13.2.16

ΑΝΑΣΤΑΣΗ Κ. ΠΗΧΙΩΝ: Πόλις | Πολιτεία | Πολιτισμός


ΟΔΟΣ 1.10.2015 | 805


«Τὸ πιὸ χτυπητὸ γνώρισμα τῆς αρχαίας Ἑλλάδος, ἡ βαθύτερη αἰτία ὅλων τῶν ἐπιτευγμάτων της καὶ ὅλων τῶν ἀδυναμιῶν της βρίσκεται στὸ διαμελισμό της σὲ ἄπειρες πόλεις πού ἀποτελοῦσαν ἰσάριθμα κράτη» [1]. 


Η ὕπαρξις πολλῶν ἀνεξάρτητων πόλεων-κρατῶν, ἀνέπτυξε εἰς τὸ ἔπακρον τὴν πολιτικὴν ἐλευθερία τῶν Ἑλλήνων καὶ τὴν ἀνεξαρτησία τοῦ πνεύματός των καὶ συνετέλεσε τὰ μέγιστα στὴν περίφημη καὶ ἀνεπανάληπτη ἄνθιση τοῦ Ἑλληνικοῦ πνεύματος μὲ τὰ ἀξιοθαύμαστα ἐπιτεύγματά του, τὰ ὁποία διεμόρφωσαν τὸν ἀρχαῖο Ἑλληνικὸ πολιτισμό, ὁ ὁποῖος εἶχε τόσο μεγάλη ἐπίδραση στὴν παγκόσμιο ἱστορία, διεμόρφωσε τὸν Δυτικὸ πολιτισμό, καὶ δεσπόζει ἀκόμη καὶ σήμερα παγκοσμίως.

Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες δὲν μποροῦσαν νὰ φαντασθοῦν ἄλλον τρόπον ὁμαδικοῦ βίου ἀνθρώπων, ἀληθινὰ ἄξιων νὰ λέγονται ἄνθρωποι. Ὁ Ἀριστοτέλης ὁ ἴδιος φθάνει νὰ θεωρήσει τὸ ἀποτέλεσμα αἰτία, καὶ νὰ ὁρίσει ὄχι τὸν Ἕλληνα, ἀλλά τὸν ἄνθρωπο ὡς πολιτικὸν ζῶον [2].  Ὁ ἴδιος ὁ Ἀριστοτέλης καθόριζε μάλιστα καί τά ὅρια πού πρέπει νά ἔχει μία πόλις, τόν ἀριθμό τῶν κατοίκων, πού ἔπρεπε, κατ'αὐτόν, νά μήν ὑπερβαίνει τόν ἀριθμό τῶν 10.000 (δέκα χιλιάδων) κατοίκων, ἐλεύθερων πολιτῶν, καί θεωροῦσε ὡς τελείως ἀπαραίτητο στοχεῖο τήν οίκονομική της ἀνεξαρτησία, μέ τήν ἐπάρκεια τῶν οίκονομικῶν της πόρων καί τήν αὐτάρκεια τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν. Κατά τόν Ἀριστοτέλη πόλεις καί πολιτεῖες οἱ ὁποῖες δέν πληροῦσαν τίς ἀνωτέρω οἰκονομικές προϋποθέσεις δέν θεωροῦνταν ἐλεύθερες καί ἀνεξάρτητες [3].

