24.8.17

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [VII]



Σλαβόφωνοι Δυτικομακεδόνες στην Κωνσταντινούπολη


Ο γράφων κρίνει σκόπιμο να επισημάνει εκ προοιμίου ότι στους απόδημους αυτούς σλαβόφωνους Δυτικομακεδόνες δεν περιλαμβάνονται άτομα από την πόλη της Καστοριάς – ασφαλώς επειδή η λιμναία πόλη υπήρξε διαχρονικά σταθερή κοιτίδα ελληνισμού, όπου από τα χρόνια ήδη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το σλαβόφωνο στοιχείο ήταν απόν ή παρεπιδημούν.


ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΕΠΩΝΥΜΑ [112]


Aπό τη  Ζαγορίτσανη: Βασόφ, Γιότεφ, Γκάεφ, Ζλάτοφ, Ιλίεφ, Ιτάλκοφ, Κοσταντόφ (και Κοσταντά), Λιοτίκοφ, Λιούμποφ, Νικόλοφ, Μπάσοφ, Μπρούλεφ, Νεντέλτσεφ, Ντρέντσοφ [113], Ντιμούροφ, Πιμούροφ, Σαπονάροφ (και εκτουρκισμένο σε Σαμπουντζού), Σογκάρεφ, Σπίροφ, Τσουρλένκιν [114], Τερπσίκοφ, Τσακάροφ, Τσερκέζοφ, Τσιμούροφ
-Από τη Βύρμπενη: Μετόντιεφ
-Από τη Γκόρεντση: Κέκοφ, Μπόντζεφ, Νταμιάνοφ, Σαπουντσίεφ, Σκίποφ, Στογιάνοφ [115], Τσερκέζωφ
-Από το Έμπορε: Αποστόλοφ, Γκεργκέτσοφ, Κιάρμοφ, Μπέλτσεφ, Νικόλοφ, Ντελιάνοφ, Παντζούρωφ, Ποπόφ
-Από το Εκσίσου: Κράεφ
-Από τη Ζελένιτσε: Βόγλεφ, Ινγκιλίζοφ, Μπάσεφ, Μπόγκλεφ
-Από το Κόμαν: Καπιτάνοφ [116]
-Από την Κοντορόπη: Ανγκέλκοφ, Παρντάνοφ
-Από το Κοσινέτσι: Ματσάνοφ, Μιγιόφσκι
-Από το Κουμανίτσεβο: Αργκίροφ, Βνούκ, Κιόσεφ, Κίροφ, Λιάζε(φ), Περσινόφ, Ποπ Βασίλιεφ, Στόϊτσεφ
-Από τα Κουρφάλια: Κοστόφ, Πενσόφ
-Από τη Μοκρένη: Κολίτσεφ, Σούτεφ
-Από τη Μπλάτση: Πέκοφ, Πισμίροφ, Στούμποφ
-Από τη Μπόμπιστα: Γιούτσοφ, Λάργκοφ, Μίκοφ, Τσίλτσεφ
-Από τη Μπούμπεκη: Ριζόφ [117]
-Από τη Ντέμπρε: Πισκόφ
-Από την Ολίστα: Ίλιεφ, Αργίροφ, Κίλε (και Κούλε), Γκούλεφ, Φουντουκλίεφ
-Από το Όστροβο: Ζίσκοφ, Ίλκοφ
-Από το Πάτελε: Αμπντουραχμάνοφ, Ναϊντένοφ, Ρόμπεφ
-Από την Πρεκοπάνα: Αναστασόφ, Ζαπριάνοφ, Κλέκοφ, Λολόφ, Ντίνκοφ, Ποπόφ, Σεστακόφ
-Από τη Ραντούνιστα: Ποπόφ
-Από τη Τσερέτσνιτσα: Ζουρλόφ, Μίτοφ.

