Έχοντας όλοι μας στο νου και στην καρδιά την πεποίθηση ότι η
Καστοριά είναι ένα ζωντανό υπαίθριο μουσείο, ας αγκαλιάσουμε αυτή την
ανεκτίμητη κληρονομιά, εντάσσοντας μέσα στην καθημερινή ζωή μας, στην κοινωνία
μας, την τέχνη που απαντούμε σε κάθε βήμα, είτε με την μορφή μιας εκκλησίας,
ενός παλιού τέμπλου, μιας εικόνας, μιας ξέθωρης ζωγραφικής επιφάνειας και ενός
ημιερειπωμένου πύργου, αλλά κι ενός παλιού σπιτιού που παλεύει πεισματικά με
τον αδυσώπητο χρόνο. Ας ξορκίσουμε και ας απομονώσουμε τις αγοραίες προσπάθειες
όσων θέλουν να δουν την Καστοριά μια "σύγχρονη" πόλη, εξαφανίζοντας
σιγά-σιγά και μεθοδικά τα χνάρια της βυζαντινής διαδρομής της".
Το παραπάνω απόσπασμα ανήκει στον επίλογο μιας ειδικής
έκδοσης που αναφέρεται στην δική μας Καστοριά -είναι σαν να την φωτογραφίζει-
και βρέθηκε στα χέρια μου πολύ πρόσφατα και για κάποιον πολύ συγκεκριμένο λόγο.
Που δεν είχε καμμία σχέση μ' αυτό που συνέβη προχθές, δυστυχώς, για μία ακόμη
φορά...
Ογκώδης φάκελλος που φανερώνει πως η προχθεσινή καταστροφή
δεν είναι η πρώτη: μέσα σε δύο μόλις χρόνια η Καστοριά έχασε το αρχοντικό του
Τζιάτα (πρωτοχρονιά του 2002 το πληροφορηθήκαμε) κομμάτι του ιστορικού της
τείχους (τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου) και μαζί μ' αυτό, ντρέπομαι που το λέω,
έχασε τελείως την ντροπή της... Γιατί, αν ντρεπόταν, δεν θα άφηνε να ξανασυμβεί
κάτι τέτοιο.
Στο μεταξύ, προσωπικά αποδείχθηκα πολύ ανόητη. Γιατί μόλις
προχθές πληροφορήθηκα πως όχι, δεν αποκαταστάθηκε αμέσως η ζημιά στο βυζαντινό
τείχος, πράγμα που κατά την άποψή μου, ήταν δεδομένο και αυτονόητο. Το αντίθετο
μάλιστα. Κάποιοι, πιστεύοντας πως το πράγμα ήταν πια ξεχασμένο και πως δεν θα
τους έπαιρνε κανείς είδηση, το ξαναεπιχείρησαν. Ε λοιπόν, αν ίσχυε στις μέρες
μας το κατασταλτικό μέτρο της εξορίας, όπως τότε στα βυζαντινά χρόνια, οπότε
λένε πως σ' αυτόν εδώ τον υπέροχο τόπο εξορίζονταν οι συνωμότες άρχοντες, θα
ταίριαζε περίφημα να εξορίζονται όσο γίνεται μακρύτερα από την ιστορική μας
πόλη, εκείνοι που συνωμοτούν σε βάρος της. Σ' αυτούς τους συνωμότες δεν ανήκουν
μόνο εκείνοι που έχουν άμεσα συμφέροντα να εγκληματούν σε βάρος της πόλης,
ανήκουν και εκείνοι που τους συγκαλύπτουν.
Και δεν γίνεται να μην πούμε, ακριβώς σε τούτο το σημείο,
ξεκάθαρα και απροκάλυπτα, πως η ευθύνη για κάποια τέτοια εγκλήματα σε βάρος της
ιστορίας μας δεν είναι συλλογική ευθύνη, πίσω από την οποία καλύπτεται ένας ολόκληρος
αριθμός ανθρώπων. Δεν αποτελεί μια ευθύνη που αφορά γενικά και αόριστα μια ομάδα
προσώπων και άρα -σύμφωνα μ' ένα πάμφθηνο σκεπτικό πάμφθηνων ανθρώπων- αποδυναμώνεται
και μειώνεται το βάρος της όσον αφορά τον καθένα χωριστά. Η ευθύνη είναι
προσωπική του καθενός και βαρύνει ακέραιη και ατόφια, τον καθένα απ' αυτούς που
είναι υπόλογοι απέναντι σ' αυτόν τον τόπο και την ιστορία του. Είναι ακέραιη
και ατόφια και αφορά προσωπικά τον καθένα απ' αυτούς που απαρτίζουν τα περίεργα
έως ύποπτα αυτά σύνολα των αρμοδίων, που είναι τελικά, οι πλέον αναρμόδιοι και
ακούν σε ονόματα εξ ίσου περίεργα, όπως...