Εκτός ἀπό τά ἀνεπανάληπτα ἐπιτεύματα τοῦ ἀρχαίου ἑλληνικοῦ πνεύματος, οἱ ἀρχαῖοι ἡμῶν πρόγονοι, νομίζω, ὅτι ἀπ' αὐτά πού κληροδότησαν στήν ἀνθρωπότητα, τήν μεγαλύτερη ἀξία, έχει ή πολυακουσμένη πολιτική ελευθερία καί ο τρόπος τοῦ σκέπτεσθαι, ὅπως λέγει καί ὁ Ἀριστοτέλης, τήν ἀξία τοῦ ἀνθρώπου ὡς πολιτικοῦ ὄντος [4].  Οἱ Έλληνες γιά πρώτη πρώτη φορά στήν ιστορία της ἀνθρωπότητος ὀργάνωσαν τήν συμβίωση μιάς κοινωνίας ἀνθρώπων διαβιούντων σέ ἕναν καθορισμένο τόπο, τήν πόλη-κράτος, στήν ὁποία τήν ἐξουσία, τήν διακυβέρνηση, τίς τύχες της καί γενικά τόν τρόπο διαβιώσεως εἶχαν ἀναλάβει οἱ ἴδιοι οἱ πολίτες τῆς πόλεως, οἱ δημότες. Γιά πρώτη φορά ἡ ἐξουσία τῆς πόλεως ἀνῆκε καί ἐπεβάλετο ἀπό τούς ἴδιους τούς κατοίκους τῆς πόλεως, οἱ ὁποῖοι ἤταν πολίται καί ὄχι ὑπήκοοι μιᾶς ἔξωθεν ἤ ἄνωθεν ἐπιβαλλόμενης ἀρχής. Οἱ ἴδιοι οἱ πολίτες, ὁ Δῆμος, καθόριζαν καί τόν τρόπο διαβιώσεώς τους, δηλαδή τίς ἀξίες, τίς ἀρχές, τίς σχέσεις μεταξύ τῶν πολιτῶν καί ὅλων ὅσων ἀπαιτούνται γιά τήν ἁρμονική συμβίωση καί τήν εὔρυθμο λειτουργία καί τήν εὐζωΐα τῶν κατοίκων, δηλαδή τόν πολιτισμό ἑκάστης πόλεως καί κοινωνίας.

Στήν ἀρχαιότητα, τόσο οἱ διάφορες πόλεις-κράτη τῆς κυρίως Ἐλλάδος ὅσο καί οἰ ἀποικίες τους, εἶχαν κατά καιρούς καί κατά τόπους διάφορα πολιτεύματα, δημοκρατικά, ὁλιγαρχικά, τυραννίες κ.λ.π. πλήν ὅμως δέν ἔπαυαν νά διατηροῦν τίς πάρα πάνω ἀναφερόμενες ἀξίες, τίς ἀρχές, τίς ἀρμονικές σχέσεις μεταξύ τῶν πολιτῶν καί πάντοτε ἔθεταν ὡς πρῶτο καί σπουδαιότερο μέλημά τους τό καλό, τήν πρόοδο καί εὐημερία τῆς πόλεώς τους. Ἐνδιαφέρονταν καί ἐργάζονταν ὥστε ἡ πόλις τους νά εἶναι ἰσχυρή, σεβαστή στούς συμμάχους τους καί ἐπίφοβη στούς ἐχθρούς της. Φρόντιζαν νά τῆς δώσουν μιά μεγαλοπρέπεια, νά τήν ἀναδείξουν καί ἤταν ὑπερήφανοι γι’ αυτό. Ως ἀπόδειξη τῶν ἀνωτέρω ἀναφέρω τόν ἐμπλουτισμό τῶν πόλεών τους μέ ἀσυγκρίτου κάλλους δημόσια κτήρια καί ναούς, ὡς καί ταφικά μνημεία τά ὁποία εἴτε διατηροῦνται μέχρι σήμερα καί θαυμάζονται ἀπ' ὄλους, εἴτε ἀποκαλύπτονται κατά τίς διάφορες ἀνασκαφές, ἐνῶ δέν ἀνευρέθηκε σέ καμιά ἀνασκαφή οὔτε μία ίδιωτική μεγαλοπρεπής οἰκία ἤ ἔπαυλη ὅπως βρίσκονται ἀρκετές μεταγενέστερων αἰώνων π.χ. τῶν ρωμαϊκῶν χρόνων. Γιατί ὅπως λέγει ἐπιγραμματικά ὁ Θουκιδίδης «Όταν η πόλη εὐδαιμονεῖ μέ τήν κοινή ὄλων συμμετοχή, μπορεῖ νά ὠφελεῖ τούς ἰδιῶτες περισσότερο παρά ἆν εὐτυχοῦσε κατά μεμονωμένα ἄτομα καί σᾶν σύνολο βρισκόταν σέ δυσάρεστη κατάσταση».

