"Το Βυζάντιο μέσα στους αιώνες"

Πραγματοποιήθηκαν την περασμένη Παρασκευή 24 Ιουνίου στο κρατικό μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, τα εγκαίνια της έκθεσης "Το Βυζάντιο μέσα στους αιώνες". Η έκθεση αποτελεί συνεργασία του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού με το μουσείο Ερμιτάζ και εντάσσεται στις εκδηλώσεις του έτους Ελλάδος-Ρωσίας, όπως έχει χαρακτηριστεί το έτος 2016.

Έως τις 2 Οκτωβρίου του 2016, το ρωσικό κοινό θα έχει την δυνατότητα να θαυμάσει 121 αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης, υψηλής ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας, τα οποία προέρχονται από 22 δημόσια μουσεία και εκκλησιαστικές συλλογές της Ελλάδος μεταξύ αυτών και του Βυζαντινού μουσείου Καστοριάς, όπως δημοσίευσε η ΟΔΟΣ το περασμένο φθινόπωρο.

Η παρουσίαση εμπλουτίστηκε με εκθέματα από το Ερμιτάζ που συνομιλούν με αντίστοιχα των ελληνικών συλλογών. Τμήματα ψηφιδωτών και τοιχογραφιών, φορητές ξύλινες εικόνες, χειρόγραφα με μοναδική διακόσμηση, γλυπτά , αγγεία, κοσμήματα, αντικείμενα μικροτεχνίας προερχόμενα από όλες τις περιόδους του βυζαντινού πολιτισμού, παρουσιάζουν την πολιτιστική διάσταση μιας μεγαλοπρεπούς αυτοκρατορίας και πιστοποιούν την καλλιτεχνική επίδραση της, η οποία είναι ακόμη ορατή σε έργα σύγχρονης τέχνης.

Η αφήγηση ξεκινά από τα πρώιμα βυζαντινά χρόνια, όταν οι απηχήσεις της αρχαιότητας ήταν ακόμη έντονες και φτάνει στα χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Παρουσιάζονται γλυπτά, τμήματα των ψηφιδωτών δαπέδων και τοίχων, θραύσματα τοιχογραφιών, χάλκινα λειτουργικά σκεύη, χρυσά κοσμήματα ή από  σμάλτο, ένα μοναδικό 2 μέτρων κεντημένο μεταξωτό πέπλο του XIII αιώνα από τη Θεσσαλονίκη, εικονογραφημένα χειρόγραφα X-XV αι, φορητές εικόνες XII μέσα XV αι, Η έκθεση κλείνει με τον "Άγιο Πέτρο" του Ελ Γκρέκο από την Εθνική Πινακοθήκη , έναν πίνακα συμβολικής σημασίας για την Αγία Πετρούπολη.

Ακολουθώντας ένα σαφές μουσειολογικό σκεπτικό, τα εκθέματα αποπειρώνται να φωτίσουν τον χαρακτήρα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, τις σχέσεις του με τους γείτονες και βεβαίως της πολυτάραχη ιστορία μιας αυτοκρατορίας που καλύπτει 1100 χρόνια και η οποία εδραιώθηκε σε τρεις ηπείρους, συνταιριάζοντας τον αρχαίο ελληνορωμαϊκό πολιτισμό με την ορθόδοξη χριστιανική πίστη και τη βυζαντινή κοσμοθεωρία, αποτέλεσμα ωσμώσεων, συγκρούσεων και συμπορεύσεων. Στην τελετή των εγκαινίων παραβρέθηκαν ο  υπουργός Πολιτισμού της Ρωσίας Β. Medina, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Γ.Αμανατίδης, και η αναπληρώτρια υπουργός Παιδείας Πολιτισμού και Αθλητισμού Σ.Αναγνωστοπούλου.


(Φωτογραφία επάνω)

Την αριστουργηματική Άκρα Ταπείνωση (β΄ μισό 12ου αιώνα) αγνώστου δημιουργού από την Καστοριά, θα θαυμάζουν έως τις 2 Οκτωβρίου 2016 οι επισκέπτες του μουσείου Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης (φωτογραφία δεξιά: από τα εγκαίνια της έκθεσης). Η αμφιπρόσωπη εικόνα (αυγοτέμπερα σε ξύλο, 115 X 77,5 εκ.) ήταν λιτανευτική.

Στην άλλη πλευρά παριστάνεται η Θεοτόκος Οδηγήτρια με τα χαρακτηριστικά της προδίδουν έντονη ανησυχία, με την σύσπαση των φρυδιών και το πλάγιο βλέμμα, ενώ ο Χριστός με το ρυτιδωμένο πρόσωπο δείχνει πολύ μεγαλύτερος από την ηλικία του. Σε αυτήν την όψη εικονίζεται ο Χριστός σε προτομή, νεκρός, με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος, μπροστά σε ένα σταυρό, όπου προβάλλει η επιγραφή «Ο Βασιλεύς της Δόξης».

Η σύνθεση αυτή, γνωστή ως Άκρα Ταπείνωση, είναι εμπνευσμένη από την ακολουθία των Παθών και πρωτοεμφανίζεται γύρω στα μέσα του 12ου αιώνα σε μικρογραφίες. Ο κάμπος είναι εδώ γαλαζοπράσινος. Η εικόνα της Καστοριάς, με την αρκετά έντονη γραμμικότητα, την διακοσμητική διάθεση και την έμφαση στην ψυχογράφηση των εικονιζομένων, είναι από τα ωραιότερα και χαρακτηριστικότερα δείγματα της βυζαντινής ζωγραφικής του όψιμου 12ου αιώνα.

Η καστοριανή εικόνα  έχει παρουσιαστεί  το 1997 στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης στα πλαίσια της έκθεσης "The Glory of Byzantium". Ενώ το 2013 εκτέθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον, και το 2014 στο μουσείο J. Paul Getty του Λος Άντζελες Καλιφόρνιας, στα πλαίσια της έκθεσης "Heaven and Earth Art of Byzantium from Greek Collections".

Υπενθυμίζεται ότι στην έκθεση του 2004 με τίτλο "Byzantium: Faith and Power (1261-1557)" στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, παρουσιάστηκε η δεύτερη "Άκρα Ταπείνωση" της Καστοριάς, αυτή του 16ου αιώνα.

Δεν υπάρχουν στοιχεία ή πληροφορίες για το πόσοι (αξιωματούχοι, φορείς, σχολεία, σύλλογοι και κάτοικοι της Καστοριάς) έχουν θαυμάσει από κοντά την Άκρα Ταπείνωση και τα άλλα αριστουργήματα του Βυζαντινού Μουσείου Καστοριάς και των ναών της πόλης.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 30 Ιουνίου 2016, αρ. φύλλου 842