29.8.17

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [XII]



Σλαβόφωνοι Δυτικομακεδόνες στην Κωνσταντινούπολη


ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ

Ενάμισης κοντά αιώνας πέρασε από την αρχική εγκατάσταση των σλαβόφωνων Δυτικομακεδόνων στην Κωνσταντινούπολη. Στο πέρασμα του χρόνου, χύθηκε αίμα πολύ από όλες τις πλευρές, τα σύνορα άλλαξαν, πληθυσμοί μετακινήθηκαν, ονομασίες οικισμών τροποποιήθηκαν ή ολωσδιόλου αντικαταστάθηκαν. Δεν υπάρχει πια Μπόμπιστα, Κουμανίτσεβο, Πρεκοπάνα, Μπλάτση… Δεν υπάρχει πια  Ζαγορίτσανη, έγινε Βασιλειάδα. Ή ίσως, ως τραγική ειρωνεία της ιστορίας, τα παλιά ονόματα εξακολουθούν να υπάρχουν ως καταγραφές στα μνήματα, αλλά και στη μνήμη των λιγοστών που απέμειναν να συγκροτούν τη σημερινή Βουλγαρική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης.

Βουλγαρόφωνοι, βουλγαρίζοντες, βουλγαρόφρονες, μακεδονοσλαύοι, σλαυόφωνοι, σλαυίζοντες, ρευστής ή ξένης συνειδήσεως, Εξαρχικοί, σχισματικοί, σλαβομακεδόνες, βουλγαρομακεδόνες, βουλγαροσυνείδητοι, σλαυόφωνοι ρευστοσυνείδητοι, σλαυόφρονες, ντόπιοι ή γηγενείς Μακεδόνες, δίγλωσσοι, είναι κάποια από το πλήθος ονομάτων τα οποία χρησιμοποιήθηκαν από το κυρίαρχο ελληνικό κράτος κυρίως, για να ετεροπροσδιορίσουν πληθυσμούς που είχαν την τύχη ή την ατυχία να γεννηθούν στη Μακεδονία, χωρίς να μιλούν ελληνικά129. Με άλλα τόσα ανάλογα επίθετα ετεροπροσδιορίστηκαν κι από τις άλλες πλευρές: τη Βουλγαρία, την παλιά Σερβία, αλλά και το εγγόνι της καταστροφικής για τη Σερβία πολιτικής του Τίτο, το κράτος δηλαδή των Σκοπίων. Αποτέλεσμα η σύγχυση της διεθνούς κοινότητας, αλλά και κυρίως των άμεσα ενδιαφερομένων. Τα όσα αντιμετωπίζει η Ελλάδα στις σχέσεις της με την Π.Γ.Δ.Μ., ως άλυτο πρόβλημα, είναι απόρροια δεκαετιών λανθασμένων πολιτικών, που ακόμη συνεχίζονται.

Όμως όπως σοφά επισημαίνεται, η εθνική κατάταξη των ανθρώπων γίνεται και πρέπει να γίνεται με υποκειμενικά κριτήρια και κυρίως με γνώμονα τη θέληση των ίδιων των ατόμων. Και με αυτό το πρίσμα, είναι αναμφισβήτητο ότι όπως υπήρξαν Σλάβοι που απεδείχθησαν περισσότερο Έλληνες από τους φυλετικώς Έλληνες, έτσι και πολλοί Σλαβόφωνοι της Μακεδονίας, παρά το ότι φυλετικώς δεν είχαν καμιά σχέση με τους τουρανικής καταγωγής Βούλγαρους, ούτε καν σλαβικό αίμα, αφού η χρήση του σλαβικού γλωσσικού ιδιώματος από αυτούς ήταν επίκτητη και προϊόν των τελευταίων αιώνων, εντούτοις απεδείχθησαν συχνά περισσότερο Βούλγαροι από τους «οιωνεί ακραιφνείς Βούλγαρους»130.

Η μελέτη αυτή δεν είχε στόχο να προσεγγίσει τα ζητήματα αυτά, που ακροθιγώς και παρεμπιπτόντως αναφέρονται στο κείμενο. Αντικείμενο της ήταν Βουλγαρική κοινότητα της Κωνσταντινούπολης, που συγκροτείται σήμερα κατά βάση από τα εγγόνια εκείνων των τυχερών ή άτυχων που γεννήθηκαν στη μακεδονική γη.






