29.12.16

Λόγος & Αντίλογος


Ragoutsaria_Kastorias_ι_Kastoriana_Ragoutsaria!
Ξορκίζοντας τα κακά πνεύματα, στο καρναβάλι της Μπέγκνιστε - Καβάνταρτσι της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας

Περί καστοριανής παράδοσης



"Στην Καστοριά ξορκίσουν τα κακά πνεύματα από την πόλη"
Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων

Αγαπητή ΟΔΟΣ,

Παρά την πολιτιστική, διοικητική & οικονομική παρακμή της πόλης, οι ιθύνοντες της, συνεχίζουν να της προσδίδουν το «χάρισμα». Εκείνο που κρατά τους δημότες σε εγρήγορση. Που συγχρόνως προκαλεί απορίες, αλλά και μειδιάματα.

Τέτοιες μέρες, έναν χρόνο πριν, κατά την επίσκεψη των «Ραγκουτσαραίων», στην πλατεία Αριστοτέλους στην Θεσσαλονίκη, για να «διαφημίσουν» το Καστοριανό Καρναβάλι, ο Δήμαρχος Καστοριάς και ο (τέως πλέον) αρμόδιος Αντιδήμαρχος επί των Πολιτιστικών, μιλούσαν σε κρατικό κανάλι τηλεόρασης, για «παντρειά του ραγκού με τον τσάρο», εξ ου και η ονομασία «Ραγκουτσάρια».

Σκέφτηκα πως δεν γίνεται ο Δήμαρχος και Αντιδήμαρχος  να κάνουν λάθος ετυμολογώντας την ξενόφερτη αυτήν λέξη που πνίγει το Καστοριανό έθιμο. Αν δεν ξέρει ο Δήμαρχος και ο αρμόδιος Αντιδήμαρχος, επί των Πολιτιστικών μάλιστα, τότε ποιος ξέρει; Ξέρουν οι Καστοριανοί που το διατήρησαν σε βάθος χρόνων; Αποκλείεται. Διότι πρόσεξα ότι, για το καρναβάλι της πόλης (γιατί της πόλης ήταν) τελικά δικαιούνται να ξέρουν όλοι οι άλλοι -πχ από τα περίχωρα-, πλην των Καστοριανών. Τελεία και παύλα. Γι’ αυτό τα μεν δικά τους έθιμα τις ίδιες ημέρες, τα λένε απλά «Καρναβάλια», ενώ της πόλης «Ραγκουτσάρια». Γιατί και πώς αυτή η διαφορά, στο ίδιο τόπο, τις ίδιες ημέρες, κανείς δεν ξέρει.

Πάντως οι συγκεκριμένες, περσινές τοποθετήσεις Δημάρχου-Αντιδημάρχου, ήρθαν συμπτωματικά λίγες μέρες αργότερα από την δική μου δημοσίευση για την ετυμολογία της λέξης «Ραγκουτσάρια» που δεν φαίνεται να έχει λατινική προέλευση, αλλά σλαβική. Που καλό θα ήταν να επαναληφθούν, ένα χρόνο μετά και από τον νέο Αντιδήμαρχο. Γιατί είναι αδιαμφισβήτητο ότι «η επανάληψη είναι μήτηρ πάσης μαθήσεως». Λέγε-λέγε θα το μάθουμε καλά το ποίημα. Ραγκού και τσάρος και να ο Ραγκούτσαρος!

Ωστόσο, η αλήθεια δεν είναι αυτή. Αφού η  πρώτη έννοια της λέξης «Ραγκουτσάρια» φαίνεται να είναι παραφθορά της λέξης «Ντραγκουτσάροι» (ντραγκ/драги στα σλάβικα σημαίνει αγαπητός). Οι Βογόμιλοι που στα σλαβικά προφερόταν «Ντραγκουτσάροι» - σατύριζαν τους πλούσιους και τους δεσποτάδες. Οι «Ντραγκουτσαρέοι» περιγελούσαν το σκήπτρο που κρατούσαν οι βασιλείς και οι δεσποτάδες ως σύμβολο εξουσίας.

Η δεύτερη εκδοχή ετυμολογίας της λέξης Ρογκοτσάρι-Рогочари φαίνεται να προέρχεται από το Ρόγκοβι-Рогови, που σημαίνει κέρατα. Σύμφωνα με αυτήν, οι συμμετέχοντες μεταμφιέζονταν σε κερατοφόρα ζώα που κρυμμένοι πίσω από προβιές και αυτοσχέδιες μάσκες, επιχειρούσαν στην απομάκρυνση των κακών πνευμάτων. Εκδοχή που ποτέ δεν έκανε φυσικά την εμφάνιση της στο Καρναβάλι της Καστοριάς.