Η πολιτική φιλοσοφία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων ὅπως διαμορφώθηκε ἀπό τήν νοοτροπία περί τῆς δημοκρατικῆς διακυβερνήσεως, τοῦ αὐτεξουσίου τῶν πολιτῶν και τῆς αὐτοδιοικήσεως τῆς πόλεως-κράτους, ἀναπτύχθηκε λόγω ἀκριβῶς τῆς κατατμήσεως τοῦ Ἑλληνικοῦ κόσμου σέ πολλές καί ἀνεξάρτητες πόλεις, καί ἀποτελεῖ ἕνα ἀπό τά κυριώτερα στοιχεῖα τοῦ Ἐλληνικοῦ πολιτισμοῦ καί τοῦ ὀρθοῦ τρόπου ζωής πού προκρίνει ὁ πολιτισμός αὐτός γιά ἕναν σκοπούμενο, εὔρυθμο καί εὐτυχῆ βίο. Δέν πρέπει βέβαια νά μᾶς διαφεύγει τό γεγονός ὅτι καί ἡ λέξη «πολιτισμός» εἶναι παράγωγο τῆς λέξεως «πόλις» καί ἀπό αὐτήν  προῆλθε ὁ τρόπος τῆς ζωῆς καί διακυβερνήσεως τῶν Ελληνικών πόλεων-κρατῶν.

Μέ τήν ἐνοποίηση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κόσμου υπό τήν ἡγεσία και ἡγεμονία τοῦ Αλεξάνδρου, οἰ Ἑλληνικές πόλεις ἔχασαν τήν πρωτογενῆ τους ἐξουσία πλήν ὅμως διατήρησαν πολλά αὐτοδιοκητικά προνόμια. Ὁ Ἑλληνικός πολιτισμός μέ τίς κατακτήσεις τοῦ Ἀλεξάνδρου ὡς τά βάθη τῆς Ἀσίας, ἀπέκτησε τήν δυνατότητα καί τήν εὐχέρεια νά ἐπεκταθεῖ καί νά καταστεῖ οἰκουμενικός, καί αὐτό ἐπετεύχθηκε γιατί τόσο στόν ἐξαπλωμένο ἐλληνισμό ὅσο καί στούς γηγενεῖς πληθυσμούς ἐπηνέχθηκαν βαθειές μεταβολές στούς πολιτικούς, τούς κοινωνικούς καί τούς οίκονομικούς θεσμούς, μέ βάση ὅμως πάντοτε, κατά τήν γνώμη μου, τίς ἀρχές λειτουργίας καί τόν τρόπο ζωῆς τῶν Ἑλληνικῶν πόλεων.

Νομίζω ότι η πολιτικού τοῦ Μεγάλου Αλεξάνδρου στήν Ἀσία δέν συνίστατο στό νά ἐπιβάλλει μέ τήν βία ένα ένα τρόπο ζωής στους κατακτημένους λαούς στό ελληνικό πρότυπο, πολλοί τῶν ὁποίων εἶχαν ὑψηλό πολιτισμό, ἀλλά διά τοῦ παραδείγματος καί τῆς γνωριμίας τοῦ ἑλληνικοῦ τρόπου ζωῆς καί πολιτισμοῦ. Αὐτό ἐπιτεύχθηκε μέ τόν καλύτερο τρόπο, μέ τήν ἵδρυση τῶν διαφόρων ἑλληνικῶν πόλεων σ' ὄλες σχεδόν τίς χῶρες μέχρι τήν Βακτριανή. Οἱ πόλεις αὐτές λειτουργούσαν μέ τά πρότυπα τῶν ἐλληνικῶν πόλεων-κρατῶν, τῆς αὐτοδιοικήσεως, αὐτονομίας, καί συλλογικότητας. ἀκινήτου ἐκτός μόνον τῆς δυνατότητας ἐξασκήσεως ἐξωτερικῆς πολιτικής. Τήν τακτική αὐτή ἀκολούθησαν καί οἱ ἐπίγονοι τοῦ Ἀλεξάνδρου στά βασίλεια πού ἵδρυσαν μετά τόν θάνατό του καί τήν κατάτμηση τῆς αὐτοκρατορίας του. Ἵδρυσαν καί αὐτοί περιώνυμες πόλεις οι ὁποῖες μαζί μέ αὐτές τοῦ Αλεξάνδρου παρέμειναν στήν ιστορία όχι μόνον ως κέντρα οἰκονομικῆς, πολιτικής, διοκητικής ἐξουσίας, ἐμπορίου κ.λ.π. ἀλλά καί ὡς κέντρα πολιτισμοῦ, παιδείας καί πνευματικῆς καλλιέργειας τῶν πολιτῶν τους καί τῶν κατοίων τῆς περιοχής τους.