Eίναι ευνόητο ότι δεν αναγράφεται σε όλα τα μνήματα ο τόπος καταγωγής των τεθνεώτων. Για πολλά ακόμη επώνυμα εντούτοις συνάγεται πως τόπος καταγωγής τους ήταν η Δυτική Μακεδονία ή άλλες περιοχές της ελληνικής Μακεδονίας, διότι σε εξελληνισμένη μορφή παρουσιάζονται σήμερα τόσο εκεί, όσο και στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο, αλλά ακόμη και στην εναπομείνασα Ρωμαίϊκη κοινότητα της Κωνσταντινούπολης. Ανάμεσα τους συγκαταλέγονται: Άποφ, Ατανασόφ, Βάσεφ, Βελιάνοφ, Βούροφ, Γιανκούλοφ, Γιάντσο, Γιέσκο, Γιόνο(φ), Γκάμπρο, Γκεργκάνοφ, Ζαλμόφ, Ίτσος, Καλέϊσεφ, Καλεντζίεφ, Καμπούροφ, Κάντας, Κατσαρόφ, Κερεμίντοφ, Κιπρόφ, Κιρίλοφ, Κίροφ, Κίρτσεφ, Κοκόφ, Κονσταντίνοφ, Κοπάνοφ, Κοστόφ, Κοτσκόφ, Κότσεφ, Κούεφ, Κρίστεφ, Λαζάροφ, Λεβεντόφ, Λέκοφ, Λέσεφ, Λιάκοφ, Μάνοφ, Μαντίεφ, Μερζικόφ, Μίντσεφ και Μιντσενίκοφ, Μιράνκοφ, Μιτσάκοφ, Μιχαήλοφ, Μπαζγκάλοφ, Μπαϊκούσεφ, Μπάϊλε, Μπακλατζίεφ, Μπαλτόφ, Νάτοφ, Νάσεφ, Νεντέλκοφ και Νεντιάλκοφ, Νόβεφ, Νταμιάνοφ, Ντάμοφ, Ντίλκοφ, Ντούμοφ, Παβλόφ, Παπασίμοφ, Πασκάλεφ, Πένοφ, Πετσατίκοφ, Πέτσοφ, Προκόποφ, Ράντεφ, Ρούσεφ, Σαβόφ, Σαμαρτζίεφ, Σαπκάροφ, Σεργκίεφ, Σόνεφ, Σουσάνοφ, Στάβρεφ, Στόϊκο(φ), Στόϊτσε, Ταγαρόφ, Τάσκοφ, Τέγοφ, Τέρπο, Τέρπεφ και Τύρπεφ, Τερπσινόφ, Τζιδρόφ, Τόμοφ, Τόσεφ, Τσάβοφ, Τσαλμόφ, Τσαπάζοφ, Τσάτσεφ, Τσερμπενιάκοφ, Τσίβοφ, Τσιλμπάνοφ και Τσιλιμπάνοφ, Τσίποφ, Τσομπάνοφ, Τσόποφ, Τσούλεφ, Τσουτσουλάγιεφ, Τσούφα, Φοντούλοφ, Φότεφ, Χρίστοφ. Πολλά από αυτά επώνυμα δημιουργούν συναισθηματική φόρτιση, καθώς σχετίζονται με τα ιστορικά δρώμενα της Δυτικής Μακεδονίας κατά τον 20ο αιώνα.

Στα 1934 η Τουρκία ψήφισε το νόμο για την υποχρεωτική υιοθέτηση επωνύμων από όλους τους πολίτες. Πολλοί μειονοτικοί πολίτες κατεγράφησαν με τουρκοπρεπή επώνυμα, άλλοτε μεταφράζοντας το πραγματικό επώνυμο τους, άλλοτε επιλέγοντας ένα τυχαίο. Η πρακτική αυτή, απότοκη φοβικών αισθημάτων, προφανώς στόχο είχε να μη γίνονται εύκολα αντιληπτοί από τους συμπολίτες τους μουσουλμάνους. Δεν πρέπει να παραξενεύει λοιπόν η ύπαρξη τέτοιων επωνύμων και στο Κοιμητήριο του Φερίκιοϊ. Αλτινντίς, Ατλάς, Γιαλαμαλαρντάν, Γκιουλάη, Εκέν, Ελντέκ, Ελμάσογλου, Καπτάνογλου, Κουρούκογλου, Κίς, Μιλόσογλου, Μπιλγκίν, Μπινγκιόλ, Οζκάν, Οζκιοσέ, Ομουρτάκ, Ουρουκάλ, Ουτσέρ, Παμάη, Πασβάν, Ρεσετάρ, Σελαμέτ, Σενολ, Ταμέρ, Τανσούγ, Τεκελί, Τσεβίκ, Χουγιόλ και Καζαντζίδης, Καλαϊτζής, Καρααγκιόζογλου, Κινάη, Κολάτ, Μαντιλίδου, Παπάζογλου, Πετρίδης, Σαρίογλου, Τερζή, Τοπρακίδης, Τσολάκ, Βενετσιάνη. Στον αντίποδα τους, το σπάνιο επώνυμο Μακεντόνσκι, είναι δηλωτικό καταγωγής και ενδεχόμενα εθνικής ταυτότητας.

