. Από τη Βύρμπενη καταγόταν ο άλλοτε Πρόεδρος της Βουλγαρίας (ανάμεσα στα 1947-1971) Γκεόργκι Τράϊκοφ, αλλά και ο Έλληνας Μακεδονομάχος Λιόλιας.
89. Για το Εμπόριον ο Αθ. Χαλκιόπουλος αναφέρει στα 1910 ότι κατοικείτο από 400 ορθόδοξους Έλληνες, 400 σχισματικούς βουλγαρίζοντες και 400 μουσουλμάνους. Κατά τον Brancoff κατοικείτο από 1640 Εξαρχικούς και 120 ελληνίζοντες Πατριαρχικούς. Πολλοί κάτοικοι του Εμπορίου συμμετείχαν ενεργά στο Μακεδονικό Αγώνα, με σημαντικότερο το Βασίλειο Βύζα. Βλ. Βάϊα Γκέκα, Στάσεις των γηγενών Σλαβοφώνων κατοίκων της Εορδαίας απέναντι στους πρόσφυγες, από το 1922 ως σήμερα, αδημοσίευτη μεταπτυχιακή εργασία, σελ. 20-22, όπου υπάρχουν χρήσιμες πληροφορίες για την επαρχία Εορδαίας και την οποία ο γράφων ευχαριστεί από τη θέση αυτή για τη βοήθεια της. 
90. Το Εκσίσου ή Gorno Verbeni ή Molsko Verbeni ανήκε στον Καζά Φλώρινας και κατοικείτο κατά τον Brancoff από 2.200 Εξαρχικούς, 136 Πατριαρχικούς και 96 χριστιανούς τσιγγάνους. Το χωριό προσχώρησε στο σύνολο του στην Εξαρχία στα 1877. Ο Αθ. Χαλκιόπουλος αναφέρεται στα 1910 σε 150 ορθόδοξους Έλληνες, «υποκύψαντες εις το σχίσμα τω 1904». Σημειώνει ότι η Ελληνική Εκκλησία εκλείσθη, αλλά μετά το Σύνταγμα αυθαιρέτως ηρπάγη υπό των Βουλγάρων – ενώ κατοικείτο επίσης και από 1300 σχισματικούς βουλγαρίζοντες, κατέχοντας από ετών και έτερας δύο Ελληνικάς Εκκλησίας. Το 1913 απογράφονται 1735 άτομα. Στη Στατιστική του 1932 οι 298 από τις 318 σλαβόφωνες οικογένειες θεωρούνται «δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων», ενώ κατά τη Στατιστική του 1945 από τους 2039 σλαβόφωνους, οι 1900 θεωρούνται μη ελληνικής εθνικής συνείδησης και οι 139 ρευστής. Δ. Λιθοξόου, ό.π., σελ. 28-29, σημ. 25.
91. Το Ζέλενιτς ή Ζελένιτσε ή Ζέλενικ ανήκε στον Καζά Φλώρινας και κατοικείτο κατά τον Brancoff από 1656 Εξαρχικούς, 192 Πατριαρχικούς και 102 τσιγγάνους. Σε άλλες καταγραφές αναφέρεται ικανός αριθμών Τούρκων κατοίκων. Ο Αθ. Χαλκιόπουλος αναφέρει στα 1910 ότι κατοικούσαν 400 ορθόδοξοι Έλληνες, 1120 σχισματικοί βουλγαρίζοντες και 500 μουσουλμάνοι. Το 1913 απογράφονται 2232 άτομα. Στα 1923 αποχωρούν ως ανταλλάξιμες 170 τουρκικές οικογένειες, ήτοι 1100 άτομα. Λίγο αργότερα εγκαθίστανται 379 πρόσφυγες, Θρακιώτες, Μικρασιάτες και Καυκάσιοι. Στη Στατιστική του 1932 οι 326 από τις 353 σλαβόφωνες οικογένειες θεωρούνται «δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων», ενώ κατά τη Στατιστική του 1945 από τους 1000 σλαβόφωνους, οι 700 θεωρούνται μη ελληνικής εθνικής συνείδησης και οι 300 ρευστής. Δ. Λιθοξόου, ό.π., σελ. 109-110, σημ. 232. Στο Ζέλενιτς εκτυλίχθηκε μια μελανή σελίδα του Μακεδονικού Αγώνα, γνωστή ως «Ματωμένος γάμος», που είχε συνέπεια τη σφαγή 47 κατοίκων του χωριού. Κατά τις ελληνικές αρχές, ο πληθυσμός του αποτελείτο από 150 μουσουλμανικές οικογένειες, 190 Εξαρχικές και 65 πατριαρχικές, οι οποίες τον Αύγουστο του 1902 είχαν περιοριστεί στις 23, ενώ μετά το Ίλιντεν, το χωριό ενσωματώθηκε βίαια στην Εξαρχία. ΑΥΕ/Κατάστασις Συγκριτική, φ.13, στο Βασίλης Γούναρης (επιμέλεια), Φθινόπωρο του 1904, σημ. 86. Το βουλγαρικό σχολείο στο Ζέλενιτς άνοιξε στα 1882. Βλ. Ν. Σιώκης, «Άγνωστα στοιχεία...», σελ. 801. 
92. Ο Αθ. Χαλκιόπουλος αναφέρει στα 1910 ότι το Κόμμανον κατοικείτο από 200 ορθόδοξους Έλληνες. Κατά τον Brancoff κατοικείτο από 320 ελληνίζοντες Πατριαρχικούς. Βλ. επίσης Γ. Νακρατζάς, ό.π., σελ. 56, 84 και Βάϊα Γκέκα, ό.π., σελ. 22-23. 
