Λόγος & Αντίλογος

Ερείπια της Βασιλειάδας μετά την εξέγερση του Ίλιντεν.

Περί του μακεδονικού αγώνα I

Κύριε Διευθυντά,

Στήν ἔγκριτο ἐφημερίδα σας δημοσιεύεται σέ συνέχειες τό πόνημα τοῦ κ. Θρασύβουλου Παπαστρατή “Ἀπό τήν Ζαγορίτσανη στό Τσαρίγκραντ”. Στό τρίτο μέρος τοῦ πονήματος, τό ὁποῖο δημοσιεύθηκε στό 860ο φύλλο τῆς ΟΔΟΥ τῆς 17ης Νοεμβρίου 2016 (εδώ), ἀναφέρεται ἀπό τόν συγγραφέα ἡ μάχη μεταξύ Ἑλλήνων ἀνταρτῶν καί Βουλγάρων κομιτατζήδων στό χωριό Ζαγορίτσανη, σημερινή Βασιλειάδα, τήν 25η Μαρτίου τοῦ 1905, κατά τήν ὁποίαν διεπράχθησαν σφαγές ἀόπλων κατοίκων τοῦ χωριοῦ.

Ὁ κ. Παπαστρατής παραθέτει ἔγγραφο τοῦ Στέφανου Δραγούμη, ὁ ὁποῖος ἀναγράφει στό ἔγγραφο αὐτό ὅτι «διεπράχθηκαν σφαγές ἀόπλων καί ὅτι οὐδεμία συπλοκή ἐγένετο πρός Βουλγάρους, διότι Βούλγαροι δέν εἶχον καταφύγει εἰς Ζαγορίτσανην», καί συνεχίζει μέ πληροφορίες ἀπό ἐπιστολή τοῦ ἀειμνήστου Γερμανοῦ Καραβαγγέλη, Μητροπολίτου Καστορίας.

Θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά ἀμφισβητήσω τήν ἀλήθειαν τῶν ἀναφερομένων στό ἔγγραφο αὐτό, πιθανῶς λόγω κακῆς πλήροφόρησης ἤ διπλωματικῆς σκοπιμότητας, τόσο τοῦ Στέφανου Δραγούμη, ὅσο καί τοῦ Γερμανοῦ Καραβαγγέλη, καθῶς καί τῆς πηγῆς τοῦ ἐπίμαχου ἐντύπου, ἡ ὁποία προέρχεται ἀπό τό βιβλίο τοῦ κ. Δημητρίου Λιθοξόου, «Ἑλληνικός Ἀντιμακεδονικός Ἀγώνας», γνωστοῦ συγγραφέα χαρακτηριστικῆς ἐθνικῆς συνειδήσεως, ὁ ὁποῖος ὑιοθετεῖ καί προβάλλει τίς ἀπόψεις καί τήν προπαγάνδα τῶν Σκοπίων γιά τό Μακεδονικό ζήτημα. (Δέν ἐπεκτείνομαι ἄλλο στό πρόσωπο αὐτό). Δέν ἀποκλείεται δε τό ἔγγραφο νά εἶναι χαλκευμένο.

Ὁ Γερμανός Καραβαγγέλης στά ἀπομνημονεύματά του, τά ὁποία ἐπιμελήθηκε καί ἐξέδωσε ἡ ἀείμνηστος Πηνελόπη Δἐλτα, ἀναφέρεται καί στήν μάχη τῆς Ζαγορίτσανης καί λέγει ὅτι τόν κατέκρινε καί κατηγοροῦσε ὁ φιλοβουλγαρικός Τύπος τῆς Τεργέστης καί Βιέννης, ὡς ὑπαίτιο τῆς πυρπολήσεως τῆς Ζαγορίτσανης κατά τήν μάχη, διότι δῆθεν αὐτός ἔδωσε τήν ἐντολή τῆς πυρπολήσεως. Στό βιβλίο αὐτό, πού ἔχω στά χέρια μου, ὁ πατέρας μου σημειώνει στό περιθώριο: «ὅπως μοῦ εἶπε ὁ Φιλόλαος - ὁ μεγάλος του ἀδελφός, ὁ ὁποῖος ἔλαβε μέρος στήν μάχη ὡς καπετάν Φιλῶτας- ἡ πυρπόλησις τοῦ χωρίου δέν ἐγένετο κατόπιν ἄνωθεν ἐντολῆς, ἀλλά ξεκίνησε ἀπό τό εὐέξαπτον τοῦ λοχίου Κονδύλη, ὅστις καί τήν ξεκίνησε».

Βεβαίως καί ἔγιναν σφαγές καί ἔκτροπα. Ἐπόμενο σέ ἕναν ἀγῶνα, κατά τόν ὁποῖον ὁ Ἑλληνισμός ἀμύνονταν τῆς βουλγαρικῆς ἐπιβουλῆς καί τῶν ἀφάνταστων δεινῶν πού ὑπέστη τόσα χρόνια ἀπό τίς θηριωδίες τῶν κομιτατζήδων, νά συνβοῦν καί τέτοιες πράξεις, πλήν ὅμως ἡ σφαγή μερικῶν ἀόπλων δέν ἀποτελεῖ, ὅπως ἀναγράφει ὁ κ. θρασύβουλος Παπαστρατής ὅτι αὐτό «εἶναι μάλλον ἡ μελανότερη σελίδα τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα», παραβλέποντας ὅλες τίς βουλγαρικές θηρωδίες.