Και όμως, αγαπητή ΟΔΟΣ. Διαδικτυακά όπου και να ψάξει κανείς για το Καστοριανό Καρναβάλι, του προσδίδουν χαρακτήρα, ίδιο ακριβώς με την τελευταία εκδοχή της σλαβικής προέλευσης Ρογκοτσάρι-Рогочари. Περί «θιάσου μεταμφιεσμένων, που γύριζαν κρυμμένοι πίσω από προβιές και αυτοσχέδιες μάσκες ζώων, ξορκίζοντας τα κακά πνεύματα».

Απίστευτα πράγματα, καταστάσεις και επεξηγήσεις. Που φυσικά προκαλούν τον κλαυσίγελο, σε όλους τους Καστοριανούς. Που γνωρίζουν την αστική -πολιτιστική και πολιτισμική- αλήθεια. Που φυσικά ουδέποτε εμφανίστηκαν στο αστικό καρναβάλι της Καστοριάς. Μάλιστα, τελευταία και δειλά-δειλά, ξεκίνησε να αναπαράγεται πως η συγκεκριμένη ονομασία δεν συναντάται τελικά μόνο στην Καστοριά -όπως επιδίωκαν οι φανατικοί καστοριανοί ραγκουτσαραίοι- αλλά και με διάφορες παραλλαγές της στην Θεσσαλία. Αλλά και στην Δράμα.

Ήταν πόθος και στόχος τους, να προσδώσουν στο Καστοριανό Καρναβάλι, ένα ξεχωριστό brandname για εμπορικούς σκοπούς. Για να ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα καρναβάλια, αλλά και να «εντυπωσιάζει» στο άκουσμά του. Για κακή τους τύχη όμως, διαφαίνεται πως οι περιοχές της Θεσσαλίας και της Δράμας διεκδικούν επί ίσοις όροις τα «Ραγκουτσάρια». Έτσι, χαλάνε τα εμπορικά -και όχι μόνο- σχέδιά τους. Προς λύπηση ορισμένων. Που αντιλαμβανόμενοι την ύπαρξη συνδικαιούχων της λέξεως και από άλλες περιοχές της Ελλάδος «κατσικώνουν» την λέξη «Καστοριανά» αποκτώντας την τραγελαφική μορφή «Καστοριανά Ραγκουτσάρια». Προσδίδοντας και τοπικό χαρακτήρα.

Για να γνωρίζουν εξ αρχής οι εν δυνάμει θεατές ή και επισκέπτες, πως δεν επρόκειτο για οποιαδήποτε Ραγκουτσάρια. Αλλά οι συγκεκριμένοι Ντραγκουτσαρέοι είναι της Καστοριάς. Μη τυχόν και τους μπερδέψουν με εκείνα της Θεσσαλίας και της Δράμας (καθότι συμπεραίνεται έχουμε τα ίδια πολιτισμικά χαρακτηριστικά με τα βουκολικά έθιμα των αγροτικών κοινωνιών των Θεσσαλών και Δραμινών), ή και άλλων περιοχών.




Τι ζούμε αγαπητή ΟΔΟΣ; Τι ζουν μαζί με εμάς και εκείνοι οι λίγοι εν ζωή Καστοριανοί που τα διαβάζουν και τα ακούν; Πραγματικά τι πιο θλιβερό από το να ζουν οι ηλικιωμένοι, αλλά και νεότεροι Καστοριανοί, την βαλκανιοποίηση που υφίσταται το άλλοτε λαμπερό καρναβάλι της Καστοριάς. Από καρναβάλι, τώρα το εξελίσσουν σε βαλκανικό πανηγύρι.

Έτσι σαν να μη φτάνουν τα παραπάνω ετυμολογικά που πληγώνουν το κύρος, την αίγλη και τον αστικό χαρακτήρα του Καστοριανού Καρναβαλιού, στον βωμό «της διατήρησης της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς», θα πραγματοποιηθεί το «3ο Βαλκανικό Πανηγύρι» στην πλατεία Ομονοίας, όπως έσπευσαν να δημοσιεύσουν σε σελίδα κοινωνικής δικτύωσης ένας εκ των συνδιοργανωτών.

Οι αρμόδιοι της Αντιπεριφέρειας Καστοριάς σε συνδιοργάνωση με τον σύλλογο Τσαρσί για το 3ο Βαλκανικό Πανηγύρι: «πιστεύουν ότι είναι σκόπιμο να προβάλλουν τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα προς διατήρηση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς, τα οποία οφείλουν να μεταδώσουν και στη νεολαία, αφού αυτά τα στοιχεία καθορίζουν την ξεχωριστή πολιτιστική ταυτότητα και δεν θα πρέπει να χαθούν» [sic].