Όπως το όνομα "πολιτιστική επιχείρηση". Άκου
"πολιτιστική"! Τι σόϊ... πολιτιστική μπορεί να είναι μία επιχείρηση
(προσωπικά η λέξη "επιχείρηση" μου φέρνει το νου μόνο ιδιοτέλεια και
χρηματικά οφέλη). Όσο για το "πολιτιστική", τι σόϊ πολιτιστική μπορεί
να είναι μία επιχείρηση που, από πέρυσι, περίπου τέτοιον καιρό που ακούστηκε,
καθώς ψυχομαχούσε, να διατυμπανίζει, σαν τελευταία ελπίδα σωτηρίας της, κάποιο
ΚεΒυΠ ή ΚεΒυΤ, το οποίο μας παρουσίασε σαν τον -μοναδικό πάντως- σπουδαίο άθλο,
την ξανακούσαμε μετά ένα χρόνο να μιλά χαρούμενη για την πληρότητα των
ξενοδοχείων της περιοχής (νάτο το κυνήγι του χρηματικού κέρδους) για τα
"ραγκουτσάρια", που οι ίδιοι με τον τρόπο που τα προβάλλουν, δείχνουν
πως τα θεωρούν ως την μοναδική εκδήλωση πολιτισμού στην διάρκεια του χρόνου
στην Καστοριά μας. Εσείς τους είδατε να μιλούν έτσι για καμμιά άλλη πολιτιστική
εκδήλωση; (Μεταξύ μας, την συγκεκριμένη εκδήλωση συγχωρέσετε με, αλλά έτσι όπως
αλλοιώθηκε, δεν την θεωρώ και τόσο πολιτιστική). Αυτός είναι λοιπόν, όλος ο
πολιτισμός που παράγεται σήμερα στην Καστοριά; Αυτός και κανείς άλλος;
Στύβω το μυαλό μου να θυμηθεί και να σκεφτεί μια ακόμη δράση
πολιτιστική στην γωνίτσα όπου κατοικούμε. Κι όμως. Πριν έναν χρόνο, η ΟΔΟΣ, με
μία σπουδαιότατη αποκάλυψη, τους έδειχνε τον δρόμο. Όλα ήταν έτοιμα, δεν χρειαζόταν
να ψάξουν οι ίδιοι: το καλό δωμάτιο, εκεί στο αρχοντικό της Εβραΐδος. Έθεσε υπ'
όψη τους όλα τα καταπληκτικά τεκμήρια, όλους τους τρόπους. Από την πλευρά τους
χρειαζόταν μονάχα μία θέληση. Έλεγες πως δεν είναι δυνατόν. Πως θ' ανταποκριθούν.
Κι ανταποκρίθηκαν, Όχι αυτοί που έπρεπε, αλλά το αντίθετο.
Οι άλλοι. Και το καλό δωμάτιο έκανε φτερά. Βλέπεις, όταν δεν ξέρουν να εκτιμούν
αυτοί που πρέπει να εκτιμούν, το κάνουν οι άλλοι. Και οι αρμόδιοι, για άλλη μια
φορά έδειξαν την μεγαλύτερη και ασυγχώρητη αμέλεια. Δικαιώνοντας δυστυχώς όλους
εκείνους που είχαν λόγους να φοβούνται. Ας τους ακούσουμε τι έχουν να μας πουν,
πώς θα προσπαθήσουν να δικαιολογήσουν τα τελείως αδικαιολόγητα. Ποιο ΚεΒυΠ ή
ΚεΒυΤ θα τους σώσει αυτήν την φορά. Υπάρχει κανένα ΚεΒυΠ ή ΚεΒυΤ που θα τους
σώσει; Άραγε υπάρχει;
Το αρχοντικό της Εβραΐδος ήταν (τώρα είναι άραγε;)
διατηρητέο. Πρέπει δηλαδή να διατηρηθεί. Το συγκεκριμένο πάση θυσία. Εξ αιτίας
των μοναδικών τοιχογραφιών του. Που... είναι (ή καλλίτερα ήταν) εξαιρετικά
μνημεία πολιτισμού. Τι έκαναν οι κύριοι που ήταν επιφορτισμένοι με το καθήκον
να φροντίσουν, πρώτα απ' όλα όσα έχουν να κάνουν (αλήθεια ποια είναι αυτά;),
όλα αυτά τα μνημεία που ΠΡΕΠΕΙ να διατηρηθούν; Ας μας πουν συγκεκριμένα τι
έκαναν για να διατηρηθεί το σπίτι του Τζιάτα που κάηκε ολοσχερώς πριν δύο
χρόνια, τι έκαναν για να προστατεύσουν το ιστορικό βυζαντινό τείχος της πόλης
και στην συνέχεια για να αποκαταστήσουν την ιεροσυλία σε βάρος του, τι έκαναν
για να σωθούν οι τοιχογραφίες του διατηρητέου της Εβραΐδος.