Μέ τήν σταδιακήν καί προοδευτική ὑποδούλωση τῶν ἑλληνιστικῶν βασιλείων στούς Ρωμαίους καί κατόπιν, μετά μίαν χιλιετίαν καί πλέον, στούς Ὀθωμανούς, ὁ Ἑλληνισμός στερήθηκε τήν πρωτογενή του ἐξουσία και διά τῆς βίας ἀπώλεσε τήν δυνατότητα νά συγκροτήσει πολιτείαν, πλήν ὅμως παρέμεινε Ἔθνος. Αὐτό ἐπετεύχθηκε γιατί τόσο οἱ Ρωμαῖοι ὅσο καί οἱ Ὀθωμανοί κατόπιν, πολύ πρίν τῶν κατακτήσεών τους καί τῆς ἱδρύσεως τῶν αὐτοκρατοριῶν τους, εἶχαν ἔλθει σέ ἐπαφή μέ τόν ἑλληνικό κάσμο καί εἶχαν ἤδη ἐμβαπτισθεῖ καί ὑιοθετήσει τόν ἑλληνικό πολιτισμό, τόν τρόπο ζωῆς, διοικήσεως καί γενικῶς τό ἑλληνικό πολιτειακό σύστημα.

Σέ αὐτό βοήθησε καί ἡ ἑλληνική γλῶσσα ἡ ὁποία εἰς μέν τήν Ἀνατολική Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία (τήν κακοβούλως ἀναφερομένη ὡς Βυζάντιο) κατέστη ἀπό τόν 5ο ἤδη αἰῶνα επίσημη γλώσσα τοῦ Κράτους, εἰς δέ τήν Ὀθωμανικήν Αὐτοκρατορία ἤταν ἡ ἐπίσημη γλῶσσα τοῦ κράτους ὅλο τό τό διάστημα τοῦ πρώτους αἰῶνος μετά τήν πτώση τῆς βασιλεύουσας πόλης. Καί στίς δύο αὐτές πολυεθνικές Αὐτοκρατορίες τό κυριαρχοῦν στοιχεῖο ἤταν τό ὑπόδουλο ἑλληνικό Ἐθνος ὡς τό πλέον δυναμικό, πιό μορφωμένο, δραστήριο καί ὁμοιογενές. Οἱ κατακτητές γνωρίζοντες τίς ἰκανότητες αὐτές τῶν Ἑλλήνων ἀνέθεσαν σ' αὐτούς πολλές διοικητικές καί λοιπές λειτουργίες τοῦ κράτους, ὄχι μόνον στίς περιοχές πού ἐπικρατοῦσαν πληθυσμιακά ἀλλά καί στίς ἀλλοεθνεῖς περιοχές μέ ἀποτέλεσμα ἡ μέν Ἀνατολική Ρωμαϊκή Αὐτοκρατορία νά μετασχηματισθεῖ σέ Ἑλληνική, ἡ δέ Ὀθωμανική νά στηρίζεται στά πρώτα της χρόνια, ὡς καί μετά τόν 17ο αἰῶνα γιά σπουδαῖες κυβερνητικές λειτουργίες, ὅπως ἡ ἐξωτερική της πολιτική κ.λ.π, στούς Ἕλληνες -μεγάλους δραγουμάνους ΚΑΙ λοιπούς ἀξιωματούχους- καί νά ἀνατίθεται ἡ διοίκηση ὁλόκληρων περιοχῶν, ὅπως οἱ παραδουνάβιες ἡγεμονίες σέ χέρια Ἕλλήνων.

