Σήμερα, Παγκόσμια Ημέρα Γονέων, αποχαιρέτισε η Καστοριά ένα ξεχωριστό παιδί της, την Ελένη Σωτηροπούλου-Ζέρμα. Ήταν η Ελένη η μάνα του Γιάννη και της γνωστής ζωγράφου της Καστοριάς Μερόπης Σωτηροπούλου-Μάγγελ κι έφυγε πλήρης ημερών, περιστοιχισμένη από τα παιδιά και τα εγγόνια της κι από ανθρώπους που την εκτιμούσαν πολύ.
Η γυναίκα αυτή της Καστοριάς ενσάρκωνε το συγκλονιστικό απόφθεγμα του αγαπημένου μου Δασκάλου και φιλοσόφου Κ. Δεληκωσταντή: «Η οικογένεια του καθενός μας είναι η μοίρα του», ενσάρκωνε, όμως, θαρρείς, και την ίδια την Ιστορία του μικρού, αλλά τόσο πλούσιου σε Ιστορία αυτού τόπου. Ήταν η εγγονή του Κώτσου του Ζέρμα, φούρναρη στο Ντολτσό στα δύσκολα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα.
Ο παππούς της, λοιπόν, μαζί με τον Θόδωρο Τσίκο και τον Αντώνη Μάκο, οργάνωσαν τα παιδιά της όμορφης αυτής πλατείας και, με ορμητήριο τον φούρνο του Ζέρμα και με πέτρες στα χέρια, επιτέθηκαν στο βουλγάρικο σχολείο που, με το στανιό και με απειλές, είχε μαζέψει τους λίγους μαθητές του και είχε τολμήσει στις 11 Μαΐου 1900 να γιορτάσει την εθνική γιορτή των Βουλγάρων στη μνήμη των εκ Θεσσαλονίκης φωτιστών τους Κυρίλλου και Μεθοδίου, διασχίζοντας την ελληνική πλατεία, με πρόθεση να προκαλέσουν.
Ήταν μια κανονική μάχη, γράφει ο γυμνασιάρχης Κωνσταντίνος Πηχεών, γόνος της ιστορικής οικογένειας των Πηχεών, που έζησε το γεγονός και το διέσωσε από τη λήθη. «Ήταν ένα δίδαγμα προς τους Βουλγάρους κι ένα μήνυμα ότι η ελληνική Καστοριά δεν επιτρέπει στους Βουλγάρους να μολύνουν και να προκαλούν με θράσος τους Καστοριανούς», όπως χαρακτηριστικά λέει ο Κ.Πηχεών.
Η Ελένη Ζέρμα, λοιπόν, ήταν εγγονή του ήρωα φούρναρη Κώτσου Ζέρμα, η γυναίκα του οποίου ήταν επίσης ηρωίδα αντάξια του ανδρός της. Η Πουλχερία Ζέρμα πρωταγωνίστησε με επιτυχία στην εξέγερση των Καστοριανών, γυναικών κυρίως και παιδιών, εναντίον του ερχομού του Βούλγαρου δεσπότη, που είχε έρθει στην Καστοριά για να εγκατασταθεί στην ελληνική πόλη. Σε συνεννόηση με τον δικό μας ήρωα δεσπότη Γερμανό Καραβαγγέλη, οι γυναίκες ξεσηκώθηκαν μανιασμένες, κάποια τους πληγώθηκε ελαφρά από ξιφολόγχη στο αριστερό της χέρι, το τύλιξε με μεγάλο άσπρο μαντίλι κι αυτό βάφτηκε ευθύς κόκκινο, άλλες δυο άνοιξαν σπυριά στο μέτωπο και τα έδεσαν με άσπρα μαντίλια, που γλήγορα επίσης αιμάτωσαν, όλες τους φώναζαν δυνατά και μ’όλη τους την ψυχή «Να φύγει… Να φύγει…», ο Καραβαγγέλης προσποιήθηκε πως δεν μπορούσε να τις κάνει κουμάντο και να τις τιθασεύσει κι ο άγιος σκοπός του γενικού ξεσηκωμού επιτεύχθηκε: ο Βούλγαρος δεσπότης έφυγε…