93. Η Μόκρενη ήταν Εξαρχικό χωριό του Καζά Καστοριάς. Σύμφωνα με το Brancoff κατοικείτο από 1464 άτομα, στο σύνολο τους Βούλγαρους Εξαρχικούς. Ο Αθ. Χαλκιόπουλος αναφέρει στα 1910 ότι κατοικείτο από 1200 ορθόδοξους Έλληνες, «οίτινες μετά το Σύνταγμα υπέκυψαν εκ νέου εις το σχίσμα». Στην απογραφή του 1913 είχε πληθυσμό 764 άτομα. Σύμφωνα με τη Στατιστική του 1932 κατοικείτο από 195 σλαβόφωνες οικογένειες, ενώ κατά τη Στατιστική του 1945 από 690 σλαβόφωνους, από τους οποίους 200 θεωρούνται μη ελληνικής εθνικής συνείδησης, 90 ελληνικής και 400 ρευστής. Δ. Λιθοξόου, ό.π., σελ. 43, σημ. 61.
94. Ο Αθ. Χαλκιόπουλος αναφέρει στα 1910 ότι η Δέβρη κατοικείτο από 130 ορθόδοξους Έλληνες και 1200 μουσουλμάνους. Κατά τον Brancoff κατοικείτο από 960 Εξαρχικούς Βούλγαρους. Το χωριό σήμερα είναι ενωμένο οικιστικά με το Εμπόριο. Βλ. Βάϊα Γκέκα, ό.π. 
95. Ο Αθ. Χαλκιόπουλος αναφέρει στα 1910 ότι το Όστροβο κατοικείτο από 234 ορθόδοξους Έλληνες, 670 σχισματικούς βουλγαρίζοντες και 595 μουσουλμάνους. Κατά τον Brancoff κατοικείτο από 768 Εξαρχικούς Βούλγαρους και 262 ελληνίζοντες Βούλγαρους. 
96. Ο Αθ. Χαλκιόπουλος αναφέρει στα 1910 ότι κατοικούσαν στο Πατέλι 150 ορθόδοξοι Έλληνες και 1125 σχισματικοί βουλγαρίζοντες. Σημειώνει ότι η Ελληνική Εκκλησία εκλείσθη μετά το Σύνταγμα κατόπιν ταραχών και ότι οι Βούλγαροι ελληνικήν εκκλησίαν από του 1884. Κατά το BRancoff κατοικείτο από 1936 Βούλγαρους Εξαρχικούς και 64 ελληνίζοντες Πατριαρχικούς.
97. Η Πρεκοπάνα ήταν κατ’ εξοχήν Εξαρχικό χωριό του Καζά Φλώρινας. Σύμφωνα με το Brancoff κατοικείτο από 1612 άτομα, στο σύνολο τους Βούλγαρους Εξαρχικούς, πλην 12 Βλάχων. Ο Αθ. Χαλκιόπουλος αναφέρει στα 1910 ότι κατοικούσαν 880 ορθόδοξοι Έλληνες διατελούντες υπό την βουλγαρικήν τρομοκρατίαν από του 1884. Στην απογραφή του 1913 είχε πληθυσμό 542 άτομα. Σύμφωνα με τη Στατιστική του 1932 κατοικείτο από 93 σλαβόφωνες οικογένειες, εκ των οποίων 73 «δεδηλωμένων σλαυϊκών φρονημάτων», ενώ κατά τη Στατιστική του 1945 από 490 σλαβόφωνους, από τους οποίους 400 θεωρούνται μη ελληνικής εθνικής συνείδησης. Το 1951 είναι έρημο, καθώς έχει καταστραφεί στον Εμφύλιό. Δ. Λιθοξόου, ό.π., σελ. 39, σημ. 50. Κατά τις ελληνικές αρχές, στα 1902 το χωριό κατοικείτο από 130 Εξαρχικές και 70 πατριαρχικές οικογένειες. Βλ. Βασίλης Γούναρης (επιμέλεια), Φθινόπωρο του 1904, σημ. 88. 
98. Πρόκειται για μικρό συνοικισμό που υπάγεται στην Άρδασσα Εορδαίας. Βλ. Β. Γκέκα, ό.π., σελ. 23-24. Κατά τον Brancoff κατοικείτο από 120 Εξαρχικούς Βούλγαρους.
99. Ο Αθ. Χαλκιόπουλος, σελ. 4, αναφέρει στα 1910 ότι κατοικούσαν στο Άνω και Μεσαίο Κοφάλοβο 1142 ορθόδοξοι Έλληνες, υποκύψαντες από του 1904 εις την Βουλγαρικήν τρομοκρατίαν. Σημειώνει ότι η Ελληνική Εκκλησία «κλεισθείσα, ηνοίχθη παρανόμως υπό των Βουλγάρων, εσχάτως δε εκλείσθη εκ νέου». Στο Κάτω Κοφάλοβον κατοικούσαν 730 σχισματικοί βουλγαρίζοντες. Κατά τον Brancoff το Κάτω Κουφάλοβο κατοικείτο από 336 Εξαρχικούς, το Άνω Κουφάλοβο από 1440 Εξαρχικούς και το Μεσαίο Κουφάλοβο από 656 Εξαρχικούς Βούλγαρους. 

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 8 Δεκεμβρίου 2016, αρ. φύλλου 863

Ζαγορίτσανη = Βασιλειάδα Καστοριάς. Τσάριγκραντ = Κωνσταντινούπολη.


Φωτογραφίες Θ. Παπαστρατή: Βουλγαρικό κοιμητήριο Κωνσταντινουπόλεως.

Σχετικά:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