Καί οἱ Ρωμαῖοι καί οἱ Ὀθωμανοί ἀναγνωρίζοντες τήν ἀνωτερότητα τῶν Ἑλλήνων καί ἀπό αὐτοὐς τούς ἴδιους, ἀπό πάσης πλευράς, οίκονομικῆς, ἐμπορίου, παιδείας, μορφώσεως, πνευματικῆς καλλιέργειας καί λοιπῶν δραστηριοτήτων, καί τήν χρησιμότητα τους στήν ἐν γένει λειτουργία τῆς αὐτοκρατορίας τους, τούς παραχώρησαν ἀπό τήν ἀρχή τῆς κατακτήσεώς τους καί τήν ὑποδούλωσή τους, ὁρισμένα προνόμια καί μιά ἤπια μορφή αὐτοδιοικήσεως τῶν κοινοτήτων τους. Εἶναι γνωστά τά κοινά τῶν Ἑλλήνων ἐπί Ρωμαιοκρατίας (στήν περιοχή μας ὑπῆρχε τό κοινό τῶν Ὀρεστῶν) μέ αὐτοδιοικητικές δυνατότητες, καί τά προνόμια καί τήν διοικητικήν ἰσχύ ἐπί τῶν χριστιανῶν τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου πού παραχώρησε ὁ Μωάμεθ ὁ πορθητής στόν Ἕλληνα Πατριάρχη τόν ὁποῖο κατέστησε Ρούμ βαλεσί (ἀρχηγό τοῦ γένους τῶν Ἑλλήνων) - Ρούμ μιλλέτ (καί ὅλων τῶν χριστιανῶν ὀρθοδόξων), καί ἐπέτρεψε τό αὐτοδιοίκητο στίς ἑλληνικές κοινότητες μέ τίς δημογεροντίες τους καί τόν οἰκεῖο ἐπίσκοπο, νά ρυθμίζουν τίς ὑποθέσεις τῆς κοινότητος, ἀπό τήν κατανομή τῶν φόρων μέχρι καί τήν ἐπίλυση δικαστικῶν διαφορῶν τῶν μελῶν τους.

Η συλλογικότης αὐτή τῶν Ἑλλήνων καί τοῦ κοινοτικοῦ τους βίου ἡ ὁποία εἶχε τήν ἀρχή της στήν διακυβέρνηση τῆς πόλεως-κράτους καί τό αὐτεξούσιο αὐτῶν, συνεχίσθηκε νά λειτουργεῖ, μέ διάφορες παραλλαγές καί διαφοροποιήσεις, λόγω τῶν διαφόρων συνθηκῶν στήν μακράν πορεία τῆς ὑποδουλώσεως, μέχρι τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς χώρας ἀπό τόν Ὀθωμανικό ζυγό μέ τήν ἐπανάσταση τοῦ 1821. Δυστυχῶς τό νεοσύστατο ἑλληνικό Κράτος δέν ἀκολούθησε τήν τακτική καί αὐτῶν ἀκόμη τῶν πρώην κατακτητῶν του νά διατηρήσει τό κοινοτικό σύστημα καί νά τό ἐνισχύση μάλιστα, γιατί ὅπως ἐπιγραμματικά λέγει ὁ μεγάλος Ἕλλην καί θιασώτης τοῦ κοινοτισμοῦ Ἰων Δραγούμης, «Όταν ἔγινε κράτος ἡ Ἑλλάς, δέν ἤταν ἀνάγκη, δέν ἔπρεπε νά καταστρέψουν τίς κοινότητες καί νά κάμουν δήμους. Οἱ κοινότητες ἤταν ἀποτέλεσμα ζωῆς ἑλληνικῆς πολλῶν ἐτῶν, ἤταν τύπος ἑλληνικῆς ὑπάρξεως . Χαλνώντας τίς κοινότητες χαλάσαμε κάτι στερεό, κάτι πού ζοῦσε, κάτι πού ἤταν φυσικό».