Αν δεν μπορούν να μας πουν αυτό, ας μας πουν καλλίτερα τι
δεν έκαναν για όλα αυτά. Ασφαλώς θα έχουν να μας πουν περισσότερα. Και τέλος
πάντων, πέρα από τον νόμο και την δικαστική οδό, που ασφαλώς περνούν και μέσα
από το αρχοντικό του Τζιάτα και μέσα από το ιστορικό τείχος και μέσα από τις
κλεμμένες πια τοιχογραφίες του δωματίου που έπαψε πια να 'ναι καλό στο σπίτι
της Εβραΐδος, ας τους δούμε να λογοδοτούν σ' αυτόν τον λαό που ξέρει να σέβεται
και να εκτιμά τα μνημεία του, όπως εκείνοι δεν ξέρουν. Να δούμε πώς θα καταφέρουν
αυτόν τον λαό αυτήν την φορά να τον πείσουν…
Την σημερινή Καστοριά (ας μη κρυβόμαστε πια, δεν μας ωφελεί)
υπάρχουν κάποιοι που την λυμαίνονται. Τα γεγονότα αυτό δείχνουν. Κι υπάρχουν
και κάποιοι άλλοι που η αμέλεια και η αδιαφορία που τους δέρνουν τους
μετατρέπουν σε επικίνδυνους συνεργάτες. Σε συνένοχους. Θα 'μασταν συνένοχοί
τους κι εμείς αν σιωπούσαμε. Αν εξακολουθούμε να σιωπούμε. Γιατί, αν
εξακολουθήσουμε να σιωπούμε, θα αρκεστούμε στο να βλέπουμε τις ομορφότερες
πόρτες των καστοριανών αρχοντόσπιτων να καμαρώνουν στις αυλές αθηναϊκών
πλουσιόσπιτων και θα αρκεστούμε να συναντάμε τους φεγγίτες, τους ρόδακες και
τις τοιχογραφίες μας, σωσμένα στα σχέδια άσχετων με την Καστοριά
εικονογραφημένων βιβλίων -τι τιμητική έκπληξη αυτή για μια πόλη που ξεπροβοδίζει,
σφυρίζοντας ανέμελα και αδιάφορα, τα υπέροχης ομορφιάς μνημεία της, για να
'βρουν αλλού λιμάνι, αφού ο τόπος που τα γέννησε αποδείχθηκε γι αυτά μια τόσο
αφιλόξενη πατρίδα! Και τόσο ξένη...
Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 26.1.2004, αρ. φύλλου 248
Σημειώνεται ότι το αρχοντικό έπεσε θύμα εμπρησμού (φωτογραφία επάνω: Χ. Σαρρηγιαννίδου) έναν χρόνο μετά την κλοπή των τοιχογραφιών.
Σχετικά κείμενα:
ΟΔΟΣ: ΜυστηριωδώςΟΔΟΣ: Το [άλλοτε] αρχοντικό Σομαλιά
Αρχοντικό Σομαλιά
ΟΔΟΣ: Κύκλωμα
ΟΔΟΣ: Στο έρεβος του σκοταδιού
ΜΕΡΟΠΗΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΓΓΕΛ: Το καλό δωμάτιο ή αυτόπτες μάρτυρες
ΟΔΟΣ: Αυλαία
Πολιτιστικός σύλλογος Καστοριάς «Αθ. Χριστόπουλος»: Σημεία των καιρών
ΟΔΟΣ: Πολιτιστική κληρονομιά
ΟΔΟΣ: Στον βωμό του κέρδους και της απληστίας
ΟΔΟΣ: Αυτιά, μάτια και στόματα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.