Στα χρόνια της Δημοκρατίας της Τουρκίας, οι σχέσεις των Βουλγάρων της Πόλης με τους Ρωμιούς ήταν και είναι αρκετά καλές. Η αποκατάσταση των σχέσεων ανάμεσα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Βουλγαρικό Πατριαρχείο στα 1945, συντέλεσε ασφαλώς στη βελτίωση των σχέσεων. Μέχρι το 1966 οι Βουλγαρόπαιδες παρακολουθούσαν ομογενειακά (Ρωμαίικα) μειονοτικά σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ελλείψει ανάλογου βουλγαρικού. Τη χρονιά αυτή απαγορεύτηκε η φοίτηση μαθητών με Ορθόδοξο θρήσκευμα, που δεν ανήκαν στην ελληνική μειονότητα, μέτρο που έπληξε κυρίως Βουλγαρικής και Αλβανικής καταγωγής μαθητές.

Η Βουλγαρική κοινότητα έχει αναδείξει αρκετούς επιστήμονες, γιατρούς κυρίως. Συχνά πυκνά καταχωρούνται στον Ομογενειακό τύπο131 της Κωνσταντινούπολης αγγελίες κοινωνικού χαρακτήρα132, για κηδείες και μνημόσυνα, σε κοινωνικές εκδηλώσεις συμμετέχουν τόσο απλοί Ρωμιοί όσο και ταγοί της Ρωμαίικης κοινότητας133, ενώ βεβαίως υπάρχουν και γάμοι ανάμεσα σε Βούλγαρους και Ρωμιούς134, αλλά και Αρμενίους135 και άλλους κατοίκους της Πόλης, που ανήκουν σε μειονότητες. Μέλη της Βουλγαρικής μειονότητας έχουν τιμηθεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο με οφίκια, οικογένειες βουλγαρικής ή σλαβόφωνης μακεδονικής καταγωγής έχουν εξελληνιστεί136, ενώ άτομα βουλγαρικής καταγωγής έχουν διατελέσει καθηγητές Ομογενειακών σχολείων, καθώς και επίτροποι Ρωμαίικων εκκλησιών και βακουφίων137.

Από την άλλη, η Βουλγαρική κοινότητα της Πόλης συγκλονίστηκε πριν από λίγα χρόνια, όταν ο ιερέας της Κονσταντίν Κοστόφ ήρθε σε ρήξη με το Οικουμενικό Πατριαρχείο138, με συνέπεια αφενός τον αποσχηματισμό του, αφετέρου την προσφυγή του στα τουρκική δικαιοσύνη κατά του Πατριαρχείου139. H Βουλγαρική κοινότητα της Πόλης αποτελείται σήμερα από μερικές εκατοντάδες μέλη140, που αγωνίζονται να διατηρήσουν την ταυτότητα τους και τα λιγοστά ιδρύματα που απέμειναν. Μια φθίνουσα ομάδα χωρίς ορατό αύριο σε μια αχανή μεγαλούπολη που ολοένα μεγαλώνει…