Μτά τήν δολοφονία τοῦ πεφωτισμένου κυβερνήτη Ἱωάννου Καποδίστρια, ἐπεβλήθηκε στην χώρα μας μοναρχικὀ πολίτευμα μέ πρώτο βασιλέα τόν Βαυαρό πρίγκιπα Ὄθωνα και ἀντιβασιλεία τριών Βαυαρῶν ἁρμοστῶν. Ἡ περίοδος αὐτή ἀναφερεται ὡς Βαυαροκρατία. Ἀπό τότε ξεκίνησε ἡ κακοδαιμονία τοῦ Κράτους. Ἡ ἀντιβασιλεία τῶν Βαυαρῶν ἐπέβαλε ἕνα ἄκρως ἀπολυταρχικό καθεστώς μέ τήν συγκέντρωση ὅλων τῶν ἐξουσιῶν σέ μιά κεντρική κυβέρνηση, ἀφαίρεσε κάθε ἐξουσία καί πρωτοβουλία ἀπό τίς κατά τόπους κοινοτικές ἀρχές μέ ἀποτέλεσμα νά καταστεῖ ἐχθρική καί μισητή στό λαό. Ἔτσι διεράγησαν οἱ σχέσεις λαοῦ καί κεντρικῆς ἐξουσίας, ἡ κεντρική διοίκηση ἀπέκτησε μιά αὐτονομία καί ἔπαυσε νἀ ἀποτελεῖ, ὡς ὀφείλει νά εἶναι, καθώς αὐτός εἶναι ὁ σκοπός καί ἡ ἀποστολή της, ὑπηρέτης τῆς κοινωνίας, καί λειτουργεῖ ἔκτοτε, μέχρι σήμερα, μέ μόνο γνώμονα τό ἴδιον συμφέρον. Ὁ λαός, γι’ αὐτήν καί ἡ κοινωνία, ὑφίστανται γιά νά ὑπηρετοῦν καί ἐξυπηρετοῦν τήν ὕπαρξή της.

Τύποις ἔχουμε τοπική αὐτοδιοίκηση, ὅλα ἐξαρτῶνται ἀπό τήν Κεντρική ἐξουσία ἀκόμη καί τά πιό ἐπουσιώδη καί αὐτά ἀκόμη πού ἀφοροῦν ἀπλούστατα τοπικά θέματα. Δέν μπορεῖ, ἐκ τῶν πραγμάτων, νά λειτουργήσει ἔτσι μιά τοπική ἀρχή ὅταν μάλιστα δέν ἔχει οἰκονομική αὐτοτέλεια, ἐπιδοτήται ἀπό τό Κράτος καί ὅλα ἐξαρτῶνται ἀπό τήν κεντρικήν ἐξουσία.

Ο ἑλληνικός κόσμος καθ' ὅλην τήν περίοδο τῆς δουλείας του, παρ' ὅλο πού ἔχασε τήν ἀνεξαρτησία του, δέν ἔπαυσε μέ τίς κοινότητές του καί τό σχετικῶς αὐτοδιοίκητο, μέ τίς δημογεροντίες, τήν χριστιανική του πίστη, την εκκλησιαστική του ὁργάνωση τῶν ἐνοριῶν καί τήν γλώσσα του νάπαράγει πολιτισμό. Οἱ ἑλληνικές κοινότητες στήν Ὀθωμανική αὐτοκρατορία λειτουργούσαν στά πρότυπα τῶν πόλεων-κρατῶν τῆς ἀρχαιότητος, οἱ ὁποῖες διέφεραν ἀπό τίς ἄλλες μορφές όργανωμένης συλλογικότητας γιατί ἡ κοινή τους προσπάθεια, ὁ συλλογικός τους βίος δέν ἤταν νά ἐξασφαλίσουν στά μέλη τῆς κοινότητος τά ἐφόδια μόνον μιᾶς ἄνετης ζωῆς, ἀλλά σκοπούσαν σέ μιά καλύτερη, πνευματικότερη, πολιτισμένη ζωή. Καί ἐπέτυχαν τοῦ σκοποῦ τους γιατί πράγματι παρήγαν πολιτιαμό.

Πολιτισμός παράγεται στίς μικρές κοινωνίες, στίς κοινότητες, γιατί σ'αὐτές λειτουργεῖ ἡ συλλογικότης τῶν μελῶν της, ἡ ὁποία ἐπικρατεῖ τίς ἀτομικότητας, τά μέλη της γνωρίζονται μεταξύ τους καθῶς καί τίς ἀνάγκες τῆς τοπικῆς τους κοινωνίας καί ὁμοθυμαδόν ἐπιδιώκουν καί ἀποφασίζουν γιά τήν ἐπίλυσή τους. Ἡ οἰκονομική εὐμάρεια ἀποτελεῖ βέβαια θεμελιῶδες στοιχεῖο τῆς κοινοτικῆς ζωῆς καί παράγοντος πολιτισμοῦ, πλήν ὅμως «Ὁ ἀληθινός δείκτης τοῦ πολιτισμού δέν εἶναι τό ἐπίπεδο τοῦ πλούτου ἤ τῆς μόρφωσης, τό μέγεθος τῶν πόλεων καί οὔτε ἡ ἀφθονία τῶν συγκομιδῶν, ἀλλά τό ἦθος τῶν ἀνθρώπων πού ἀνατρέφει ἡ χώρα» (Έμερσον Ρ.)