Κάποιοι πάλι λένε, πως προάγουν την βαλκανική κουλτούρα και πιο συγκεκριμένα την σλαβική κουλτούρα, και την αλλοίωση της πραγματικής ταυτότητας της πόλης. Εγώ πάλι διαχωρίζω την θέση μου απ’ όλους αυτούς τους κακοπροαίρετους Καστοριανούς. Δεν γίνεται να κάνουν λάθος οι εκλεγμένοι της Αντιπεριφέρειας και –φυσικά- ένας τόσο λαμπρός Σύλλογος.

ODOS_EFIMERIDA_KASTORIAS
ΟΔΟΣ 22.12.2016 | 865


Αγαπητή ΟΔΟΣ, πιστεύω να καταλαβαίνεις το σημείο της ειρωνείας μου και να μου επιτρέψεις να την εκφράσω. Τι σχέση μπορεί να έχει το Καστοριανό Καρναβάλι με Balkan ska ήχους, μεταπολεμικούς στίχους τραγουδιών, αλλά και με τα αλυτρωτικά τραγούδια των Σκοπιανών για την «Κόρη της Μακεδονίας» κ.ο.κ.,  που ως γνωστόν ακούγονται σε τέτοια πανηγύρια; Ουδεμία θα μου επέτρεπε να συμπληρώσω.

Για ποιο λόγο οργανώνεται και πάλι (τρίτη χρονιά φέτος) ένα νέο «έθιμο» στην καρδιά της Καστοριάς, λίγο πριν τα Καρναβάλια; Κατά την γνώμη μου διαπράττουν μέγα λάθος, ειδικά όσοι ενεργούν από πλάνη. Διαχρονικά, και σε  απώτερο χρονικό ορίζοντα,  θα μπορούσε να επικαλεστεί κάποιος, πως συντελείται κάτι πιο επικίνδυνο. Θα γίνει η Καστοριά, κέντρο τους.

Και μάλιστα με χρήματα του Ελληνικού λαού και του Καστοριανού δημότη. Εξ άλλου, πολύ εύκολα μπορεί κάποιος να αναζητήσει στην Διαύγεια τα σχετικά πρακτικά με τα μερικά χιλιάδες ευρώ που σπαταλώνται για την αλλοίωση του εθίμου, και όχι για την διατήρηση του αστικού καρναβαλιού. Τότε, που τις εποχές εκείνες, η λάμψη του Καστοριανού Καρναβαλιού δεν είχε καμία ανάγκη από βαλκανικά ακούσματα και σκοπούς.

Αντ’ αυτών των εκδηλώσεων, θα μπορούσαν να έθεταν τις βάσεις για την επιστροφή του καρναβαλιού στο ιστορικό του υπόβαθρο. Αντιθέτως, υποθέτω πως δεν τους ενδιαφέρει κάποια back to base αναδιοργάνωση. Φαίνονται να μην αντιλαμβάνονται όσα έχουν γράψει εν καιρώ, Καστοριανοί όπως οι κ.κ. Α. Πηχιών, Μ. Μπατρίνος, Σ. Αναγνώστου, Α. Μπούτη, Μ. Σωτηροπούλου κ.ά, αφού δεν ενδιαφέρονται για την πόλη της Καστοριάς.

Τους ενδιαφέρουν να διοργανώνουν πολυδάπανα ταξιδάκια για δυσφήμιση του Καστοριανού Καρναβαλιού (αλήθεια πέρσι το ταξίδι στην Αθήνα με κόστος 1.500 € γιατί δεν πραγματοποιήθηκε;) τραπεζώματα σε δημοσιογράφους, βαλκανικά πανηγυράκια και όχι μόνο, και όλα αυτά με «σεβασμό προς την παράδοση και τον γνήσιο πολιτισμό της πόλης» [sic].

Αγαπητή ΟΔΟΣ, μου δημιουργείται ένα καίριο ερώτημα, που δεν αφορά όλους, αλλά ίσως ελάχιστους απ’ αυτούς: πρόκειται γι’ ανίδεους καιροσκόπους, ή για ασυνείδητους υποστηρικτές άλλης κουλτούρας και παράδοσης; Όποια και να είναι η απάντηση σε κάθε περίπτωση, δεν προάγουν, μα ούτε και διατηρούν τα ήθη και έθιμα, πόσο μάλλον την παράδοση της πόλης ως σύνολο.

Το γεγονός της βαλκανιοποίησης του καρναβαλιού, και η εμμονή γι’ αυτό, πρέπει να προβληματίσει και να τεθεί ξανά στην σωστή του βάση.

Καλές γιορτές και ζήτω το Καρναβάλι της Καστοριάς.

Γιάννης Σκόρδας


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 22 Δεκεμβρίου 2016, αρ. φύλλου 865



Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