Στο κοιμητήριο του Φερίκιοϊ βρίσκεται επίσης το μνήμα του Αγ. Επισκόπου Κλήμεντος (1884-1942), τοποτηρητή της Εξαρχίας και των ιερέων Οικονόμου Ιωακείμ Μούστρεφ από την Οχρίδα (1880-1963), Πρωθιερέα Μιχαήλ Δημητρόφ από την Αδριανούπολη (1885-1966) και Οικονόμου Γκάντσο Τσομπάνοφ (1920-1989), που «υπήρξε υποδειγματικός ιερέας αφοσιωμένος στους Βουλγάρους της Κωνσταντινούπολης». Στο Κοιμητήριο του Φερίκιοϊ βρίσκονται επίσης μνήματα εκλεκτών μελών της Κοινότητας, όπως του Δρ. Πέταρ Λαζάροφ, Διευθυντή του Βουλγαρικού Νοσοκομείου της Κωνσταντινούπολης, του Δρ. Γκεόργκι Αρναούτοφ από την Οχρίδα και του Γιάνκο Νεντέλκοφ, Διευθυντή του Βουλγαρικού Σχολείου Ιωσήφ Α’, καθώς και του κτήτορα του ναού του Αγίου Δημητρίου Διμίτρι Σπίροφ από τη  Ζαγορίτσανη.
Υπάρχει επίσης μια μαρμάρινη κρήνη, δωρεά της οικογένειας Αργύρη Τζιδρόφ, στις 7 Φεβρουαρίου 1952.

(συνεχίζεται)