Η συγκέντρωση ὅλων τῶν ἐξουσιῶν καί ἡ λήψη τῶν ἀποφάσεων στήν κεντρική Κυβέρνηση καί ἡ τελεία σχεδόν ἀποδυνάμωση τῶν αὐτοδιοικητικῶν ὀργάνων τῶν ἐξουσιῶν τους, καθῶς καί ἡ συγχώνευση στούς Δήμους πολλῶν περιφεριακῶν κοινοτήτων τῆς περιοχῆς τους σέ ἑνιαῖο Δῆμο, ἡ κατ'οὐσίαν κατάργηση τῶν κοινοτήτων ἐπέφερε, ἐκτός τῶν ἄλλων, τήν ἔλλειψη ὁμοιογένειας τῶν δημοτῶν καί τοῦ πνεύματος συλλογικότητος, καί κατ'ἐπέκταση τήν δυνατότητα παραγωγῆς πολιτισμοῦ.

Παρ' ὅλα αὐτά καί μέ ὅλες αὐτές τίς ἀντιξοότητες, οἱ Δῆμοι, ἐάν θέλουν, μποροῦν, καί πρέπει νά ἐργάζονται γιαὐτό, νά παράγουν πολιτισμό ἔστω καί μέ τά πενιχρά μέσα τῶν δυνατοτήτων τους. Ὁ Νικ. Λούβαρις, διαπρεπής Ἕλλην πνευματικός ἄνδρας καί ἀκαδημαϊκός γράφει στό βιβλίο του "Μεταξύ δύο Κόσμῶν" ὅτι: « πολιτισμός εἶναι ἡδι’ αἰσθητῶν συμβόλων καί μορφῶν ἔκφρασις τοῦ εσωτερικού κόσμου τοῦ ἀνθρώπου», δηλαδή ὁ τρόπος ζωῆς τῆς καθημερινότητας μιᾶς κοινωνίας ἀνάλογα μέ τά πιστεύω καί τίς δοξασίες της . Ἄρα ὁ τρόπος ζωῆς καί ἡ συμπεριφορά τῶν πολιτῶν στίς σχέσεις μεταξύ των ἀποτελεῖ καί τό δεῖγμα τοῦ ἐπειπέδου πολιτισμοῦ μιᾶς πόλεως καί τῶν κατοίκων της.

Στήν πόλη μας τό ἐπίπεδο τοῦ πολιτισμοῦ της μπορεῖ νά τό κρίνει κανείς ἀπό τήν ἐν γένει συμπεριφορά τῶν συμπατριωτῶν μας στήν καθημερινή ζωή καί νά βγάλει τά σχετικά συμπεράσματα. Ἐγώ δυστυχῶς δέν ζῶ στήν Καστοριά καί δέν μπορῶ νά ἔχω ἰδίαν ἄποψιν• ὅ,τι ξέρω εἶναι ἀπό αὐτά πού διαβάζω κυρίως στήν ΟΔΟ. Ὅποιο καί ἄν εἶναι τό ἐπίπεδο πολιτισμοῦ μιᾶς πόλεως, καί τῆς Καστοριᾶς, ὑπάρχει πάντοτε δυνατότητα βελτιώσεως, ἀρκεῖ νά ὑπάρχει ἡ θέληση καί νά θέλουν οἱ ἐπί τούτου ἁρμόδιοι ἐκλεγμένοι ἄρχοντες νά ἐργαστούν πρός τοῦτο. Προϋπόθεσις ἡ συλλογικότης τῶν πολιτῶν καί ἡ ὕπαρξις ἀνθρώπων πού θέλουν νά προσφέρουν.