Όλα αυτά έφερε στον νου μου η αναχώρηση της Ελένης, άξιας απογόνου των δυο σπουδαίων αυτών ηρώων∙ άξιας, γιατί η ίδια δεν ξεχνούσε πούθε προερχόταν και παρέδιδε την Ιστορία -η ιστορία των προγόνων της ήταν κι η Ιστορία της Καστοριάς όλης- στους απογόνους της, με τον ζήλο που είχαν οι γυναίκες της γενιάς της να μεταφέρουν τα άξια να μεταφερθούν και να σωθούν και στις μετέπειτα γενιές, στα παιδιά και τα εγγόνια τους. Η Ελένη διέσωσε λαϊκά παραμύθια, παραδόσεις, τραγούδια του τόπου μας, με λίγα λόγια διέσωσε θησαυρούς πολύτιμους του Γένους μας. Είχε την τύχη να τα έχει τετρακόσια ως το τέλος της ζωής της - λίγο πριν κλείσει τα μάτια της, τραγούδησε στα παιδιά και τα εγγόνια της ένα ακόμη καστοριανό τραγούδι, το τελευταίο από τα πολλά που θυμόταν κι έλεγε στη ζωή της.
Η Ελένη, επίσης, ήταν από τους βασικότατους αφηγητές της αναφερόμενης στους Εβραίους της Καστοριάς ταινίας-ντοκουμέντου “Trezoros”, που έφτασε ως τα βραβεία Όσκαρ, κάνοντας γνωστή στον κόσμο όλο την Ιστορία των Εβραίων, αλλά και την Καστοριά, που όσο νωρίτερα καταλάβουμε πως πλούτος της είναι προπαντός η Ιστορία της τόσο περισσότερο θα την ωφελήσουμε και θα ωφεληθούμε όλοι.
Έφυγε σήμερα μια Καστοριανή πραγματικά ξεχωριστή, το αποδεικνύουν τα σπουδαία που κατέκλυσαν τον νου μας με αφορμή την αναχώρησή της. Στη γυναίκα αυτή ταίριαζε απολύτως ο χαρακτηρισμός «υψιπέτις», καθώς ήταν ένα πρόσωπο που, ενσαρκώνοντας ό,τι υψηλό ενσάρκωνε, ενέπνεε και τους γύρω της, ναι, να αντιμετωπίζουν τα βιοτικά, γιατί αλλιώς δε γίνεται, αλλά να ασχοληθούν, προπαντός, με τα υψηλότερα της ζωής και θύμιζε σε όλους πως «μπορεί ο άνθρωπος να πατάει στις λάσπες, είναι όμως πλασμένος ν’ατενίζει τ’αστέρια».
Ελένη Σωτηροπούλου-Ζέρμα, σ’ευχαριστούμε για όσα υψηλά μας πρόσφερες. Πέτα τώρα προς τον ουρανό, όπου πάντοτε ατένιζες, διδάσκοντάς μας πως μπορούμε όλοι, όσα δύσκολα κι αν αντιμετωπίζουμε, να υψώνουμε τα μάτια της ψυχής μας και πιο ψηλά, για να κάνουμε τη ζωή μας πιο πλούσια και πιο γεμάτη. Όσο και όπως το αξίζουμε όλοι.
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 4 Ιουνίου 2020, αρ. φύλλου 1033
Φωτό: Δημιουργία της Μερόπης Σωτηροπούλου Μάγγελ
Καλό παράδεισο στην Καστοριανή αρχόντισσα, όπου θα συναντήσει όλους τους άριστους, γνήσιους, γηγενείς, συμπατριώτες μας.
ΑπάντησηΔιαγραφή