Σημειώσεις:
112. Δεδομένου ότι στην πλειονότητα των μνημάτων χρησιμοποιείται το Κυριλλικό αλφάβητο και σπανίως το λατινικό τουρκικό, προτιμήθηκε από το γράφοντα η καταγραφή γίνει στη φωνητική γραφή. Καταγράφονται εδώ τα επώνυμα των τεθνεώτων στα μνήματα που αναγράφονται ως τόποι καταγωγής χωριά της Ελληνικής Μακεδονίας. Ωστόσο σε αρκετά ακόμη μνήματα αναγράφονται επώνυμα τα οποία απαντώνται και σήμερα στην ελληνική Μακεδονία, σε εξελληνισμένη βεβαίως μορφή, με χαρακτηριστικότερα τα Κοβάτσεφ και Τέγοφ. Για την αλλαγή των επωνύμων αλλά και των βαφτιστικών των σλαβόφωνων στην Ελληνική Μακεδονία βλ. Τ. Κωστόπουλος, Η απαγορευμένη γλώσσα, σελ. 147-151.
113. Όταν η παρούσα μελέτη δημοσιεύτηκε σε μια πρώτη μορφή της στην εφημερίδα «Ο Πολίτης», τηλεφώνησε στο γράφοντα ο κ. Νικόλαος Δερέντσος(φ), του οποίου ο πατέρας κατάγεται από τη  Ζαγορίτσανη και ο οικογενειακός του τάφος βρίσκεται στο Φερίκιοϊ. Ο ίδιος – που δε μιλά το σλαβικό ιδίωμα - έζησε στο Σίρκετζι της Πόλης και αποφοίτησε από τη Μεγάλη Σχολή του Γένους. Στην επικοινωνία αυτή διηγήθηκε στο γράφοντα τα προβλήματα που αντιμετώπισε όταν η τουρκική Διεύθυνση Εκπαίδευσης θέλησε να απομακρύνει την κόρη του από το Ρωμαίικο σχολείο που φοιτούσε, με το πρόσχημα της βουλγαρικής καταγωγής της, επιβεβαιώνοντας του τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι Σλαβόφωνοι Δυτικομακεδόνες, χωρίς δικιά τους υπαιτιότητα… Βλ. και Β. Κρεμμυδάς, Οι Μεγαλοσχολίτες, σελ. 125 και 124, όπου αναφέρεται ο αδελφός του, επίσης απόφοιτος Κοσμάς Δερέντζοφ. Στην ενδιαφέρουσα αυτή έκδοση εμφανίζονται κάποια ακόμη ονόματα με πιθανή προέλευση από Σλαβόφωνες κοινότητες της Μακεδονίας, όπως Βεζελίεφ, Γκούτσε, Κώντζωφ, Νεδέλκος, χωρίς όμως περισσότερες ενδείξεις…
114. Στην Κωνσταντινούπολη υπήρχε άλλοτε μεγάλη Ρωσική παροικία, αποτελούμενη από πρόσφυγες, που εγκατέλειψαν την πατρίδα τους όταν κυριάρχησαν σε αυτήν τα Σοβιέτ και ιδίως μετά την ήττα του στρατού των Λευκορώσσων υπό των Βράνγκελ. Έτσι σε πολλά Ορθόδοξα νεκροταφεία υπάρχουν μνήματα Ρώσων, με πρώτο εκείνο του Σισλί, όπου υπάρχει και ρωσικό παρεκκλήσι. Είναι πιθανόν κάποιες φορές η διάκριση των ονομάτων ανάμεσα στις δυο κοινότητες να είναι δυσχερής. Για τη ρωσική παρουσία στην Πόλη βλ. Jak Deleon, The White Russians in Istanbul.
115. Στην είσοδο του τσαρσιού της Χαλκηδόνας, στην Ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης, υπάρχει ένα λιτό μνημείο, αφιερωμένο στην ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων. Στα ονόματα, που αφορούν σε ιδιοκτήτες ιστορικών καταστημάτων του Τσαρσιού, συγκαταλέγονται και αυτά των George Stoyanof και Lambo Stayanof, του ιστορικού φούρνου Beyaz Fırın, που ακόμη παραμένει ιδιοκτησία μελών της οικογένειας Στογιάνοφ. Δυστυχώς το μνημείο έχει αμαυρωθεί από βάνδαλους – που φαίνεται πως υπάρχουν σε όλους τους τόπους κι όλες τις χώρες. Το Beyaz Fırın, που βρίσκεται απέναντι από την ελληνορθόδοξη εκκλησία της Αγίας Ευφημίας, ήταν γνωστό ως “Bulgar Simitçi Fırını” και ιδρύθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα από τον Κοσμά Στογιάνοφ. Βλ. Deniz Kavukçuoğlu, Mühürdar’dan Moda’ya Geçmişe Doğru Bir Gezinti, σελ. 44-45 και Mufid Ekdal, Bizans Metropolünde ilk Türk Koyü. Kadiköy, σελ. 81-82.
116. Μνήμα μελών της οικογένειας Καπιτάνοφ υπάρχει και στο νεκροταφείο των Ορθοδόξων του Μακροχωρίου (Μπακίρκιοϊ σήμερα).
117. Η οικογένεια Ρίζο(φ) με γενάρχη τον Νικόλα Ρίζο ήρθε στα 1870 στην Πόλη κι εγκαταστάθηκε στο προάστιο Άγιος Στέφανος της Προποντίδας, το σημερινό Γιεσίλκιοϊ. Εκεί αργότερα δημιούργησε μεζεδοπωλείο, γνωστό με το όνομα “Bulgar’ ın meyhanesi” και “Todori meyhanesi”. Στα 1966 ο Todori Rizo άνοιξε στα Θεραπειά του Βοσπόρου την ψαροταβέρνα “Kıyı” που εξακολουθεί να λειτουργεί από στους απογόνους του. Βλ. Meri Çevik-Simyonidis, İstanbulum. Tadım-Tuzum Hayatım, σελ. 27-29 και Turgay Tuna, “Bulgar’ ın Meyhanesi”, σελ. 68-69.


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 22 Δεκεμβρίου 2016, αρ. φύλλου 865

Ζαγορίτσανη = Βασιλειάδα Καστοριάς. Τσάριγκραντ = Κωνσταντινούπολη.


Φωτογραφία Θ. Παπαστρατή: Βασίλη και Κυριάκο Λιάζε από την Λιθιά Καστοριάς, στην έδρα της βουλγαρικής κοινότητας της Κωνσταντινούπολης.


Σχετικά:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