Ο Ἅγιος  Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος σ' ἕναν ἀπό τούς λόγους του λέγει: «Ἀρκεῖ εἰς ἄνθρωπος ζήλω πεπυρωμένος ὁλόκληρον διορθώσασθαι δῆμον». Τέτοιους ἀνθρώπους διέθεται ἡ Καστοριά καί κατά τό παρελθόν καί στήν ἐποχή μας, μέ τήν πρόσφατα ἀποδημήσασα ἀείμνηστο Ἑλένη Τσαδῆλα, οἱ ὁποῖοι προσέφεραν πολλά στήν κοινωνία μας. Ἐλπίζω καί εὔχομαι νά ὑπάρχουν καί πολλοί ἄλλοι συμπολίτες μας, οἱ ὁποῖοι, μέ τίς ὅποιες ἰκανοτητες διαθέτουν, νά ἀναλάβουν πρωτοβουλίες καί ζήλω πεπυρωμένοι, νά τίς διαθέσουν καί χρησιμοποιήσουν γιά τήν πολιτιστική ἀνέλιξη τῆς πατρίδας μας Καστοριᾶς. Γένοιτο [5].




1. Gustave Glotz: Η Ἑλληνικὴ Πόλις. Μετάφρ. Ἄγ. Σακελλαρίου. Ἔκδ. Μόρφ. Ἵδρυμα Ἐθν. Τραπέζης τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1978. Σελὶς 11
2. ό.π.π, σελὶς 11
3. Γκαρμπολὰ καὶ Χρ. Ματακίδου: Λεξικὸν τῆς  Ἐλληνικῆς Γλώσσης, Τόμος Β’. Βιέννη 1836
4. Ἀριστοτέλους Πολιτικά.
5. Γιά τό ἄρθρο αὐτό ἄντλησα στοιχεῖα καί βοήθεια ἀπό τήν μελέτη τοῦ Διονυσίου Ζακυθηνοῦ «Ὁ Ἑλληνισμός ἄνευ πρωτογενοῦς ἐξουσίας»  στόν πρῶτο τόμο τοῦ δίτομου συλλογικό ἔργο τοῦ ἱσρύματος Γουλανδρή - Χόρν «Η  Ἱδιοπροσωπία τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ», Ἀθήναι 1983.


Φωτογραφία: Η Σχολή των Αθηνών (Scuola di Atene) 1509-1511 του Ραφαήλ (Raffaello Sanzio da Urbino) 1483-1520, στο "δωμάτιο των υπογραφών" (Stanza della Segnatura) της πτέρυγας "Stanze di Rafaello" ("Τα δωμάτια Ραφαήλ") στο Αποστολικό Παλάτι του Βατικανού. Επάνω από την τοιχογραφία, ο Ραφαήλ σημείωσε δύο λέξεις “Causarum Cognitio” (να γνωρίζεις τις αιτίες), φιλοσοφικό συμπέρασμα μελέτης των έργων του Αριστοτέλη, "Μεταφυσικά", και "Φυσικά". 

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 1 Οκτωβρίου 2015, αρ. φύλλου 805.




6 σχόλια:

  1. Σκεπτομενος Ανθρωπακος13/2/16

    Χωρις να κρινω συνολικα το κειμενο: Για την ιστορικη περιοδο της "Ρωμαιοκρατιας", ποιες ακριβως ειναι οι πηγες που χρησιμοποιησατε κ.Πηχιων;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Τασούλης ο ηλεκτρολόγος16/2/16

    Φίλε μου Σκεπτόμενε Ανθρωπάκο, μείναμε μόνοι μας στην Οδό;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Σκεπτομενος Ανθρωπακος16/2/16

    Αρχιζω να τρομαζω αδερφε...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ανώνυμος17/2/16

    μην σκιάζεστε στα σκότη!

    Α υ τ ό χ θ ω ν

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Μιμόζα η αισχυντηλή17/2/16

    Ηρέμησε Τασούλη! Συνεχίζουμε να είμαστε όλοι μαζί στην "ΟΔΟ". Απλώς οι "συνήθεις ύποπτοι" φαίνεται ότι κάνουν και λίγο κράτει. Μη μας τρομάζεις τώρα και τον Σκεπτόμενο και περιμένουμε κι απ' αυτόν ωραία σχόλια...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Σκεπτομενος Ανθρωπακος21/2/16

    @Μιμόζα

    Ευχαριστω!.. νομιζω ξετρομαξα!...

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