(συνεχίζεται)
Σημειώσεις:
129. Για το θέμα του χαρακτηρισμού του σλαβόφωνου πληθυσμού της Μακεδονίας βλ. Τάσος Κωστόπουλος, «Το όνομα του άλλου. Από τους “Ελληνο-βούλγαρους” στους “Ντόπιους Μακεδόνες”, σελ. 367-403. 
130. Δημήτρης Μιχαλόπουλος, «Εισαγωγή» στο Albert Londres, Κομιτατζήδες ή η τρομοκρατία στα Βαλκάνια κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, σελ. ιγ. Η χρήση του όρου «φυλετικώς» οφείλεται στο Δημήτρη Μιχαλόπουλο και δεν υιοθετείται από το γράφοντα, που δεν πιστεύει στους φυλετικούς διαχωρισμούς και στη διαμόρφωση των εθνών με βάση φυλετικά κριτήρια. 
131. Σήμερα στην Κωνσταντινούπολη εκδίδονται οι ημερήσιες εφημερίδες Απογευματινή και Ηχώ, με εκ των πραγμάτων μικρή κυκλοφορία.
132. Βλ. ενδεικτικά Απογευματινή, φ.10017/4-11-2011, σελ. 4. Οι αγγελίες αυτού του είδους είναι χρήσιμη πηγή πληροφοριών, διότι με την παράθεση ονομάτων συγγενών, αντλούνται χρήσιμα συμπεράσματα για τους μεικτούς γάμους κλπ. 
133. Βλ. ενδεικτικά Απογευματινή, φ.10255/22-10-2012, σελ. 3, όπου στις Εκκλησιαστικές ειδήσεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου αναφέρεται ότι «Η αυτού Σεβασμιότης ο Πατριαρχικός Επίτροπος Μητροπολίτης Καλλιουπόλεως και Μαδύτου κ. Στέφανος εξεπροσωπήθη καταλλήλως κατά: Τα εγκαίνια της εν Levent Οδοντιατρικής κλινικής “Clinic 7” του Εντιμ. κ. Αργυρίου Λιάζε…».
134. Όπως επισήμανε στο γράφοντα κυρία, μέλος της Βουλγαρικής κοινότητας, τα μέλη της Κοινότητας δεν θεωρούν μεικτούς τους γόμους με Ρωμιούς, διότι δε θεωρούν τους Ρωμιούς ξένους. 
135. Το επώνυμο Κιουλχαντζιάν το οποίο συνάντησε ο γράφων σε μνήμα του νεκροταφείου Φερίκιοϊ μαρτυρεί πως υπάρχουν μεικτοί γάμοι με Αρμένιους, το Benezra υποδηλώνει μεικτούς γάμους με Εβραίους και το Bichot παραπέμπει σε μεικτούς γάμους με Καθολικούς. Τέλος, το επώνυμο Τοτόνι, συχνό στα αλβανόφωνα Ορθόδοξα χωριά της Κορυτσάς, επιβεβαιώνει της παραπάνω σκέψεις.
136. Καθ’ όλη τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το Ρωμέϊκο μιλλέτι, η Ρωμιοσύνη, ήταν πώλος που απορροφούσε άτομα με ποικίλες καταγωγές. Η ακτινοβολία της Ρωμέϊκης κοινότητας συνεχίστηκε και στα χρόνια μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, παράλληλα με τον εξελληνισμό ατόμων με διαφορετική καταγωγή. Σε αυτά τα πλαίσια, επώνυμα όπως «Στοϊτσεφίδης» ή «Πετσαλίδης» που ακόμη συναντώνται στη Ρωμιοσύνη της Πόλης, δεν πρέπει να μας παραξενεύουν. 
137. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Λιομπέν Κίρωφ, που είχε διατελέσει Πρόεδρος των εφοροεπιτροπών των ναών Αγίου Νικολάου Τόπκαπου και Γενεθλίου Θεοτόκου Βελιγραδίου. Βλ. και σχετικά ψηφίσματα στην Απογευματινή, φ. 10120, 9-4-2012.
138. Το ζήτημα είναι εκ της φύσεως του περίπλοκο: η Βουλγαρική κοινότητα της Πόλης έχει εσωτερική εκκλησιαστική αυτοδιοίκηση, υποδεικνύει στον Οικουμενικό Πατριάρχη τον εφημεριακό κλήρο προς έγκριση για το διορισμό και τη χειροτονία του, καθώς λειτουργεί στη χωρική επικράτεια της Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, τελώντας υπό την πνευματική του εποπτεία, σύμφωνα με τα όσα ορίζονται στο Πρωτόκολλο της 19-2-1944, που συνάφθηκε μεταξύ του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Βουλγαρικής Εκκλησίας. Βλ. Β. Σταυρίδης, ό.π., σελ. 96-97.
139. Βλ. Β. Σταυρίδης, ό.π., σελ. 99-100, όπου παρατίθεται και η πράξη καθαιρέσεως.
140. Για τη σημερινή κατάσταση της Βουλγαρικής κοινότητας βλ. ό.π. Elena Kovaçi Uygan, “Son Kelaynaklar”, Paros, 8/2012, İstanbul, σελ. 64-65, όπου χαρακτηριστικά η Καστοριανής καταγωγής συγγραφέας σημειώνει: “…bugün 200 kişi ya var, ya yok!”, «…σήμερα 200 άτομα είμαστε και δεν είμαστε».

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 2 Φεβρουαρίου 2017,  αρ. φύλλου 871

Ζαγορίτσανη = Βασιλειάδα Καστοριάς. Τσάριγκραντ = Κωνσταντινούπολη.

Φωτογραφίες: Η βουλγαρική εκκλησία του Αγίου Στεφάνου στην Κωνσταντινούπολη.
Σχετικά:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