Ἡ γνησιότητα τοῦ ἐγγράφου τοῦ Στεφάνου Δραγούμη καί ἡ δῆθεν ἐπιστολή πρός αὐτόν τοῦ Γερμανοῦ Καραβαγγέλη, εἶναι ἀμφίβολη γιατί ἀποκλείεται ὁ Καραβαγγέλης νά μή γνώριζε ὅτι ἡ Ζαγορίτσανη ἦταν τό κέντρο τοῦ βουλγαρισμοῦ γι’ αὐτό καί τήν ὀνόμαζαν «Μικρή Σόφια».

Ὁ θεῖος μου Φιλόλαος, ὁ μεγαλύτερος ἀδελφός τοῦ πατέρα μου, ἀνθυπολοχαγός τοῦ Ἱππικοῦ, στήν πρώτη του ἔξοδο στήν Μακεδονία ὡς μακεδονομάχος μέ τό ψευδώνυμο καπετάν Φιλώτας, ἦταν ὑπαρχηγός στό σῶμα τοῦ Καπετάν Μάλιου (λοχαγού Στεφάνου Δούκα) καί ἔλαβε μέρος στήν μάχη τῆς Ζαγορίτσανης, τῆς κυριότερης μάχης μεταξύ τῶν ἑλληνικῶν καί βουλγαρικῶν ὁμάδων καθʹ ὅλην τήν διάρκεια τοῦ ἐνόπλου Μακεδονικοῦ Ἀγῶνος. 

Στά ἀπομνημονεύματά του γράφει καί γιά τά συμβάντα στήν μάχη αὐτή: «Τά τῆς ἐντός τῆς Ζαγορίτσανης γεγονότα δημοσιευθέντων εἰς διαφόρους ἐφημερίδας παραλείπομεν. Ἀλλά εἴμεθα ὑποχρεωμένοι νʹ ἀναφέρωμεν ἐπεισόδια τινά μόνον, ἀφορῶντα τούς ἄνδρας τῶν διαφόρων σωμάτων. Οἱ Κρῆτες ἀντάρται κατά τήν εἰς Ζαγορίτσανην ἐπίθεσιν ὅρμητικοί λίαν, ἀλλʹ ἀπείθαρχοι, πρσέτρεχον παντοῦ ὅπου ἤκουον περισσότερους πυροβολισμοῦς ἐγκαταλείποντες τάς θέσεις εἰς ἄς εἶχον ταχθῆ, ἔνεκα δέ τούτου ἐγένοντο αἴτιοι ὅπως διαφύγη τῶν χειρῶν μας ὁλόκληρος βουλγαρική συμμορία κομιτατζήδων, ἥτις εὐρίσκετο ἐντός τοῦ χωρίου, ἡ τοῦ βοεβόδα Κόλε ἐκ Μακραίνης…».

Εἰς ἄλλο σημεῖο ἀναφέρει ὁ θεῖος μου Φιλόλαος ὅτι, ὡς συνταγματάρχη τοῦ Ἐλληνικοῦ Στρατοῦ, μετά τήν συνθήκη τοῦ Νεϊγύ, τόν ἔστειλε ἡ ἑλληνική Κυβέρνηση ὡς ἐκπρόσωπό της στήν Βουλγαρία, «γιά νά συζητήσει καί διαπραγματευθεῖ τάς πολεμικάς ἀποζημιώσεις ἀπό τήν Βουλγαρία. Ἐκεί ὁ ἀντίστοιχος βούλγαρος συνταγματάρχης τῶν διαπραγματεύσεων τοῦ εἶπε: Σέ ξέρω, ἤσουν στήν μάχη τῆς Ζαγορίτσανης, ἤμουν καί ἐγώ ἐκεί ὡς λοχαγός ἐπικεφαλῆς βουλγαρικοῦ τμήματος. Σᾶς ξέραμε ὅλους τούς Ἑλληνες ἀξιωματικούς πού λάβατε μέρος στόν Μακεδονικό Ἀγῶνα, εἴχαμε καί φωτογραφίες σας ἐκτός τοῦ βιογραφικοῦ σας».

Ἀπό τά ἀνωτέρω ὅσα ἀναφέρω, τεκμαίρεται ὅτι, ὄχι μόνον ἡ Ζαγορίτσανη ἦταν κέντρο τοῦ βουλγαρισμοῦ στήν περιοχή, ἀλλά καί στήν μάχη δέν ἦσαν μόνο ὁμάδες κομιτατζήδων, ἀλλά καί βούλγαροι ἀξιωματικοί, πιθανῶς καί ὁπλίτες.

Δυστυχῶς ὁ κ. Παπαστρατής παρασύρθηκε στό σημεῖο τῆς μάχης τῆς Ζαγορίτσανης ἀπό ἀναξιόπιστο πηγή πληροφοριῶν. Ἐλπίζω νά διαφώτισα κάπως τά γεγονότα καί νά συνέβαλα στήν ἀλήθεα.

Μέ ἐκτίμηση

Ἀναστάσης Κων. Πηχιών

apichion@yahoo.com 

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 8 Δεκεμβρίου 2016, αρ. φύλλου 863

Σχετικά:

• Λόγος & Αντίλογος: Περί του μακεδονικού αγώνα Ι [Α. Πηχιών]
• Λόγος & Αντίλογος: Περί του μακεδονικού αγώνα ΙΙ [Σ. Παπασταύρου]
• Λόγος & Αντίλογος: Περί του μακεδονικού αγώνα IΙΙ [Θ. Παπαστρατής]
• Λόγος & Αντίλογος: Περί του μακεδονικού αγώνα IV [Α. Πηχιών]
• Λόγος & Αντίλογος: Περί του μακεδονικού αγώνα V [Θ. Παπαστρατής]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγκορίτσανη στο Τσάριγκραντ [I]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [II]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [III]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [IV]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [V]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [VI]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [VII]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [VIII]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [IX]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [X]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [XI]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [XII]
• ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Από τη Ζαγορίτσανη στο Τσάριγκραντ [XIII]